Katylina i tabulae novae. Problem powszechnego zadłużenia i utilitas rei publicae w mowach Cycerona / Tomasz Banach

Prawo rzymskie to nie tylko sztywne podręcznikowe formułki do wykucia na pamięć, ale także istotna część naszego dziedzictwa kulturowego. Przedstawiana publikacja jest na polskim rynku potrzebna, tym bardziej, że ujmuje ona prawo rzymskie w sposób nieszablonowy. Rozważania autora nie dotyczą bowiem znanego z podręczników okresu klasycznego prawa rzymskiego i związanej z tym okresem jurysprudencji klasycznej.

Autor prezentując prawno-ekonomiczny aspekt sprzysiężenia Katyliny, stosunki obligacyjne rodzące dług analizuje w „przedklasycznych" czasach późnej republiki rzymskiej. Ponadto autor zwraca uwagę na społeczno-polityczny wymiar wydarzeń z 63 r. przed Chr., stąd nie brak tu także wątków związanych z publicznym, ustrojowym aspektem Rzymskiej Rzeczypospolitej. Ważny element rozważań autora stanowią aksjologia i zagadnienia etyczno–moralne, a więc m.in. kwestia „dobra wspólnego" w ujęciu republikańskim (utilitas rei publicae) czy konstytucyjny ład oparty na słynnych obyczajach rzymskich (mores maiorum).

Katylina i tabulae novae. Problem powszechnego zadłużenia i utilitas rei publicae w mowach Cycerona to pozycja przybliżająca Czytelnikowi jak Katylina, wykorzystując „niezwykle korzystny stan rzeczy" w tym powszechne zadłużenie, próbuje przejąć władzę obiecując przy tym zniesienie długów (tabulae novae), które stały się sztandarowym hasłem planowanego zamachu stanu.

Dług miał stanowić polityczne spoiwo jednoczące przeciwników dotychczasowej „władzy oligarchów", a jednocześnie uzasadnić radykalizm przywódcy spiskowców działającego publicam miserorum causam.

Autor analizuje program polityczny Katyliny oraz wielowymiarową reakcję urzędującego konsula Cycerona.

Publikacja przedstawia tematykę powszechnego zadłużenia w republice, co jest problemem zarówno społeczno-politycznym, jak i prawno-ekonomicznym.

W pozycji zostały omówione takie zagadnienia jak:

• zróżnicowanie długów w późnorepublikańskim Rzymie,
• problem zadłużenia w drugiej mowie Cycerona przeciw Katylinie,
• problem zadłużenia w świetle konstytucji i utilitas rei publicae,
• demagogia Katyliny i zwycięstwo Cycerona.

W literaturze spisek Katyliny prezentowany jest często jako przejaw „słabości państwa rzymskiego późnej republiki". Tabulae novae zaś tę słabość mają potwierdzać. W przekonaniu autora na zagadnienie ówczesnej kondycji rzeczpospolitej można jednak spojrzeć z różnych perspektyw.

Prezentowana publikacja ma za zadanie przede wszystkim przybliżyć osobom interesującym się prawem rzymskim problematykę powszechnego zadłużenia w starożytnym Rzymie i utilitas rei publicae w mowach Cycerona.