Jawność rozprawy głównej a ochrona prawa do prywatności w procesie karnym / Radosław Koper

Książka stanowi pierwszą w literaturze karnoprocesowej opublikowaną monografię poświęconą ochronie prawa do prywatności w polskim postępowaniu karnym. Z uwagi na złożony charakter tego zagadnienia oraz potrzebę przeprowadzenia szczegółowych rozważań determinujących wiarygodność stawianych tez, analizie poddano fragment tej problematyki związany z, przybierającą najczęściej charakter antynomiczny, relacją prywatności do jawności rozprawy głównej.

W kontekście występowania uciążliwych i intensywnych ingerencji w sferę osobistą uczestnika procesu, będących konsekwencją otwarcia rozprawy dla publiczności i środków społecznego przekazu, w monografi i podjęto próbę rozstrzygnięcia tego konfliktu: od analizy istniejących rozwiązań normatywnych po wskazanie proponowanych nowych sposobów właściwego rozwikłania kolizji prywatności i jawności w warunkach należycie uwzględniających rolę ochrony prywatności w zabezpieczeniu interesów jednostki. Wywody są osadzone nie tylko w przepisach kodeksu postępowania karnego, lecz nawiązują także do Konstytucji, prawa cywilnego, prawa prasowego, ustawy o ochronie danych osobowych i ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Wykaz ważniejszych skrótów 11
Akty prawne 11
Czasopisma 12
Organy orzekające 13
Rozdział I Jawność a prywatność w procesie karnym - zagadnienia wstępne 15
1. Istota relacji jawność - prywatność 15
2. Relacja jawność - prywatność na tle podziału prawo publiczne - prawo prywatne 20
3. Relacja jawność - prywatność na tle kategoryzacji interes społeczny - interes indywidualny 22
Rozdział II Kształt zasady jawności w procesie karnym 26
1. Jawność życia publicznego źródłem jawności procesu karnego 26
2. Konstytucjonalizacja zasady jawności 30 2.1. Jawność procesu karnego jako wartość konstytucyjna we włoskim systemie prawnym 30 2.2. Prawo do jawnego rozpatrzenia sprawy przez sąd jako uprawnienie osobiste jednostki w świetle polskiej Konstytucji 33
3. Treść zasady jawności 39 3.1. Uwagi wprowadzające 39 3.2. Jawność zewnętrzna a jawność wewnętrzna 42 3.2.1. Jawność zewnętrzna 42 3.2.2. Jawność wewnętrzna 50 3.3. Uwagi podsumowujące 53
4. Funkcje zasady jawności 54 4.1. Podstawy wyodrębnienia funkcji zasady jawności 54 4.2. Rodzaje funkcji zasady jawności 55 4.2.1. Funkcja kontrolna 55 4.2.2. Funkcja informacyjna 65 4.2.2.1. Istota funkcji informacyjnej i jej szczególna forma 65 4.2.2.2. Problem wychowawczego działania jawności 70 4.2.3. Funkcja gwarancyjna 77
5. Odstąpienie od jawności rozprawy głównej - istota i rodzaje 79
Rozdział III Geneza, pojęcie i struktura prawa do prywatności 86
1. Uwagi wstępne 86
2. Charakter prawa do prywatności 87
3. Rozwój prawa do prywatności w wybranych państwach 92 3.1. Stany Zjednoczone 92 3.2. Włochy 95 3.3. Polska 98
4. Eksploracja definicji prawa do prywatności 100 4.1. Specyfika prawa do prywatności a problemy definicyjne 100 4.2. Klasyfikacje definicji dotyczących prawa do prywatności 103 4.3. Przegląd definicji dotyczących prawa do prywatności 105 4.3.1. Definicja klasyczna 105 4.3.2. Definicja kontrastująca 111 4.3.3. Definicja jednowymiarowa 113 4.3.4. Definicja ekstensywna 115 4.3.5. Definicja unifikacyjna 127 4.3.6. Definicja egzemplifikacyjna 128 4.4. Propozycja definicji prawa do prywatności 129
5. Elementy składowe i aspekty prawa do prywatności 130 5.1. Typologia elementów składowych prawa do prywatności 130 5.2. Przegląd elementów składowych prawa do prywatności 134 5.2.1. Życie prywatne 134 5.2.1.1. Życie prywatne a prawo do prywatności i prywatność 134 5.2.1.2. Życie prywatne a życie osobiste 136 5.2.1.3. Definicja życia prywatnego 138 5.2.1.4. Życie intymne 139 5.2.2. Życie rodzinne 147 5.2.3. Tajemnica komunikowania się i nienaruszalność mieszkania 150 5.3. Aspekty prawa do prywatności 154 5.3.1. Informacje dotyczące osoby 154 5.3.2. Wizerunek osoby 161
Rozdział IV Problem prawa do prywatności osób publicznych 165
1. Uwagi wstępne 165
2. Pojęcie osoby publicznej 166
3. Zakres ochrony prawa do prywatności osób publicznych 174
Rozdział V Ochrona prawa do prywatności na rozprawie głównej w świetle Konstytucji 181
1. Uwagi wstępne 181
2. Konstytucyjne podstawy prawne w zakresie wzmocnienia i ograniczenia ochrony prawa do prywatności 182
3. Reguły dotyczące ochrony prawa do prywatności w świetle Konstytucji 185 3.1. Przesłanki wzmocnienia i ograniczenia ochrony prawa do prywatności 185 3.2. Granice wzmocnienia i ograniczenia ochrony prawa do prywatności 190 3.2.1. Zasada proporcjonalności 190 3.2.2. Zakaz naruszania istoty wolności lub prawa 198
4. Bezpośrednie stosowanie przepisów Konstytucji wyrażających prawo do prywatności 200
Rozdział VI Ochrona prawa do prywatności na rozprawie głównej w świetle regulacji karno-procesowych 206
1. Implementacja definicji prawa do prywatności 206
2. Nadrzędna podstawa aksjologiczna determinująca ochronę prawa do prywatności 213
3. Jawność rozprawy głównej jako generalna determinanta ingerencji w prawo do prywatności 216
4. Podmiot uprawniony z tytułu prawa do prywatności 218 4.1. Uwagi ogólne 218 4.2. Status procesowy podmiotu prawa do prywatności 224 4.2.1. Pokrzywdzony 224 4.2.2. Oskarżony 225 4.2.3. Świadek 233 4.2.4. Pozostali uczestnicy procesowi 236 4.3. Osoby niebędące uczestnikami procesowymi 237 4.4. Podmiot prawa do prywatności a ujęcie przedmiotowe ochrony tego uprawnienia 238
5. Unormowania o charakterze "neutralnym" 239
6. Ograniczenia faktyczne jawności rozprawy głównej 247
7. Niejawne rozpoznanie sprawy na rozprawie głównej 253 7.1. Niejawne procedowanie na rozprawie głównej ex lege 253 7.1.1. Wniosek prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego 253 7.1.2. Sprawy o zniesławienie lub znieważenie 256 7.1.3. Odczytanie protokołu przesłuchania świadka anonimowego 259 7.2. Wyłączenie jawności rozprawy głównej 261 7.2.1. Niesamoistna ochrona prawa do prywatności 261 7.2.1.1. Przesłuchanie świadka zwolnionego z obowiązku zachowania tajemnicy państwowej, służbowej lub zawodowej 261 7.2.1.2. Przyczyny wyłączenia jawności rozprawy przewidziane w art. 360 § 1 pkt 1, 3 i § 3 k.p.k 267 7.2.1.3. Przesłuchanie świadka koronnego 269 7.2.2. Samoistna ochrona prawa do prywatności 270 7.2.2.1. Obawa narażenia na hańbę świadka lub osoby dla niego najbliższej 270 7.2.2.2. Obawa obrażenia dobrych obyczajów 277 7.2.2.3. Uwzględnienie ważnego interesu prywatnego 281 7.2.2.4. Żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie 293 7.2.3. Tryb wydania przez sąd decyzji i jej konsekwencje 298
8. Rezygnacja z rozprawy głównej na rzecz wyrokowania sądu I instancji na posiedzeniu 317
9. Uwagi podsumowujące 335
Rozdział VII Relacjonowanie w prasie przebiegu rozprawy głównej a ochrona prawa do prywatności 338
1. Procesowe źródła uzyskania przez dziennikarza informacji o charakterze prywatnym - uwagi wprowadzające 338
2. Rejestracja audiowizualna przebiegu rozprawy głównej 341 2.1. Zakres ingerencji w prawo do prywatności w następstwie wydania zezwolenia dotyczącego rejestracji audiowizualnej przebiegu rozprawy głównej 341 2.2. Warunki dopuszczalności rejestracji audiowizualnej przebiegu rozprawy głównej 346 2.2.1. Wyodrębnienie warunków 346 2.2.2. Istnienie uzasadnionego interesu społecznego 348 2.2.3. Brak utrudnień w prowadzeniu rozprawy 353 2.2.4. Uwzględnienie ważnego interesu uczestnika postępowania 359
3. Rozpowszechnianie informacji o charakterze prywatnym lub wizerunku w prasie w następstwie obecności dziennikarzy na jawnej rozprawie głównej 366 3.1. Istota zakazu prasowej publikacji danych osobowych lub wizerunku 366 3.2. Ograniczenia dotyczące prasowej publikacji informacji osobowych lub wizerunku w systemach prawnych niektórych państw obcych 374 3.2.1. Regulacja angielska 374 3.2.2. Regulacja włoska 377 3.3. Aspekt przedmiotowy zakazu prasowej publikacji danych osobowych lub wizerunku 381 3.4. Aspekt podmiotowy zakazu prasowej publikacji danych osobowych lub wizerunku 390 3.5. Uchylenie zakazu prasowej publikacji danych osobowych lub wizerunku 394 3.5.1. Uchylenie zakazu prasowej publikacji danych osobowych lub wizerunku na podstawie art. 13 ust. 2 i 3 p.p 395 3.5.1.1. Wyrażenie zgody przez uczestnika procesu karnego 395 3.5.1.2. Udzielenie zezwolenia przez sąd 397 3.5.2. Uchylenie zakazu prasowej publikacji danych osobowych lub wizerunku na podstawie przepisów innych ustaw 413 3.6. Problem skuteczności zakazu prasowej publikacji danych osobowych lub wizerunku 415
4. Niejawne rozpoznanie sprawy na rozprawie głównej a obecność dziennikarza 423
Rozdział VIII Wnioski końcowe 428
Bibliografia 445