Dogmatyka prawa administracyjnego. Bilans rozwoju, reformy i przyszłych zadań / Eberhard Schmidt-Aßmann

Małgorzata Bochwic-Ivanovska (tłumacz),
Ziemowit Cieślik (redaktor naukowy tłumaczenia),
Ilona Czechowska (redaktor naukowy tłumaczenia),
Natalia Kohtamäki (redaktor naukowy tłumaczenia),
Irena Lipowicz (redaktor naukowy tłumaczenia),
Andrzej Wróbel (redaktor naukowy tłumaczenia) 

Praca stanowi jedną z podstawowych pozycji współczesnej literatury z zakresu prawa administracyjnego w Niemczech. Tezy w niej zawarte są na tyle uniwersalne, że mogą być stosowane w procesie rozwijania metod badań administracyjnoprawnych także w innych krajach. Dzieło E. Schmidta-Aßmanna – ważne dla rozwoju europejskiego prawa administracyjnego i przydatne dla wszystkich badaczy prawa administracyjnego – pozostawało do tej pory mało znane wśród polskich ekspertów.

Autor prezentuje całościową koncepcję współczesnej dogmatyki prawa administracyjnego, która ma równoważyć wymagania stabilności i elastyczności systemu prawnego. Wskazuje również na ograniczenia tradycyjnej metody prawa administracyjnego i potrzebę jej modernizacji.

Opracowanie stanowi nie tylko istotny wkład do polskiej debaty z zakresu teorii prawa administracyjnego, lecz także daje niepowtarzalną szansę jej ożywienia, zwłaszcza najważniejszych założeń dogmatycznych i ich dynamicznych przekształceń w zmieniającym się świecie.

Pozycja zainteresuje sędziów, prawników oraz pracowników naukowych z zakresu prawa publicznego.

Wykaz skrótów   | str.   11

Słowo wstępne do wydania polskiego   | str.   I

Wprowadzenie   | str.  15

Część pierwsza
Dogmatyka i jej reforma: zagadnienia podstawowe

A. Zadania dogmatyki prawa administracyjnego    | str.   17

B. Reformowanie struktury dogmatyki   22

I. Opis stanu rzeczy w szczególnym prawie administracyjnym: „obszary referencyjne”    | str.   24

II. Dawne i nowe podejścia metodologiczne    | str.   27

1. Tradycyjna „metoda prawnicza”    | str.  27

2. Perspektywa aktu prawnego i perspektywa zachowania     | str.  31

III.   Założenia wstępne i idee wiodące    | str.   34

C. Nauka prawa administracyjnego jako nauka sterowania    | str.   38

I. Perspektywa nauki sterowania    | str.   39

1. Koncepcja analityczna    | str.   39

2. Związki i wzajemne oddziaływania   | str.   40

II. Uwzględnienie wiedzy pozaprawnej     | str.   42

1. Praktyka prawnicza a nauka prawa    | str.   42

2. Pojęcia pomostowe    | str.   45

III.   Nowa rola komparatystyki prawniczej    | str.   46

1. Praktyczne zadania dogmatyczne    | str.   47

2.  Perspektywa problemowa: „wspólne pozyskiwanie wiedzy”    | str.   48

Część druga
Trzy klasyczne obszary tematyczne dogmatyki… prawa administracyjnego: źródła prawa, formy prawne, ochrona prawna

Rozdział 1

Nauka o źródłach prawa    | str.   55

A. Zadania nauki o źródłach prawa   | str.   55

I. Polityczne treści w nauce o źródłach prawa     | str.   55

1. Tradycyjne zwężenie perspektywy badawczej    | str.   56

2. Analiza krytyczna   | str.   56

II. Nauka o źródłach prawa jako „strukturze policentrycznej”   | str.     57

1. Różnorodność typów, reżimów i warstw   | str.   58

2. Różnorodność rodzajów regulacji i metod konkretyzacji   | str.   59

3. Monopole prawotwórcze, numerus clausus i nakaz adekwatności – problemy   | str.   61

B. Trzy przykładowe kategorie źródeł prawa    | str.   63

I. Ustawa parlamentarna jako konieczny filar   | str.     63

1. Skutki sterujące różnych typów normowania   | str.   64

2. Określoność i otwartość ustawy   | str.   66

II. Rosnące znaczenie prawa międzynarodowego dla administracji   | str.   69

1. Umowy międzynarodowe   | str.   71

2. Ogólne zasady prawa międzynarodowego    | str.   74

III.   Ogólne zasady prawa jako kategoria obejmująca wiele obszarów    | str.   76

1. Znaczenie w prawie niemieckim    | str.   76

2. Znaczenie w prawie unijnym    | str.   79

3. Funkcje pomostowe ogólnych zasad prawa    | str.   83

IV. Dygresja: soft law w prawie administracyjnym   | str.     85

1. Formy występujące w praktyce   | str.   86

2. O funkcji pojęcia w prawie administracyjnym   | str.   88

C. Związki między regulacjami i problemy hierarchii    | str.   90

I. Ustawa parlamentarna i prawotwórstwo administracyjne    | str.   92

II. Prawo Unii Europejskiej i prawo państw członkowskich    | str.   95

1. Pierwszeństwo i wzajemne oddziaływania    | str.   96

2. Granice uwspólnotowienia prawa   | str.   98

Rozdział 2

Nauka o formach: formy prawne, formy działania… i formy oddziaływania    | str.   100

A. Formy prawne: stan obecny i zmiany    | str.   103

I. Dywersyfikacje: przykład aktu administracyjnego    | str.   104

1. Instrument niezbywalny i możliwy do stosowania w wielu obszarach    | str.   104

2. Stabilizacja i elastyczność     | str.  106

II. Zmiany perspektywy: przykład aktów normatywnych administracji publicznej     | str.   108

1. Akty normatywne jako instrumenty działania administracji   | str.   110

2. Akty normatywne administracji publicznej jako źródła prawa administracyjnego   | str.   112

B. Formy działania – o dogmatyce działania administracji bez formy prawnej    | str.   114

I. Normalność działania administracji bez formy prawnej     | str.   115

II. Zarys dogmatyki    | str.   117

1. Ogólne warunki ramowe dla zwykłego działania administracji    | str.   117

2. Sytuacje szczególnego zagrożenia: „nieformalne działanie administracji”   | str.   118

III.   Funkcje porządkujące form działania   | str.     121

C. Formy oddziaływania: konteksty i wzajemne wpływy    | str.   123

I Formy oddziaływania oraz związki między instrumentami [administracyjnymi]   | str.   124

1. Reguły dotyczące związków między instrumentami [administracyjnymi]   | str.   125

2. „Uznanie co do opcji”    | str.   127

II. Formy oddziaływania w europejskim związku administracyjnym    | str.   129

1. Transnarodowe akty administracyjne    | str.   131

2. „Zaufanie międzyadministracyjne”    | str.   133

Rozdział 3

Ochrona prawna    | str.   137

A. Gwarancje ochrony prawnej jako związek oddziaływań   | str.   138

I. Nakaz wielowymiarowej skuteczności – spójność ochrony prawnej    | str.   139

II. Gwarancje ochrony prawnej w Ustawie Zasadniczej    | str.   140

1. Dokonania dostosowawcze art. 19 ust. 4 GG    | str.   141

2. Niepewności w ochronie prawnej w przypadkach z kontekstem zagranicznym    | str.   143

III.   Gwarancje ochrony prawnej w prawie Unii Europejskiej    | str.   146

1. Podział odpowiedzialności za ochronę prawną (art. 19 ust. 1 TUE)   | str.   148

2. Artykuł 47 KPP jako gwarancja wielowymiarowa    | str.   149

3. Przypadek szczególny: ochrona prawna wobec działań faktycznych administracji UE    | str.   151

4. Przypadek szczególny: ochrona prawna Unii wobec władczych aktów prawa międzynarodowego   | str.   152

IV. Gwarancje ochrony prawnej w prawie  międzynarodowym    | str.   153

1. Roszczenie o ochronę sądową zgodnie z art. 14 MPPOiP    | str.   154

2. Państwa-strony jako podmioty zobowiązane    | str.   155

B. Zmiany w parametrach ochrony prawnej    | str.   157

I. Ewolucja uprawnień do wniesienia skargi    | str.   158

1. Rola prawa podmiotowego    | str.   159

2. Nauka o normach ochrony prawnej: osiągnięcia i krytyka   | str.   160

3. Indywidualna i ponadindywidualna ochrona prawna: „dobro wspólne w procesie”   | str.   163

II. Intensywność kontroli sądowej    | str.   168

1. Kryteria prawne i inne „koordynaty normatywne”   | str.   168

2. Kontrola wedle kryterium prawa    | str.   171

3. Jednolity model struktury kontroli ograniczonej   | str.   174

III.   Zakres kontroli: kontekst niezgodności z prawem    | str.   176

1. Odniesienie do statusu prawnego skarżącego   | str.   177

2. Przeniesienie akcentu na wpływ błędu postępowania na skutek działania    | str.   178

C. Powiązania sieciowe, konkurujące i komplementarne formy ochrony prawnej   | str.   180

I. Ochrona prawna: powiązania sieciowe i formy konkurujące    | str.   180

1. Szeroko zakreślony nakaz jasności drogi prawnej    | str.   181

2. Krajowe kompetencje kontrolne wobec zagranicznych aktów władczych    | str.   183

3. Konkurencje ochrony prawnej oraz „konflikty jurysdykcji”    | str.   186

II. Komplementarne formy ochrony     | str.   188

1. Ochrona sądowa jako gwarancja standardowa   | str.   188

2. Formy komplementarne    | str.   189

III.   Ochrona prawna w konfliktach opartych na informacji: zarys problemu    | str.   193

Część trzecia
Ustrojowe prawo administracyjne – między jednością…, różnorodnością a ideą związku

Uwaga wstępna: Wyzwanie, jakie stanowią sieci    | str.   197

A. Zadania regulacyjne, modele sterowania i metody   | str.   202

I. Polityczny charakter ustrojowego prawa administracyjnego    | str.   203

1. Podstawy kształtowania politycznego   | str.   203

2. Asymetryczne tworzenie systemu (Otto Mayer)    | str.   204

II. Kwestie metodologiczne ustrojowego prawa administracyjnego    | str.   206

1. Sterowanie kontekstem i argumentacja prawnicza w prawie ustrojowym    | str.   207

2. Szczególne osiągnięcia i granice osiągnięć koncepcji governance   | str.   210

B. Związanie zwrotne prawem konstytucyjnym ustrojowego prawa…administracyjnego   | str.     213

I. Prawo konstytucyjne jako główne medium recepcji    | str.   215

II. Kluczowe zagadnienie legitymizacji   | str.     217

1. Złożony charakter stawianych kwestii   | str.   218

2. Obszar materii: legitymizacja i legitymacja   | str.   219

3. Obszar struktury: legitymizacja w związku administracyjnym   | str.   224

4. Uwagi szczególne o legitymizacji administracji własnej UE   | str.   226

III.   Problemy legitymizacyjne agencji     | str.   227

1. Agencje administracji własnej UE   | str.   227

2. Niezależne agencje w administracjach państw członkowskich   | str.   230

3. Ogólne kwestie regulacyjne   | str.   234

C. Instytucjonalne i proceduralne komponenty ustrojowego prawa…administracyjnego    | str.   236

I. Jedność i wielość postaci administracji: refleksje konstytucyjnoprawne    | str.   237

1. Ambiwalentne pierwsze wrażenie    | str.   237

2. Demokratyczna otwartość   | str.   238

II.  Europejski związek administracyjny: różnorodność i proceduralna koordynacja działania    | str.   239

1. Związek jako schemat analityczny i idea porządkująca   | str.   240

2. Proceduralna koordynacja działania w związku administracyjnym    | str.   242

3. Prawo proceduralne odnoszące się do ustroju administracji jako perspektywa rozwoju    | str.   244

III.   Wybór między formami konstrukcyjnymi ustrojowego prawa administracyjnego    | str.   247

1. Wolność wyboru formy w ustrojowym prawie administracyjnym oraz jej granice   | str.   248

2. Uznanie w dziedzinie ustroju: institutional choice    | str.   252

Krótkie uwagi końcowe    | str.   255

Literatura    | str.   257

Glosariusz    | str.   271