Docelowy system VAT w Unii Europejskiej. Harmonizacja opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych / Rafał Lipniewicz

Stan prawny na 1.02.2010 r.

Niniejsza publikacja przedstawia analizę prawnopodatkowych i finansowych aspektów funkcjonowania przejściowego systemu VAT w zakresie opodatkowania wymiany handlowej między państwami członkowskimi, w kontekście efektywności jego administrowania przez organy podatkowe państw członkowskich i zapobiegania coraz bardziej wyrafinowanym rodzajom przestępstw podatkowych, dokonywanych przy wykorzystaniu tego systemu.

Szczegółowo zaprezentowane zostały także opracowane przez Komisję Europejską założenia ostatecznego systemu VAT oraz przyczyny, które spowodowały, że nie został on ustanowiony w planowanym terminie.

Bariery wprowadzenia w Unii Europejskiej ostatecznego systemu VAT - mimo iż nadal uznawany jest on za długofalowy cel Unii - wydają się na tyle istotne, że jego implementacja jest bardzo mało prawdopodobna. Mając to na uwadze, Autor przedstawił alternatywną koncepcję wspólnego systemu VAT, opartą na podziale kompetencji i dochodów podatkowych między Unią Europejską a państwami członkowskimi, charakterystyczną dla państw federacyjnych i bazującą na idei federalizmu fiskalnego.


Wykaz skrótów 9
Wstęp 11
Rozdział I. Charakterystyka podatku od wartości dodanej (podatku VAT) 19 1. Historyczny rozwój podatku VAT 19 2. Konstrukcja podatku VAT 21 2.1. Metody ustalania podstawy opodatkowania VAT 21 2.2. Metody ustalania zobowiązania podatkowego w VAT 24 2.3. Typy podatku VAT 27 3. Zalety i wady podatku VAT 29 4. Podatek VAT a jednofazowy podatek od sprzedaży 32 5. Podatek VAT a transakcje transgraniczne - zasada przeznaczenia v. zasada pochodzenia 34 5.1. Uwagi ogólne 34 5.2. Podatkowa zasada przeznaczenia w transgranicznym obrocie towarowym 39 5.3. Podatkowa zasada pochodzenia w transgranicznym obrocie towarowym 41 6. Podsumowanie 43
Rozdział II Podatki obrotowe w kontekście procesu harmonizacji podatkowej w Unii Europejskiej 45 1. Harmonizacja a koordynacja podatkowa 45 2. Przesłanki harmonizacji podatków obrotowych państw członkowskich 51 3. Harmonizacja podatkowa a suwerenność państw członkowskich 54 3.1. Pojęcie suwerenności państwa 54 3.2. Suwerenność a proces integracji europejskiej 56 3.3. Suwerenność podatkowa państw członkowskich a harmonizacja podatkowa 59 4. Prawo Unii Europejskiej a prawo państw członkowskich w procesie harmonizacji podatkowej 65 4.1. Uwagi ogólne 65 4.2. Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego 69 4.3. Zasada bezpośredniego obowiązywania (skutku) prawa wspólnotowego 72 5. Podstawy prawne i instrumenty harmonizacji podatków obrotowych w Unii Europejskiej 74 5.1. Harmonizacja podatków obrotowych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej 74 5.2. Dyrektywy Rady jako instrument harmonizacji podatkowej 80 6. Proces harmonizacji podatków obrotowych państw członkowskich 86 7. Podstawowe zasady wspólnego systemu VAT 94 7.1. Zasada powszechności VAT 94 7.2. Zasada neutralności VAT 97 7.3. Opodatkowanie konsumpcji 103 7.4. Zasada proporcjonalności VAT 106 7.5. Zasada wszechfazowości podatku VAT 108 8. System przejściowy dla transakcji wewnątrzwspólnotowych 109 9. Podsumowanie 113
Rozdział III Zasady opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych w ramach systemu przejściowego VAT 115 1. Zasada przeznaczenia a zasada pochodzenia w systemie przejściowym VAT 115 2. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów 123 3. Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów 132 4. Wewnątrzwspólnotowe transakcje trójstronne 144 5. Stawki podatkowe w transakcjach wewnątrzwspólnotowych 146 5.1. Zasady ogólne 146 5.2. Stawki podatkowe przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów 148 5.3. Stawki podatkowe przy wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów 148 6. Prawo do odliczenia i zwrotu podatku naliczonego w transakcjach transgranicznych 150 6.1. Odliczenie podatku naliczonego 150 6.2. Zwrot podatku naliczonego w innym państwie członkowskim 155 7. Obowiązki rejestracyjne i dokumentacyjne podatników 159 8. Podsumowanie 164
Rozdział IV Administracyjne i finansowe aspekty funkcjonowania systemu przejściowego VAT 166 1. System przejściowy VAT a kontrola podatkowa 166 2. System wymiany informacji o podatnikach podatku VAT 174 3. Konstrukcja systemu przejściowego VAT a mechanizmy transgranicznych oszustw podatkowych 179 4. System przejściowy VAT w ocenie Komisji Europejskiej 186 5. Założenia modernizacji systemu przejściowego VAT 188 6. Podsumowanie 196
Rozdział V Ostateczny system VAT w Unii Europejskiej 198 1. Generalne założenia systemu ostatecznego VAT 198 2. Podstawy prawne wprowadzenia systemu ostatecznego VAT 199 3. Aspekty proceduralne wprowadzenia systemu ostatecznego VAT 203 4. Model systemu ostatecznego VAT oparty na mechanizmie clearingu 205 5. Model systemu ostatecznego VAT zakładający opodatkowanie w kraju siedziby podatnika 215 6. Bariery wprowadzenia systemu ostatecznego VAT 220 7. Podsumowanie 233
Rozdział VI Alternatywny federacyjny system VAT w Unii Europejskiej 235 1. Federalizm w świetle integracji europejskiej 235 2. Idea federalizmu fiskalnego 237 3. Federalizm fiskalny w warunkach Unii Europejskiej 240 4. Systemy opodatkowania obrotu w wybranych państwach federacyjnych 246 4.1. Wielopoziomowy system podatków obrotowych w Kanadzie 246 4.2. System stanowych podatków od sprzedaży detalicznej w USA 249 5. Koncepcje dwupoziomowego systemu VAT 251 6. Idea federacyjnego systemu VAT w Unii Europejskiej 254 7. Federacyjny system VAT a reforma systemu dochodów własnych budżetu Unii Europejskiej 260 7.1. Ogólna charakterystyka budżetu UE 260 7.2. System dochodów własnych budżetu UE 265 7.3. Propozycje Komisji Europejskiej w zakresie podatkowych dochodów własnych budżetu UE 269 7.4. Transgraniczny podatek VAT jako źródło dochodów własnych budżetu UE 275
Zakończenie 279
Literatura 285
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości 296
Dokumenty instytucji Wspólnoty 299