Dobro prawne w strukturze przestępstwa. Analiza teoretyczna i dogmatyczna / Szymon Tarapata

Książka stanowi pierwsze monograficzne opracowanie, które w sposób kompleksowy odnosi się do ról i funkcji dobra prawnego w poszczególnych figurach karnistycznych, istotnych z punktu widzenia odpowiedzialności karnej jednostki. Autor, wykorzystując figurę dobra prawnego, próbuje rozwiązać liczne problemy dogmatyczne i teoretyczne, prezentując jednocześnie, w jaki sposób dobro prawne (przedmiot ochrony prawno- karnej) może być użyteczne w codziennym stosowaniu prawa. Analizuje również sprawiające duże kłopoty praktyczne problemy związane ze sposobem wyznaczania kręgu osób pokrzywdzonych w postępowaniu karnym.

W opracowaniu przedstawiono także nowatorskie ujęcie struktury przestępstwa, składającej się z czterech elementów: bezprawności, karalności, karygodności i winy. Wykazano, że dobro prawne ma istotne znaczenie we wszystkich etapach prawnokarnego wartościowania oraz że przedmiot ochrony jest niezwykle pomocnym narzędziem służącym do badania szeregu konstrukcji dogmatycznych. Za jego pomocą autor przeprowadził analizę istoty usiłowania udolnego oraz nieudolnego, podżegania i pomocnictwa.

Publikacja przeznaczona jest dla prokuratorów, sędziów, adwokatów, radców prawnych, a także aplikantów tych zawodów prawniczych. Zainteresuje również teoretyków oraz studentów prawa.

Wykaz skrótów 13
Wstęp 15
Rozdział I Dobro prawne w systemie polskiego prawa karnego. Zagadnienia podstawowe 29 1. Dobro prawne a podstawowe modele kryminalizacji 29 2. Dobro prawne w świetle podstawowych założeń konstytucyjnych 35 2.1. Zagadnienia wstępne 35 2.2. Konstytucyjny cel prawnokarnych zakazów lub nakazów 39 2.2.1. Konstrukcja normatywna art. 31 ust. 3 Konstytucji RP 39 2.2.1.1. Przesłanka ochrony bezpieczeństwa państwa 47 2.2.1.2. Przesłanka ochrony porządku publicznego 48 2.2.1.3. Przesłanka ochrony środowiska i zdrowia publicznego 51 2.2.1.4. Przesłanka ochrony moralności publicznej 52 2.2.1.5. Przesłanka ochrony wolności i praw innych osób 53 2.2.1.6. Zamknięty czy otwarty katalog wartości wskazanych w przepisie art. 31 ust. 3 Konstytucji RP? 53 2.2.2. Konstytucyjne ograniczenia w zakresie kryminalizacji - standardy racjonalnego karania 58 2.3. Podsumowanie 65 3. W poszukiwaniu definicji dobra prawem chronionego 68 3.1. Dobro prawne a przedmiot ochrony i przedmiot zamachu oraz ich analiza językowa 68 3.2. Pozajęzykowe sposoby objaśniania sformułowania "dobro prawne" 74 3.3. Kryteria operatywności pojęcia "dobro prawne" 90 4. Podstawowe założenia dogmatyczne związane z figurą dobra prawnego 99 4.1. Elementarne sposoby kwalifikowania dóbr prawem chronionych 100 4.1.1. Dobra pierwsze i instrumentalne 100 4.1.2. Dobra ogólne i szczególne 108 4.1.3. Dobro grupowe 114 4.1.4. Dobro rodzajowe 114 4.1.5. Dobro główne i uboczne 116 4.1.6. Dobra materialne, niematerialne indywidualne i zbiorowe 118 4.1.7. Dobra bezwzględne i względne 119 4.1.8. Dobra osobiste 120 4.1.9. Dobro publiczne i prywatne 121 4.2. Podsumowanie 121 5. Dobro prawne w kontekście zasady nullum crimen sine lege oraz jego wykładnia 122 6. Rola tytułu rozdziału kodeksu karnego w identyfikacji dobra prawem chronionego 131 7. Podsumowanie 138
Rozdział II Role i funkcje dobra prawnego w strukturze przestępstwa 141 1. Wstępne informacje dotyczące struktury przestępstwa i poglądy prezentowane w tym zakresie w literaturze prawa karnego 141 1.1. Pytanie o adekwatny model struktury przestępstwa 169 2. Czyn w prawie karnym 183 2.1. Zachowanie człowieka jako przednormatywna podstawa prawnokarnego wartościowania 183 2.2. Czyn jako pierwsze kryterium wartościowania zawarte w strukturze przestępstwa 185 2.2.1. Zagadnienia wstępne 185 2.2.2. Cechy czynu oraz ich miejsce w strukturze przestępstwa 188 2.2.3. Kilka uwag dotyczących sposobu wyznaczania tożsamości czynu w prawie karnym 202 2.2.4. Rola dobra prawnego w procesie wyznaczania tożsamości czynu 212 3. Podstawowe założenia związane z istniejącymi na gruncie prawa karnego strukturami normatywnymi 224 3.1. Zagadnienia ogólne 224 3.2. Norma sankcjonowana 239 3.3. Norma sankcjonująca 258 3.4. Norma kompetencyjna 262 4. Płaszczyzna bezprawności jako główna sfera oddziaływania dobra prawnego 265 4.1. Znamiona normy sankcjonowanej jako elementy decydujące o zakresie bezprawności zachowania sprawcy 265 4.1.1. Zagadnienia ogólne 265 4.1.2. Znamiona normy sankcjonowanej w skutkowych typach czynów zabronionych 271 4.1.3. Znamiona normy sankcjonowanej w bezskutkowych typach czynów zabronionych 320 4.1.3.1. Uwagi ogólne 320 4.1.3.2. Znamiona normy sankcjonowanej leżącej u podstaw typu formalnego z naruszenia 321 4.1.3.3. Znamiona normy sankcjonowanej leżącej u podstaw tzw. typów abstrakcyjnego narażenia z właściwości (Eignungsdelikte) 326 4.1.3.4. Znamiona normy sankcjonowanej leżącej u podstaw klasycznego typu abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo 330 4.2. Relacja pomiędzy normą sankcjonowaną a tzw. okolicznościami zezwalającymi na dokonanie ataku na dobro prawem chronione (kontratypami) 343 4.2.1. Zagadnienia wstępne 343 4.2.2. Charakter prawny okoliczności zezwalających na naruszenie dobra prawem chronionego (stanowisko własne) 355 4.2.2.1. Usytuowanie (braku) kontratypów w strukturze przestępstwa 355 4.2.2.2. Okoliczności zezwalające na naruszenie bądź narażenie dobra prawnego jako jeden z elementów służących do rozstrzygania kolizji wartości. Dogmatyczna specyfika tzw. kontratypów 365 5. Dobro prawne w płaszczyźnie karalności 396 5.1. Zagadnienia ogólne dotyczące płaszczyzny karalności 396 5.2. Związki dobra prawnego i przedmiotu czynności wykonawczej 401 5.3. Dobro prawne jako znamię normy sankcjonującej na przykładzie typu czynu zabronionego kwalifikowanego z art. 231 § 1 k.k. 416 5.4. Wybrane zagadnienia związane z problematyką błędu co do dobra prawnego 428 5.4.1. Informacje ogólne 428 5.4.2. Dobro prawne w kontekście błędu co do faktu 430 5.4.3. Dobro prawne w kontekście błędu co do prawa 455 6. Dobro prawne w perspektywie karygodności in concreto 462 6.1. Karygodność in concreto jako instrument umożliwiający racjonalizację karania 462 6.2. Rola dobra w procesie wyznaczania stopnia społecznej szkodliwości konkretnego czynu zabronionego 465 7. Dobro prawne jako element wpływający na modelowanie pojęcia winy 474 8. Podsumowanie 490
Rozdział III Dobro prawne a wybrane zagadnienia szczegółowe 492 1. O rolach i funkcji dobra prawnego w konstrukcji usiłowania 492 1.1. Dobro prawne a przesłanki usiłowania udolnego - czyli o potrzebie weryfikacji pewnego stanowiska 492 1.2. Ochrona dobra prawnego jako podstawa ustanawiania normy sankcjonowanej leżącej u podstaw usiłowania nieudolnego oraz kreowania przesłanek tej formy stadialnej 512 2. Dobro prawem chronione a problem skutkowości bądź bezskutkowości podżegania oraz pomocnictwa 534 3. Dobro prawne jako instrument służący do wyznaczania kręgu osób pokrzywdzonych w postępowaniu karnym 557
Uwagi podsumowujące 589
Bibliografia 617
Wykaz orzeczeń 635