Cywilnoprawne skutki naruszenia obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji spółek publicznych / Maciej Mataczyński

W książce przedstawiono: sposób postępowania w przypadku naruszenia obowiązków przez nabywców znacznych pakietów akcji i rozważania alternatywne związane z tymi naruszeniami, pogłębioną analizę zagadnień związanych z obrotem na rynku regulowanym, próbę zastosowania ogólnych koncepcji cywilistycznych do szczegółowej kwestii z zakresu prawa rynku kapitałowego, pokazującą szanse i ograniczenia, które wiążą się z takim zabiegiem, unikalny przegląd prawnoporównawczy i analizę zastosowania przepisów prawa prywatnego międzynarodowego (kolizyjnoprawnych), kolizyjnoprawne aspekty prawa rynku kapitałowego. .. Publikacja skierowana jest do przedstawicieli nauki, w szczególności do osób zainteresowanych tematyką prawa spółek handlowych i prawa rynku kapitałowego oraz szerzej prawa cywilnego. Zainteresuje także radców prawnych, adwokatów, sędziów i notariuszy. Nie mam wątpliwości, że temat rozprawy został wybrany dobrze, w sposób przemyślany. Brak jest bowiem w polskim piśmiennictwie opracowania na ten temat. ( ) Praca jest napisana dobrym językiem prawniczym, jasno są formułowane poglądy, wyraźnie stawiane tezy . Prof. dr hab. Andrzej Kidyba

Wykaz skrótów 15
Wprowadzenie 19
Rozdział I Obowiązek ogłoszenia wezwania 23
1. Wprowadzenie 23
2. Przesłanki ziszczenia się obowiązku 25
2.1. Wezwanie uprzednie 25
2.1.1. Nabycie znacznego pakietu akcji w krótkim okresie 26
2.2. Wezwanie następcze 29
3. Treść obowiązku. Charakter prawny wezwania 30
3.1. Postawienie problemu 30
3.2. Wezwanie jako oferta 31
3.3. Oferta jako oświadczenie woli oferenta. Odrzucenie koncepcji oferty jako jednostronnej czynności prawnej prowadzącej do powstania po stronie oblata prawa podmiotowego kształtującego 35
3.4. Forma oświadczenia oblata 39
3.5. Zawarcie umowy sprzedaży lub zamiany akcji 40
3.6. Okres związania ofertą 42
3.7. Możliwość odwołania oferty (odstąpienie od ogłoszonego wezwania). Problem kontrwezwania 42
3.8. Możliwość zmiany treści oferty 45
3.9. Wyłączenie możliwości stosowania przepisów modyfikujących ogólne regulacje dotyczące oferty w relacjach między przedsiębiorcami 46
4. Postępowanie związane z ogłoszeniem wezwania 47
4.1. Zawiadomienie o zamiarze ogłoszenia wezwania 48
4.2. Treść wezwania 48
4.3. Przekazanie informacji o wezwaniu, wraz z jego treścią, pracownikom spółki 49
4.4. Żądanie przez Komisję Nadzoru Finansowego wprowadzenia niezbędnych zmian do wezwania 50
4.5. Przyjmowanie zapisów. Rozliczenie wezwania. Nabywanie znacznych pakietów akcji po zakończeniu wezwania 50
5. Cena akcji proponowana w wezwaniu 52
5.1. Zagadnienia ogólne 52
5.2. Świadczenie wzajemne przy umowie zamiany 53
5.3. Dopłata różnicy 59
6. Wezwanie dobrowolne 60
6.1. Wprowadzenie. Stan de lege lata 60
6.2. Przymus pośrednictwa firmy inwestycyjnej. Problem
kompetencji nadzorczych Komisji Nadzoru Finansowego 63
6.3. Cena akcji w wezwaniu 63
Rozdział II Obowiązki informacyjne 66
1. Wprowadzenie 66
2. Przesłanki ziszczenia się obowiązku oraz jego treść 68
2.1. Przekroczenie progu określonego w art. 69
ust. 1 lub 2 u.o.p. 68
2.2. Obowiązki informacyjne emitenta związane z walnym zgromadzeniem spółki publicznej 71
3. Obowiązki informacyjne nabywców znacznych pakietów akcji banków, zakładów ubezpieczeń, towarzystw funduszy inwestycyjnych oraz domów maklerskich 73
3.1. Obowiązek informacyjny względem Komisji Nadzoru Finansowego, prawo zgłoszenia sprzeciwu 74
3.2. Obowiązek informacyjny względem banku 74
3.3. Podsumowanie 74
Rozdział III Szczegółowe problemy po stronie podmiotowej w zakresie obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji 76
1. Wprowadzenie 76
2. Wyłączenia i ograniczenia zakresu obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji 77
2.1. Nabywanie akcji w obrocie pierwotnym przez wnoszenie ich do spółki jako wkład niepieniężny oraz w przypadku połączenia lub podziału spółki 77
2.2. Nabywanie akcji od Skarbu Państwa 77
2.3. Regulacja art. 90 u.o.p. 78
3. Rozszerzenie zakresu zastosowania obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji 79
3.1. Działanie w porozumieniu 79
3.2. Problem nabywania akcji własnych przez spółki publiczne 81
3.3. Posiadanie akcji przez osobę trzecią w imieniu własnym, lecz na zlecenie lub na rzecz nabywcy znacznego pakietu akcji 83
Rozdział IV Cywilnoprawne skutki naruszenia obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji w prawie porównawczym 92
1. Prawo Unii Europejskiej 92
2. Prawo niemieckie 93
2.1. Wprowadzenie 93
2.2. Zakaz wykonywania praw z akcji 94
2.3. Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie obowiązku ogłoszenia wezwania 97
2.3.1. Stanowisko doktryny 97
2.3.2. Wyrok OLG z Frankfurtu nad Menem z dnia 27 maja 2003 r. (Wella AG) i wyrok OLG z Frankfurtu nad Menem z dnia 4 lipca 2003 r. (Wella AG II) 104
2.3.3. Wyrok OLG z Frankfurtu nad Menem z dnia 9 października 2003 r. (ProSieben AG) 107
2.3.4. Podsumowanie 108
2.4. Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie obowiązków informacyjnych 110
2.4.1. § 823 ust. 2 BGB jako podstawa odpowiedzialności deliktowej 110
2.4.2. Problem związku przyczynowego i szkody 113
2.5. Obowiązek zapłaty odsetek 114
3. Prawo włoskie 115
3.1. Fuzja SAI/Fondiaria. Stan faktyczny 116
3.2. Wyrok sądu pierwszej instancji i sądu apelacyjnego 118
3.3. Stanowisko włoskiej doktryny 121
3.3.1. Stanowisko krytyczne (U. Morello, G. Guizzi) 121
3.3.2. Stanowisko z perspektywy ekonomicznej analizy prawa (M. Gatti, P. Giudici) 123
3.4. Ostatnie zmiany we włoskiej regulacji przejęć 124
4. Prawo francuskie 124
5. Prawo amerykańskie 127
5.1. Williams Act jako podstawa regulacji obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji 127
5.2. Możliwość przypisania deliktowej odpowiedzialności odszkodowawczej w wypadku braku wyraźnej podstawy ustawowej 128
Rozdział V Naruszenie obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji 133
1. Naruszenie obowiązków informacyjnych 133
1.1. Zagadnienia ogólne 133
1.2. Zwłoka 134
1.3. Forma zawiadomienia 135
1.4. Problem winy 135
1.5. Nienależyte wykonanie obowiązku 139
1.6. Wady zawiadomienia niewpływające na obraz sytuacji w akcjonariacie spółki publicznej 140
2. Naruszenie obowiązku ogłoszenia wezwania 141
2.1. Zagadnienia ogólne 141
2.2. Zwłoka 142
2.3. Forma wezwania 143
2.4. Problem winy 143
2.5. Nienależyte wykonanie obowiązku 145
2.5.1. Ustalenie ceny z naruszeniem art. 79 u.o.p. 145
2.5.2. Wadliwa treść wezwania 146
Rozdział VI Zakaz wykonywania prawa głosu z akcji 149
1. Regulacja art. 89 u.o.p. 149
1.1. Zagadnienia ogólne 149
1.2. Podmiotowy zakres sankcji 152
1.3. Czas trwania pozbawienia prawa głosu 154
1.4. Szczególna sytuacja akcjonariuszy przekraczających próg 33 i 66% ogólnej liczby głosów w okolicznościach opisanych w art. 73 ust. 2 lub 3 i art. 74 ust. 2 lub 5 u.o.p. 156
1.5. Pozbawienie prawa głosu za naruszenie obowiązków informacyjnych przez nabywców znacznych pakietów akcji 157
1.6. Szczegółowe problemy z ustaleniem podmiotowego zakresu sankcji w przypadku działania w porozumieniu 157
2. Sankcja pozbawienia prawa głosu a inne uprawnienia organizacyjne akcjonariuszy 161
2.1. Prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu spółki 162
2.2. Prawo zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia spółki 164
2.3. Prawo do wyznaczenia przewodniczącego walnego zgromadzenia 165
2.4. Prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia lub stwierdzenie jej nieważności 166
2.5. Prawo zasięgania informacji o stanie spółki 168
2.6. Wybór członków rady nadzorczej grupami 168
2.7. Uprawnienia osobiste 170
3. Analiza dostępnych środków w celu zapewnienia zgodności wykonywania przez akcjonariusza prawa głosu na walnym zgromadzeniu z przepisami ustawy o ofercie publicznej 171
3.1. Sporządzenie listy akcjonariuszy uprawnionych do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki 172
3.2. Sporządzenie listy obecności 175
3.3. Prawa i obowiązki przewodniczącego walnego zgromadzenia akcjonariuszy 176
3.4. Prawa i obowiązki notariusza na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy 180
4. Nieważność uchwały jako skutek oddania głosu na walnym zgromadzeniu przez akcjonariusza pozbawionego prawa głosu, w sytuacji gdy mógł on mieć wpływ na wynik głosowania 182
4.1. Wprowadzenie 182
4.2. Problem nieważności uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy w polskiej doktrynie 185
4.2.1. Charakter prawny uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych 186
4.2.2. Stosowanie art. 58 § 1 k.c. do uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy 188
4.2.3. Znaczenie art. 2 k.s.h. 189
4.2.4. Charakter prawny wyroku sądu orzekającego na tle art. 425 k.s.h. 190
4.2.5. Argumenty funkcjonalne 191
4.2.6. Wpływ art. 425 § 4 k.s.h. na stanowiska stron 194
4.2.7. Wpływ art. 427 § 1 i 2 k.s.h. na stanowiska stron 195
4.3. Problem nieważności uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy w orzecznictwie Sądu Najwyższego 196
4.4. Przyjęcie stanowiska 198
4.4.1. Argumentacja dogmatyczna de lege lata 198
4.4.2. Argumentacja pragmatyczna de lege lata 200
4.5. Uchwały bezwzględnie nieważne a uchwały nieistniejące 201
4.6. Regulacja pozbawienia prawa głosu na tle ustaw szczegółowych 206
4.7. Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały. Problem powództwa na podstawie art. 189 k.p.c. o stwierdzenie bezskuteczności wykonywania prawa głosu. Postanowienia zabezpieczające 207
Rozdział VII Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji w zakresie wezwań 211
1. Negatywne ustalenia podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej nabywców znacznych pakietów akcji w prawie polskim 211
1.1. Odrzucenie kontraktowego źródła odpowiedzialności wywiedzionego z umowy spółki akcyjnej 211
1.2. Odrzucenie kontraktowego źródła odpowiedzialności wywiedzionego z obowiązku lojalności między akcjonariuszami 216
1.2.1. Obowiązek lojalności. Prawo porównawcze ze szczególnym uwzględnieniem prawa niemieckiego 216
1.2.2. Stanowisko doktryny polskiej i orzecznictwo Sądu Najwyższego 219
1.2.3. Przyjęcie stanowiska 221
1.3. Możliwość uregulowania obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji w statucie spółki publicznej bądź w umowach między akcjonariuszami 223
1.4. Odrzucenie istnienia uprzedniego stosunku zobowiązaniowego między nabywcą znacznego pakietu akcji a pozostałymi akcjonariuszami wynikającego z przepisów ustawy (zobowiązanie ustawowe sui generis) 225
2. Odpowiedzialność za czyn własny jako podstawa odpowiedzialności odszkodowawczej nabywców znacznych pakietów akcji w prawie polskim 231
2.1. Bezprawność 231
2.1.1. Założenia ogólne 231
2.1.2. Ochronny cel normy jako przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej (problem tzw. bezprawności względnej) 232
2.1.3. Problem deliktowej ochrony praw względnych (wzmianka) 239
2.2. Wina z uwzględnieniem zagadnienia winy osoby prawnej 240
2.3. Związek przyczynowy między szkodą a naruszeniem obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji 243
2.3.1. Wprowadzenie 243
2.3.2. Obowiązek działania 244
2.4. Szkoda majątkowa 245
2.4.1. Wprowadzenie 245
2.4.2. Pozytywne przesądzenie kwestii wystąpienia szkody majątkowej - analiza na przykładach 247
2.4.3. Szkoda majątkowa w postaci utraconych korzyści 251
2.4.4. Szkoda majątkowa w postaci straty 257
2.4.5. Szkoda majątkowa jako niepowstanie prawa opcji 257
2.4.6. Zaliczenie uzyskanych korzyści 259
2.4.7. Szczegółowe problemy związane z wyliczaniem szkody 260
2.5. Sposób naprawienia szkody 265
2.5.1. Przywrócenie stanu poprzedniego 265
2.5.2. Zapłata odpowiedniej sumy pieniężnej (odszkodowanie) 268
3. Podsumowanie 268
3.1. Argumenty systemowe 268
3.1.1. Adekwatność systemu ochrony 268
3.1.2. Adekwatność systemu ochrony jako nakaz normy prawa Unii Europejskiej 270
3.2. Argumenty aksjologiczne 271
3.3. Znaczenie przyznania indywidualnego prawa do poszukiwania ochrony prawnej 272
Rozdział VIII Odpowiedzialność z tytułu culpa in contrahendo jako szczególny przypadek odpowiedzialności odszkodowawczej za naruszenie obowiązków w zakresie wezwań oraz inne przypadki odpowiedzialności nabywców znacznych pakietów akcji 277
1. Postawienie problemu 277
2. Odstąpienie od wezwania wbrew przepisom ustawy o ofercie publicznej 278
3. Odstąpienie od wezwania zgodnie z przepisami ustawy o ofercie publicznej 280
4. Odstąpienie od wezwania dobrowolnego 280
5. Odpowiedzialność wzywającego w związku z dokumentem wezwania 281
5.1. Odpowiedzialność wzywającego za nieprawdziwe informacje zawarte w treści wezwania 281
5.2. Odpowiednie stosowanie art. 98 ust. 1 u.o.p. do odpowiedzialności wzywającego w związku z dokumentem wezwania 283
5.3. Wykluczenie co do zasady możliwości ponoszenia odpowiedzialności za oświadczenia dotyczące szczegółowych zamiarów wzywającego w stosunku do spółki, której akcje są przedmiotem wezwania 285
6. Odpowiedzialność nabywców znacznych pakietów akcji za wadliwe ustalenie ceny akcji. Kontraktowe roszczenie o wyrównanie do ceny minimalnej 287
Rozdział IX Odpowiedzialność odszkodowawcza za naruszenie obowiązków informacyjnych przez nabywców znacznych pakietów akcji 292
1. Wprowadzenie 292
2. Obowiązki informacyjne nabywców znacznych pakietów akcji jako element raportów bieżących i okresowych 292
3. Obowiązki informacyjne nabywców znacznych pakietów akcji jako obowiązki ujawnienia informacji poufnych 294
4. Podmioty odpowiedzialne 296
4.1. Postawienie problemu 296
4.2. Wykładnia pojęcia "podmiot, który sporządził lub brał udział w sporządzeniu informacji, o których mowa w art. 56" 299
5. Artykuł 415 k.c. jako podstawa odpowiedzialności odszkodowawczej nabywców/zbywców znacznych pakietów akcji 302
5.1. Zagadnienia ogólne 302
5.2. Szczegółowe problemy związane z odpowiedzialnością odszkodowawczą nabywców/zbywców znacznych pakietów akcji za naruszenie obowiązków informacyjnych 306
6. Podsumowanie 309
Rozdział X Kolizyjnoprawne i jurysdykcyjne problemy regulacji cywilnoprawnych skutków naruszenia obowiązków nabywców znacznych pakietów akcji 311
1. Wprowadzenie 311
2. Kwalifikacja roszczeń 317
2.1. Przyjęcie koncepcji kwalifikacji według "europejskiej" legis fori 317
2.2. Kwalifikacja roszczeń z zakresu odpowiedzialności 319
2.3. Kwalifikacja problematyki pozbawienia prawa głosu 321
3. Problem przedmiotowego zakresu zastosowania rozporządzeń Rzym I i Rzym II 321
3.1. Wyłączenie zobowiązań umownych i pozaumownych wynikających z weksli, czeków, weksli własnych oraz innych zbywalnych papierów wartościowych 321
3.2. Wyłączenie kwestii wynikających z prawa spółek 326
4. Prawo państwa, którego organ regulacyjny jest właściwy w sprawie oferty, jako prawo właściwe dla roszczeń z zakresu odpowiedzialności deliktowej na tle rozporządzenia Rzym II 328
4.1. Wykluczenie łącznika miejsca szkody 328
4.2. Zastosowanie klauzuli "znacznie ściślejszego związku" z art. 4 ust. 3 rozporządzenia Rzym II 331
4.3. Koncepcja prawa właściwego dla materialnoprawnych obowiązków A. Hellgardta i W.G. Ringego oraz jej krytyka 337
5. Właściwość wspólnego prawa personalnego stron jako wyjątek od właściwości prawa państwa, którego organ regulacyjny jest właściwy w sprawie oferty na tle rozporządzenia Rzym II 340
6. Prawo właściwe dla roszczeń dotyczących stosunków organizacyjnych w spółce 341
6.1. Regulacja polskiej ustawy kolizyjnej 341
7. Zagadnienia jurysdykcyjne odpowiedzialności odszkodowawczej oraz roszczeń dotyczących stosunków organizacyjnych w spółce (wzmianka) 341
Podsumowanie 345
Bibliografia 361

spółki, akcje spółek,