Sześć odcieni czerni. Szkice o klasykach powieści noir / Piotr Stasiewicz

Książka Sześć odcieni czerni. Szkice o klasykach powieści noir jest, w zamierzeniu autora, uzupełnieniem istotnej luki w polskim literaturoznawstwie, jaką jest brak naukowej refleksji nad zjawiskiem znanym jako powieść noir. Stosowane w Polsce od kilkudziesięciu lat określenie „czarny kryminał” jest z jednej strony mylące, z drugiej niemające swego odpowiednika w żadnym innym języku, z trzeciej zacierające związek tej literatury z filmem noir, z czwartej wreszcie nieoddające istoty samego zjawiska. Proponowane tu szkice dotyczą sześciu najważniejszych przedstawicieli prozy określanej mianem noir w literaturze amerykańskiej, którzy swoje utwory napisali i wydali między 1929 i 1960 rokiem. Są to Dashiell Hammett, James M. Cain, Raymond Chandler, Cornell Woolrich, David Goodis i Jim Thompson. Każdy w nich w indywidualny sposób przedstawiał wizję świata i kreował swoich bohaterów, współtworząc tym samym zjawisko, które określamy dziś jako prozę noir. Zawartym w niniejszej książce szkicom poświęconym autorom uznanym od lat za klasyków literatury kryminalnej, Hammettowi, Cainowi i Chandlerowi, towarzyszą analizy dotyczące mniej znanych twórców, Woolricha, Goodisa, Thompsona, mających – szczególnie na gruncie polskim – status pisarzy zapomnianych, nieczytanych i nietłumaczonych, a których wkład w zjawisko literatury noir trudno jednak przecenić.
Od autora

Piotr Stasiewicz (ur. 1974) – wykładowca literatury na Uniwersytecie w Białymstoku, autor książek Poezja Tomasza Kajetana Węgierskiego (2012), Między światami. Intertekstualność i postmodernizm w literaturze fantasy (2016) oraz artykułów poświęconych literaturze XVIII wieku, współczesnej fantastyce i historii gier komputerowych.

Zamiast wstępu

Krótka historia problemów z noir

Kryminał czarny, gotowany na twardo, noir, a może wcale nie kryminał?

Powieść noir – próba definicji

Noir – dobór tekstów

Pierwszy: Dashiell Hammett

Dashiell Hammett – pisarz

Krwawe żniwo

Sokół maltański – narodziny (wielkiego) chłodu

Coś więcej niż zwykły „kryminał”

Fabuła i narracja

Sokół maltański i powieść noir

Sam Spade – a hardboiled detective

Historia Flitcrafta

Jak nie być frajerem i pozostać mężczyzną

Drugi: James Mallahan Cain

James M. Cain – pisarz

Listonosz dzwoni zawsze dwa razy i Podwójne odszkodowanie

Frank Chambers i Cora Papadakis

Walter Huff i Phyllis Nirdlinger

Noir, czyli upadek

Karząca ręka korporacyjnej sprawiedliwości

Trzeci: Raymond Chandler

Raymond Chandler – pisarz

Noir według Chandlera – Głęboki sen i Żegnaj, laleczko

Fabuła

Rycerz w mieście upadłych aniołów

Przestrzeń dobra, przestrzeń zła

Żegnaj, tradycyjny kryminale

Martwa Pani Jeziora

Długie pożegnanie

Dwóch ojców i femme fatale

Rewizja wzorca czyli o sensie życia

Długie pożegnanie męskości

Raymond Chandler – zakończenie

Czwarty: Cornell Woolrich

Cornell Woolrich – pisarz

Tematy i motywy

Fatalizm i przypadek

Alienacja

Postacie kobiece

Tożsamość

Tempus fugit

Narracja i gatunki

„Poe XX wieku”

Piąty: David Goodis

David Goodis – pisarz

Czarne historie

Ktoś cię jednak kocha nawet, kiedy jesteś na dnie

Kobiety w powieściach Goodisa

Między hardboiled a ironią – Night Squad

Poeta przegranych i Kafka Filadelfii

Szósty: Jim Thompson

Jim Thompson – pisarz

Noir, czyli dezintegracja

Noir – dezintegracja fabuły

Noir – dezintegracja narracji

Jim Thompson – uwagi końcowe

Szósty i pół: Ross Macdonald – zamiast zakończenia

Bibliografia

Bibliografia podmiotowa

Bibliografia przedmiotowa

Filmy dokumentalne

Indeks nazwisk