Problematyka wizualizacji w prozie Miodraga Bulatovicia / Aldona Szukalska

Książka Problematyka wizualizacji w prozie Miodraga Bulatovicia podejmuje znaną już od dawien dawna badaczom literatury kwestię korespondencji sztuk. Jednak, jak się okazuje, w warunkach znaczącego wzrostu liczby obrazów i ich roli we współczesnym świecie pozwala ona również w inspirujący sposób ukazać prozę jako niezwykle czułą kliszę utrwalającą ślady przemian następujących w kształtowanej przez nowe media ludzkiej percepcji. Autorka przede wszystkim zgłębia problematykę wizualizacji, ale i komplementarnej wobec niej wizualności, jednocześnie tworząc rzeczową, kompetentną i oryginalnie skomponowaną analizę twórczości Miodraga Bulatovicia, w przypadku którego inspiracje malarskie oraz filmowe okazały się niezwykle ciekawym kluczem interpretacyjnym. Dzięki wykorzystaniu pojemnej kategorii wizualizacji twórczość serbskiego pisarza czarnogórskiego pochodzenia prezentowana jest z perspektywy synchroniczno-diachronicznej. Takie ujęcie pozwala skoncentrować się na wybranych zagadnieniach wizualnych, jak: opis, ikona kulturowa, symbol czy filmowość dzieła literackiego, przy jednoczesnym podkreśleniu dokonującej się w poetyce autora ewolucji.

Aldona Szukalska – absolwentka filologii serbsko-chorwackiej oraz polskiej UAM. Wyróżniona w ogólnopolskim IX Konkursie prac magisterskich im. Jana Józefa Lipskiego „Otwarta Rzeczpospolita”. Doktor nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa. Zajmuje się kompartystyką.

WSTĘP

Systematyzacja twórczości Miodraga Bulatovicia

Szaleństwo wizualizacji

Język światła

Wizualizacja

Wizualizacja w prozie Miodraga Bulatovicia

Osiągnięte cele

Podziękowania

1. W STRONĘ OPISU PRZESTRZENI

1.1. Przestrzenie wyobcowania

1.1.1. Pejzaż apokalipsy – inspiracje malarskie

1.1.2. Niebo w płomieniach – metafora wojny

1.1.3. Symbolizacja przestrzeni

1.2. Locus amoenus, locus horridus – przestrzeń symboliczna

1.2.1. Geografia wspomnień – geografia wyobraźni

1.2.1.1. Wieś–miasto

1.2.2. Przestrzeń jako konstrukcja literacka

1.2.3. Theatrum mundi – fragmentacja i teatralizacja przestrzeni symbolicznej

1.2.3.1. Droga

1.2.3.1.1. Miasteczko jako labirynt

1.2.3.1.2. Droga jako metafora życia

1.2.3.1.3. Droga oraz przygoda z innością

1.2.3.2. Most i rzeka

1.2.3.3. Cmentarz

1.2.3.4. Szpital dla obłąkanych

1.2.3.5. Lejtmotyw cerkwi i meczetu

1.3. Tropem rzeczywistości – opis epifanijny

1.3.1. Światło i „moment wieczny”

1.3.1.1. Światło – epifania negatywna

1.3.1.1.1. Epifania jako doznanie traumatyczne

1.3.1.1.2. Przełamywanie traumy

1.3.2. Próżnia i lęk przestrzeni

1.3.2.1. Bezdomność – przestrzeń nieoswojona

1.3.2.2. Deus otiosus

1.3.3. Ogień

1.3.3.1. Epifanijny ruch kamery

1.3.3.2. Ogień – dwa oblicza

1.4. Zapis scenariuszowy w emigracyjnej trylogii Miodraga Bulatovicia

2. W STRONĘ SYMBOLU

2.1. Symbol w powieści

2.1.1. Symbol w powieściach Bulatovicia

2.2. W kręgu przedmiotów symbolicznych

2.2.1. Krawat

2.2.2. Lustro

2.3. W biblijnym kręgu – Unde malum?

2.3.1. Motywy chrystologiczne

2.3.1.1. Kogut Feniks

2.3.1.2. Osioł

2.3.2. W kręgu apokalipsy

2.3.2.1. Skorpion

2.3.2.2. Koźlątko

2.3.3. W piekielnym kręgu

2.3.3.1. Pająk

2.4. W stronę bajki

2.4.1. Żmija i jaszczurka

2.4.2. Żuk

2.4.3. Wilk

2.4.4. Pies i byk – przypowieść o miłości i wierności

2.5. W kręgu psychoanalizy

2.5.1. Symbolika falliczna

2.5.2. Żółwica – lęk przed kobiecością

2.6. Figury politycznej niepoprawności – symbole i mity polityczne

2.6.1. Wampir i berkszyr – dwa oblicza faszyzmu

2.6.2. Gullo Gullo a sprawa walki ze „zgniłym Zachodem”

2.6.3. Georg Austriak – ptak historyczny, ptak naszego losu

2.6.4. Zdeniek – pies polityczny, który nie szczeka

2.6.5. Czekolada a sprawa kapitalizmu

3. W STRONĘ IKONY KULTUROWEJ

3.1. Współczesna ikonosfera

3.1.1. Ikony kultury

3.2. Ikona Chrystusa – między sacrum a profanum

3.2.1. Ikona jako sacrum

3.2.1.1. Ikona jako symbol

3.2.1.2. Między symbolem a figurą

3.2.2. Ikona Chrystusa w prozie Miodraga Bulatovicia

3.2.2.1. „Niegodny chwały”

3.2.2.2. W stronę mitu – „wspaniała Słowiańszczyzna”

3.2.2.2.1. Gruban Malić jako ikona Chrystusa

3.2.2.2.1.1. Malić jako antybohater

3.2.2.2.1.2. Od Barbarogeniusza do błazna

3.2.3. Kobieta figurą Chrystusa

3.2.3.1. Stygmatyzacja i kozioł ofiarny

3.2.3.2. Żywa ikona Chrystusa

3.2.3.3. Kobiecość jako źródło zbawienia

3.2.3.4. Fałszywy Zbawiciel

3.2.4. Ikona kulturowa a dekonstrukcja mitu „wspaniałego

Słowianina”

3.2.4.1. Bałkański świt

3.2.4.2. Wampirzy los Słowianina

3.2.4.3. Ikona wampira a „mesjanistyczne zaczadzenie”

3.2.5. „Wspaniała Europa” – Słowianie w objęciach streotypu

3.2.5.1. Barbarzyńca w ogrodzie

3.2.5.2. Na ratunek Europie

3.2.5.3. Na Zachodzie bez zmian – stereotyp „zgniłego Zachodu”

3.3. Ikona wampira

3.3.1. „Prawdziwy” Dracula

3.3.1.1. Nowe oblicze wampira

3.3.1.1.1. W objęciach groteski

3.3.2. Wampirzy los emigranta

3.3.3. Ironia historii

3.3.4. Austria Felix

3.3.4.1. Wampir jako alter ego Franciszka Józefa

3.3.5. Wampir jako inny/obcy

4. W STRONĘ FILMU

4.1. A jednak obraz

4.1.1. Między literaturą a filmem – typologia relacji interdyscyplinarnych

4.2. Wojna była lepsza – powieść o filmie

4.2.1. Film jako temat

4.2.1.1. Film expressis verbis, czyli w stronę techniki filmowej

4.2.2. Literatura i symultanizm

4.2.3. Filmowość a poetyka oniryczna

4.2.4. Film jako metafora

4.3. Filmowi bohaterowie

4.3.1. Seksbomba i wamp

4.3.2. W cieniu Chaplinowskiego melonika

4.3.3. Powieść gangsterska

4.3.4. Między kinem gangsterskim a horrorem – czy Bulatović

jest postmodernistą?

4.3.4.1. Ile w Bulatoviciu Almodóvara?

4.4. „Technika filmowa”

4.4.1. Okiem kamery

4.4.1.1. Ruchome oko kamery

4.4.1.2. Zmiana perspektywy

4.4.1.3. Behawioryzm

4.4.2. Ruch

4.4.3. Między dialogiem a monologiem

4.4.3.1. Dialog „cwany”

4.4.3.2. Monolog a dynamizacja akcji

4.4.4. Filmowa czasoprzestrzeń

4.4.5. Montaż – technika symultaniczna

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

Analizowane teksty literackie

Opracowania

INDEKS NAZWISK