Polityka kierunków neoawangardy węgierskiej (1966-80) / Magdalena Radomska

Politykę kierunków neoawangardy węgierskiej generowały zatem dwa czynniki. Z jednej strony był to kształt tworzonego w tym czasie dyskursu historii sztuki ukierunkowanego na zachodnie kategorie pojęciowe, z drugiej – język sztuki ukierunkowany na politykę, którego polem twórczym było semantyczne pole minowe. Zaabsorbowanie artystów językiem politycznym – pojęciami muru, klatki, kostki brukowej, a także zaangażowanie intelektualne w takie wydarzenia jak interwencja wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji – powoduje, iż analizy dzieł odsłaniają niezwykle świadomy język oraz kategorie, którym język historii sztuki – oparty na prymacie kategorii kierunków artystycznych – nie jest w stanie sprostać. To właśnie „semantyczne pole minowe” było przedmiotem zainteresowania artystów, jednakże dla badacza jawi się ono jako podwójnie zaminowane – nie tylko za pomocą kategorii ideologii marksistowskiej, ale także zachodnich kategorii pojęciowych. Pisanie o sztuce neoawangardy węgierskiej możliwe jest tylko w oparciu o podwójnie zaminowane pole semantyczne. Piszący zmuszony jest zatem uważać na każdy krok. Praca jego jest pracą sapera – polega nie na unikaniu min, lecz umiejętnym ich wysadzaniu, mistrzostwo – na niepozostawianiu nowych.

Dr Magdalena Radomska – adiunkt w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, postmarksistowska historyczka sztuki i historyczka filozofii, doktorantka w Instytucie Filozofii UAM. Specjalizuje się w sztuce w czasach komunizmu oraz w postkomunistycznej Europie. Zainteresowania badaczki obejmują także marksizm oraz krytykę kapitalizmu w sztuce i filozofii. Radomska otrzymała stypendia w Courtauld Institute of Art w Londynie, w Universytecie Loránda Eötvösa w Budapeszcie oraz w Węgierskiej Akademii Nauk. Dyrektorka i wykładowczyni kursu „Writing in Humanities after the Fall of Communism” w Central European University w Budapeszcie. Autorka publikacji przetłumaczonych na sześć języków obcych. Członkini AICI węgierskiej i polskiej. Obecnie Magdalena Radomska pracuje nad doktoratem z filozofii (postmarksizm), publikacją dotyczącą sztuki i kryzysu oraz sztuki w postkomunistycznej Europie.

Wstęp

I. W KIERUNKU USTALENIA JĘZYKA – DYSKUSJE

1. Spór, którego nie było, i spór o desygnaty

2. Sumus

3. Czy wasza historia sztuki jest historią waszej sztuki?

II. CIAŁO Z/DEZ/ORIENTOWANE POLITYCZNIE

1. „Autystyczny” komunikat

2. Projekcja i przezroczystość, czyli ciało zbyt nagie

i niewystarczająco nagie

3. Nieznacznie uszkodzona dialektyka

4. Nagość jako brak munduru

5. Lektura Marksa w deszczu

6. László Lakner: Milczenie artysty jest niedoceniane

Ciało niemożliwe do rozebrania

7. Warsztat Peczeński – w kierunku ciała

Metamorfoza malarza

Bodyartowe muzeum przyszłości

Ciało spętane

Maska przyrośnięta do twarzy

Wolny czas Ferenca Ficzka

8. Aseksowny pop-art

9. Brakujący element

Erotyczne szachy

10. Red-y made

Niepogrzebane zwłoki

Dwie barwy czerwieni

Opresyjna fi gura Maurer

Red-y made

11. Niepolitycznie polityczne ciało

III. SEMANTYCZNE POLE MINOWE

1. Mur i klatka

Mur berliński jako de Sausurre’owska kartka papieru

Przed i za murem

Telegram wysłany przez granicę cenzury

Mur/krata zamiast ciała

Klatka jako butelka Kleina

2. Komunistyczna zamrażarka

3. Kostka brukowa

4. Emigracje

Cicha jakość

Raz wyjechaliśmy

Emigracja z dyskursu metropolii

5. Coca-Cola z wódką

Zakonserwowany komunizm

Zdradliwa czerwień coca-coli

Sierp w barwach narodowych

6. Pogoda

Budapeszteński deszcz

7. Pomylone pojęcia

8. Polityczny egzystencjalizm – małe i wielkie narracje

W obliczu wielkich narracji

Odwrócenie od świata zewnętrznego

9. Czeski błąd

Tłumaczone i nietłumaczone słowa

Rezygnacja z roszczeń własnego języka

Knedle śliwkowe

Lusterko do golenia za 6.80 Ft

Przenośny okop dla trzech osób

Czechosłowackie radio

Zraniony nóż

Czeski błąd

10. Podwójnie zaminowane semantyczne pole minowe –

nowe kierunki neoawangardy węgierskiej

Pseudo

Play art

Sztuka apelacji

Od gyagyaizmu do rakos-izmu

Kontekstualizm

Amiről one can not speak, darüber muss se taire –

w kierunku tłumaczenia

IV. KIERUNKI ABSTRAKCJI

1. Koń umiera, ptaki odlatują

2. Przemilczanie kierunku abstrakcji

3. W kierunku pogoni

4. Ku syntezie gestu. Od gestu niepowtarzalnego przez powtarzalny

do powtarzalnie niepowtarzalnego

Ku informelowi

Od informelu

Gest wałka

Repetycja

Quasi-gest

5. Zimnowojenna schizofrenia

6. W kierunku historii sztuki węgierskiej

Niezastany Zachód

W kierunku folkloru

Abstrakcja Baka ku konceptualizmowi

Miasto

Postmodernizm

7. W kierunku struktury

Polityka permutacji

W kierunku płótna

Analiza struktury

Polityczność Maurer

8. Rzemieślnicy języka

Próby znakowe

Podziemny land art

9. Ptasia noga

V. W KIERUNKU CENZURY

1. Tolerowani przez tolerujących / tolerowani przez tolerancyjnych

2. Niezrealizowane prace, zaciemnione obrazy

Ocenzurowana wiadomość wysłana za pośrednictwem

ZEROPOST

Akcje robienia niczego

Subradości

3. Niezrealizowane wystawy

Sztuka fair play

Cenzura jako opakowanie

4. Bądź zakazany!

Sztuka jako opozycja

Ideologiczna wspólnota głosu

Już podpisane

5. W kierunku słownika cenzury

Trzy kwiaTy

Lewa sztuka

W kierunku cenzury języka oficjalnej polityki

Przyspieszenie/prędkość

Stempel

(Pozorna) równowaga

Socrealizm (Paizsa). Pleksiglas – kapsuła czasu

w obliczu cenzury

Wobec tradycji impresjonizmu

Strach

Czwarte i piąte T

Podziemie

Spalone obrazy. Sztuka lewa – sztuka prawa

6. Cenzura jako byt językowy

7. Zamiast autocenzury

W poszukiwaniu kuratora. Semantyczne unerwienie

przestrzeni a „fatamorgana oazy”

Krzesło wstawione w kontekst polityki państwa i Kościoła

Bűn/tett

Sztuka jako „czyn, który nic nie zmienia”. Siła bezsilnych.

Bezsilność silnych

W trosce o kata

Węzeł psychomasochistyczny. Niewiedza jako postawa

aktywna. Spór o desygnaty

Nieoczekiwana uprzejmość Majora

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

SPIS ILUSTRACJI

INDEKS NAZWISK