Piętno w procesie demokratyzacji. Przykład bezdomności / Małgorzata Kostrzyńska

Autorka monografii podjęła nowatorską, na gruncie pedagogiki, próbę badania bezdomności jako sytuacji „innego”, który – będąc aktywnym podmiotem – uczestniczy w życiu społecznym, a jednocześnie jest uwikłany w procesy demokratyzacji, wsparcia oraz społecznej integracji [...]. Publikacja odsłania wady demokratyzacji, ukryte mechanizmy naznaczania społecznego i utrwalania procesu wykluczania nosicieli piętna, dostarczając danych do konstrukcji bardziej przyjaznych programów wieloaspektowego wsparcia społecznego i aktywizacji osób bezdomnych. Przedstawione przykłady działań pomocowych ujawniają wadliwe mechanizmy utrwalania bezdomności, odsłaniają bezsilność systemu pomocy osobom doświadczającym bezdomności, ukazują problemy w przezwyciężaniu sytuacji trudnych, ale też współodpowiedzialność za trwanie w bezdomności.

Z recenzji dr hab. Ewy Kantowicz, prof. UWM

Publikacja jest efektem kilkuletniej pracy naukowo-badawczej autorki oraz jej wieloletniego działania na rzecz osób doświadczających bezdomności. Badaczka podjęła się ukazania przeszkód w procesie włączania społecznego bezdomnych mężczyzn i stowarzyszania się w kontekście mieszanych sytuacji społecznych, odsłaniając przejawy piętna podczas demokratyzacji oraz mechanizmy zniewalające jednostkę dążącą do upełnomocnienia. W sposób zdecydowany i odważny ujawnia słabości oferowanej pomocy, która zamiast wspierać, wydaje się podtrzymywać piętno. Nie pozostawia to złudzeń, że systemowo projektowana pomoc jest nie tylko nieskuteczna, lecz także krzywdząca dla osób, które potrzebują wsparcia. Opisane mechanizmy i strategie podtrzymywania stygmatyzacji oraz pozornej pomocy ukazują raczej próbę zarządzania bezdomnością, nie zaś jej rozwiązywania.

Z recenzji dr hab. Małgorzaty Ciczkowskiej-Giedziun, prof. UWM

Wstęp 7

Rozdział I. Stygmatyzacja w procesie stowarzyszania się osób doświadczających bezdomności 17

1. Bezdomność a stygmatyzacja 18

2. Proces stowarzyszania się w kontekście piętna – teoria ciągłości biograficznej stowarzyszenia 22

Rozdział II. Paradoksy procesu demokratyzacji 29

1. Włączanie społeczne w krzywym zwierciadle 30

1.1. Resocjalizacja utopijna 30

1.2. Maskarada demokracji – demokracja autorytarna/autorytaryzm demokracji 35

2. Kto karmi się wykluczaniem, czyli ukryta celowość stowarzyszania się osób doświadczających bezdomności i „domnych” 46

2.1. Po co nosicielowi piętna normals? 49

2.2. Po co normalsowi nosiciel piętna? 51

2.3. Dlaczego się na to godzą? 61

3. Wykorzystanie organizacji pozarządowej dla celów indywidualnych, czyli o organizacji poza-praworządnej 68

3.1. Druga warstwa celowości organizacji pozarządowej 69

3.2. Strategie realizacji drugiej warstwy celowości stowarzyszania się, czyli instrukcja obsługi dla zaawan- sowanych 75

4. Stowarzyszenie jako przestrzeń niechroniona, czyli o grze pozorów i niby-nadzorze 80

Rozdział III. Strategie adaptacyjne nosicieli piętna w procesie demokra- tyzacji 87

1. Zawiązanie układu 88

2. Służalczość 90

3. Manipulacje 91

4. Neutralność 92

Rozdział IV. (Nie)pomocna pomoc, czyli o pomocy podtrzymującej piętno 101

1. Pomoc projektowana na podstawie piętna, czyli podwójnie stygmatyzująca 102

1.1. Piętno pomocy wykorzystującej donosicielstwo 103

1.2. Piętno pomocy gorszej jakości 105

1.3. Piętno pomocy segregującej 106

1.4. Piętno pomocy uwydatniającej stygmat 108

2. Pomoc pozorna 109

2.1. Pomoc nietrafiona 110

2.2. Pomoc, której nie można (nie) przyjąć 111

2.3. Pomoc doraźna i sezonowość pomocy 112

2.4. Pomoc rozpieszczająca 114

3. Granie w omijanie, czyli jak przetrwać pomoc 117

Zakończenie, czyli o instytucjonalnym podtrzymywaniu piętna 121

Bibliografia 135