O „ocalającej nieporządek rzeczy” polskiej poezji metafizycznej i religijnej drugiej połowy XX i początków XXI wieku / Edyta Sołtys-Lewandowska

„[…] jest to studium bardzo potrzebne obecnej refleksji literaturoznawczej, nie istnieje bowiem w aktualnym stanie badań druga taka próba całościowego opisu problematyki metafizycznej i religijnej w poezji współczesnej, dająca uogólnione i wieloaspektowe, a zarazem pogłębione i zindywidualizowane spojrzeniem w głąb pojedynczych poetyk ujęcie tego, co we literaturze związane jest ze szeroko pojętą duchowością. […] Zadanie, które wyznaczyła przed sobą pani Sołtys-Lewandowska, wymagało badawczej odwagi, pozwalającej ogarnąć i zrekonstruować znaczenie takich pojęć-worków, jak metafizyka, religijność, sacrum i duchowość w literaturze. Wymagało także badawczej rozwagi, by nie dać się zwieść ich rozmytym granicom, zachowując precyzję myślenia i uchwytność kategorii wskazujących wszak na to, co poza racjonalne wykracza i nieuchwytność genetycznie zakłada.”

dr hab. Joanna Grądziel-Wójcik, prof. UAM

„Autorka […] wsłuchuje się w najbardziej osobistą wypowiedź poetów, w ich autentyzm jednostkowego przeżycia, który zaświadcza o postawie homo methaphysicus. Tropi religijne i metafizyczne ślady w pojedynczych wierszach, ale nie tylko tropi, bo układa z nich wielobarwną, skontaminowaną, czasem skontrastowaną panoramę, na podstawie której pewną ręką zarysowuje rzeczową i wyrazistą typologię.”

dr hab. Joanna Dembińska-Pawelec, prof. UŚ

Edyta Sołtys-Lewandowska – dr nauk humanistycznych, publikowała w Pamiętniku Literackim, Ruchu Literackim, Polonistyce, Pro-Arte. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół twórczości kobiet, związków poezji z religią i filozofią oraz poezji najnowszej.

Wstęp. Duchowość, religijność, metafizyczność w epoce nowoczesnej i ponowoczesnej
Poezja religijna i metafizyczna
Stan badań
Główne założenia metodologiczne
Struktura rozprawy

Rozdział I. Poezja metafizyczna
Myślenie metafizyczne i niemetafizyczne
Z historii pojęcia
Metafizyka jako projekt
W opozycji
Metafizyka i teologia
Metafizyka i ontologia
Krytyka metafizyki
W rozumieniu literatury i teorii literatury
Angielska poezja metafizyczna XVII wieku
Witkacy i „uczucia metafizyczne”
Romana Ingardena „jakości metafizyczne”
Polska poezja metafizyczna w XX i XXI wieku
„Nowa metafizyczność” i krytycznoliteracki boom
Polska poezja metafizyczna wobec tradycji modernizmu i klasycyzmu
Pojęcie poezji metafizycznej
Typologia

Rozdział II. Poezja religijna
Związki literatury (poezji) i religii
Sacrum
Poezja religijna. Próby definicji
Język poezji a nadprzyrodzony charakter przedmiotu
Poezja religijna a zwrot postsekularny
Próba typologii poezji religijnej
Podmiot poezji religijnej. Próba typologii

Rozdział III. Stworzone do istnienia. Oblicza metafizyczności w poezji
„Ciche zapisywanie”. Krystyna Miłobędzka
„Otwarcie metafizyczne” poezji lingwistycznej
„nieopowiadalność”
„biegnij”
„widzenia słyszenia dotknięcia”
boli boi brzydzi
„Uroczysta chwila głodu”
„jestem do znikania”
„Zabobon omamy święte, szczeliny”. Metafizyka w poezji Małgorzaty Lebdy
chopcula wśród swoich i nie swoich
Dzieciństwo i baśń. Lebda i Herbert
świat „w imię ojca i syna i burzy”
„śmierć figura niemożliwa? a jednak”

Rozdział IV. Sakralizacja w poezji XX i XXI wieku
Sakralizacja
Tendencje desakralizujące
Obiekt sakralizacji
Przestrzeń. Bóg-miasto Wojciecha Kudyby
Miejsca czyste – miejsca źródłowe
Axis mundi
Civitas sancta
Miasto nierzeczywiste
BÓG-MIASTO
Ciało i erotyzm. „Gwałtownik w gwałconym niebie” Bogusława Kierca
„Wychylanie się z ciała”
Estetyka szoku, estetyka intymności, estetyka naruszania granic niewyrażalnego
Wstyd
Nagość ciała – kenosis Boga – świętość
Komunia osób, ciał – Eucharystia
Prywatyzacja sacrum
„Błogosławiona wątpliwość” Witolda Wirpszy
Bóg i spędzanie wolnego czasu – Piotr Macierzyński
Kolego, kolego zostaw marginesik – Justyna Bargielska
Wyobraźnia religijna

Rozdział V. Imiona Boga – (bez)graniczność metafizyki i religii
Powrót religii? Pseudonimowanie imion Boga i inne zjawiska w poezji wspłczesnej
Ojciec Bóg
Tradycja funeralna
Ojciec
Pan
Modlitewnie… (Anna Kamieńska)
Dialektycznie… (Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki)
Metafizycznie… (Artur Szlosarek)
Retorycznie, humorystycznie… (Agnieszka Kuciak)
Ironicznie… (Wojciech Brzoska)

Zakończenie
Summary
Nota bibliograficzna
Bibliografia
Indeks osobowy
Wykaz skrótów