Prezentowane opracowanie powstało na podstawie rozprawy doktorskiej napisanej pod naukowym kierunkiem prof. dr hab. Henryki Kwiatkowskiej z Uniwersytetu Warszawskiego.
Książka składa się z dwóch części praktycznej (badawczej ) i teoretycznej.
Opracowane praktyczne wyniki badań znajdują się w drugiej części książki (rozdziały IV–VII). W rozdziałach IV, V i VI autorka rozpatruje kolejno proporcje mówienia i słuchania przez nauczyciela i ucznia na lekcji, specyfikę słuchania ucznia przez nauczyciela oraz zakres, w jakim pedagodzy są świadomi swojego sposobu porozumiewania się z młodzieżą. Analizy tej dokonuje, porównując obie badane grupy: nauczycielską i uczniowską na podstawie wyników uzyskanych z badań ankietowych. Natomiast rozdział VII w całości jest poświęcony analizie jakościowej nagranych lekcji, gdzie zostały zestawione uzyskane wyniki z danymi z badań ankietowych. W badaniach wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego, by poznać opinię nauczycieli na temat ich sposobu mówienia i słuchania uczniów. Zebrane dane porównano z opinią uczniów o komunikacji nauczycieli z młodzieżą na lekcji.
Odniesieniem teoretycznym do uzyskanych wyników badań jest pierwsza część książki (rozdziały I, II i III), w której zostaje zarysowana ogólnie problematyka komunikacji werbalnej nauczyciela i ucznia. Autorka podejmuje tu rozważania nad rolą i znaczeniem języka, zastanawia się również nad cechami warunkującymi efektywne mówienie i słuchanie w relacji nauczyciela i ucznia na lekcji.
Wstęp...9
Rozdział I
Język – jego status i znaczenie...11
1. Próba określenia języka – przyjęcie definicji...11
2. Funkcje języka...15
3. Kompetencje komunikacyjne...19
4. Język w świetle teorii J. Lacana a konsekwencje dla pedagogiki...22
Rozdział II
Mówienie nauczyciela i ucznia w klasie szkolnej...25
1. Cechy warunkujące mówienie nauczyciela i ucznia..25
2. Samoświadomość nauczyciela warunkiem dobrych relacji z uczniem...27
3. Dopuszczenie ucznia do głosu a mowa eksploracyjna...30
4. Mówienie środkiem wypowiedzenia... 33
Rozdział III
Słuchanie nauczyciela warunkiem dialogu z uczniem... 37
1. Analizujące słuchanie mowy ucznia... 37
2. Słuchanie nauczyciela jako otwarcie i wpływ na mowę ucznia...41
3. Co się zmienia w człowieku, który słucha?...44
4. Poczucie odrębności nauczyciela a empatia w słuchaniu...46
Rozdział IV
Opis badań i interpretacja wyników...49
1. Organizacja badań...49
2. Charakterystyka badanych...49
3. Proporcje mówienia i słuchania nauczyciela i ucznia w klasie szkolnej...50
4. Czas przeznaczony na mówienie nauczyciela i ucznia na lekcji...52
4.1. Postawa nauczyciela w procesie komunikowania się z uczniem...56
4.2. Częstość zadawanych pytań na lekcji przez nauczycieli i uczniów...58
5. Czas przeznaczony na słuchanie nauczyciela i ucznia na lekcji...61
Rozdział V
Analizujące słuchanie nauczyciela szansą na zrozumienie ucznia...65
1. Czynniki aktywnego słuchania najczęściej stosowane przez nauczycieli...65
2. Aspekty wypowiedzi, na jakie zwracają uwagę nauczyciele, słuchając uczniów...68
2.1. Treść wypowiedzi...69
2.2. Forma wypowiedzi...72
2.3. Sens wypowiedzi...73
3. Rozumienie wieloznaczności mowy ucznia przez nauczycieli...75
Rozdział VI
Świadomość nauczycieli dotycząca sposobu mówienia i słuchania ucznia...81
1. Formy wypowiedzi najczęściej stosowane przez nauczycieli i uczniów...82
2. Znaczące cechy osobowe wyrażane we wzajemnym porozumiewaniu się nauczyciela i ucznia...85
3. Rodzaje komunikatów wypowiadanych przez nauczycieli do uczniów – w opinii badanych...88
3.1. Wypowiedzi nauczyciela wywierające wpływ na ucznia...88
3.2. Wypowiedzi nauczyciela w tłumaczeniu złożoności zjawisk...95
3.3. Werbalne sposoby zachęcania uczniów do mówienia...99
3.3.1. Starania o zainteresowanie ucznia zagadnieniem...100
3.3.2. Nieprzerywanie wypowiedzi ucznia...101
3.3.3. Chwalenie ucznia przez nauczyciela...102
3.3.4. Uważne słuchanie ucznia przez nauczyciela...104
3.3.5. Wzmacnianie i niekrytykowanie przez nauczyciela wypowiedzi ucznia...105
3.3.6. Niezajmowanie się zachęcaniem uczniów do mówienia...106
4. Czynniki ułatwiające i utrudniające mówienie w relacji wychowawczej...108
4.1. Czynniki ułatwiające mówienie w relacji wychowawczej...108
4.2. Czynniki utrudniające mówienie w relacji wychowawczej...111
5. Czynniki ułatwiające i utrudniające słuchanie ucznia przez nauczyciela...114
5.1. Czynniki ułatwiające słuchanie...114
5.2. Czynniki utrudniające słuchanie...116
6. Informacje zwrotne od uczniów o sposobie komunikowania się nauczyciela...118
Rozdział VII
Mówienie i słuchanie w relacji wychowawczej – analiza lekcji...123
1. Nauczyciel jako monologujący czy dialogujący partner ucznia?...124
2. Nauczyciel słuchający wypowiedzi ucznia...132
3. Najważniejsze czynniki utrudniające nauczycielowi słuchanie...136
4. Samoświadomość nauczyciela dotycząca mówienia w relacji wychowawczej...138
4.1. Formy wypowiedzi nauczycieli i uczniów...139
4.2. Znaczące cechy osobowe wyrażane we wzajemnym porozumiewaniu się nauczyciela i ucznia...141
4.3. Wypowiedzi wywierające wpływ na ucznia...143
4.4. Wypowiedzi nauczyciela tłumaczące uczniom zawiłą problematykę...145
4.5. Wypowiedzi pedagoga zachęcające uczniów do mówienia...146
Wnioski...149
Zakończenie...153
Bibliografia...155
Spis tabel...163
Spis wykresów
Zaloguj się
0,00zł
Dodano do koszyka