Etnografia wizualna w badaniach i praktyce pedagogicznej / Justyna Nowotniak

Książka stanowi bardzo interesującą i nowatorską w polskich warunkach propozycję wykorzystania etnografii wizualnej w badaniach ewaluacyjnych – szczególne w autoewaluacji. Autorka wychodzi naprzeciw potrzebom praktyków poszukujących nowych rozwiązań odnośnie do ewaluacji własnej pracy. Istniejące w Polsce regulacje prawne rodzą pokusę upowszechniania się praktyk typowych dla ewaluacji biurokratycznej. Prowadzi się je tylko dlatego, że istnieje nakaz prawa. Rzadko kiedy prowadzone ewaluacje „wewnętrzne” spełniają nawet elementarne wymogi metodologiczne. Od badań ewaluacyjnych oczekuje się danych do samooceny i potwierdzenia tego wszystkiego, co i tak już wiadomo.

Proponowana przez J. Nowotniak fotoewaluacja znosi wspomniane ograniczenia. Jej walorem jest akcentowanie, że – szczególnie w autoewaluacji – ważne jest, by dostarczała ona danych do podejmowania decyzji skierowanych na projakościową zmianę (ewaluacja rozwojowa) oraz generowała wiedzę o własnej pracy i jej uwarunkowaniach (ewaluacja poznawcza).

Przedstawiona w tej części książki propozycja jest bardzo dobrze ugruntowana zarówno w teorii, jak i w metodologii badań. Sięgający po nią nauczyciele siłą rzeczy ulokują siebie w roli badaczy własnej praktyki.

Z recenzji dr. hab. Henryka Mizerka, prof. UWM

Wstęp; 9

Część I

Etnografia wizualna w badaniach pedagogicznych

1. Badania etnograficzne w naukach społecznych; 19

Istota etnografii; 19

Etnografia edukacyjna jako „kultura studiowania kultur”; 32

Reprezentacje fotograficzne – obiektywność i prawda obrazów; 41

Fotografia na usługach etnografii – narodziny etnografii wizualnej; 56

2. „Nie do zobaczenia”, czyli etnografia wizualna w badaniu programów ukrytych; 65

Program ukryty jako kategoria semantyczna; 66

Edukacyjne konceptualizacje programu ukrytego; 73

Model badań własnych; 80

Techniki fotograficzne w etnografii wizualnej – projektowanie i realizacja; 84

Analiza danych jakościowych; 100

Interpretacja materiałów wizualnych; 104

„Nieoswojona” przestrzeń szkolnego budynku; 112

Ukryty wymiar szkolnej wiedzy ucznia i jej wizualne przedstawienia; 123

Ocenianie wewnątrzszkolne – podział i dystrybucja przychylności losu; 133

Raporty etnograficzne; 142

3. Dyskurs wiedzy/władzy Michela Foucaulta w przestrzeni szkoły. Archeologia patrzenia; 149

W fotograficznym skrócie o przestrzeni, władzy i wiedzy w projekcie Michela Foucaulta; 149

Wszechobecność władzy; 157

Władza dyscyplinarna – wizualne przedstawienia; 161

Zakończenie, czyli powrót nowego; 175

4. Społeczne światy nauczycieli. Pokój nauczycielski w obiektywie aparatu fotograficznego; 179

Przebieg i charakterystyka badań; 181

Odkrywanie społecznego świata pokoi nauczycielskich – pierwsze wnioski; 187

Część II

tnografia wizualna w praktyce pedagogicznej

1. Fotoewaluacja „społecznej architektury” szkoły – o nowy wymiar ewaluacji wewnętrznej; 207

Między etnografią stosowaną a ewaluacją – rozważania terminologiczne; 207

Miejsce badań ewaluacyjnych w nowym systemie nadzoru pedagogicznego w Polsce; 212

Ewaluacja wewnętrzna jako badanie szkolnej codzienności – fazy fotoewaluacji; 216

Analiza materiału wizualnego i wnioski; 219

Pożytki fotoewaluacji; 225

Dobre praktyki, czyli aktywny uczeń podmiotem na przerwie i w sali lekcyjnej; 231

Fotoewaluacja jako narzędzie pedagogicznej interwencji; 238

2. Etnografia wizualna w kształceniu akademickim. Etyczne problemy danych wrażliwych; 243

Zakończenie; 259

Bibliografia; 265