Jednym z kluczowych przedsięwzięć w dziedzinie obronnej są przygotowania obronne społeczeństwa. […] Działania te powinny zmierzać do złagodzenia ewentualnych cierpień fizycznych i psychicznych ludności cywilnej, wyposażenia ludzi w umiejętności, wiedzę i nawyki przetrwania w trudnych warunkach, a także do zabezpieczenia funkcjonowania ludności w warunkach działań wojennych. Część z tych zagadnień Autorka uwzględniła w swojej monografii, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień edukacji obronnej oraz działań organizacji pozarządowych w tym zakresie. Praca prezentuje wiedzę o teoretycznych i normatywnych podstawach obronności oraz efekty analiz historyczno-porównawczych w Polsce.
prof. dr hab. inż. Waldemar Kitler
Monografia stanowi ważną część dotychczasowego dorobku Autorki oraz finalizuje jej badania dotyczące określenia miejsca i roli społeczeństwa polskiego w procesie przygotowań obronnych w niemilitarnej części systemu obronnego państwa. Opracowanie zawiera informacje o teoretycznych i normatywnych podstawach obronności oraz rezultaty analiz historycznych, podczas których porównywano proces przygotowań obronnych społeczeństwa polskiego w trzech okresach: II RP, PRL oraz po 1989 roku. Zawarte w publikacji wnioski wskazują na duże znaczenie przygotowań obronnych społeczeństwa polskiego w systemie obronnym państwa. Wskazują również na potrzebę stworzenia spójnego systemu prawnego obejmującego współpracę pomiędzy organizacjami pozarządowymi a wojskiem oraz administracją publiczną w obszarze przygotowań obronnych w Polsce. W pełni należy zgodzić się z oceną Autorki, że w ostatnim okresie „wsparcie państwa dla organizacji pozarządowych jest niewystarczające”.
dr hab. inż. Marian Kuliczkowski
Wstęp.................................:.......................................................7
1. Sytuacja problemowa............................................................ 11
2. Podstawy teoretyczne i normatywne obronności..................... 23
2.1. Wybrane aspekty teorii obronności państwa.................... 23
2.1.1. Podstawowe terminy z zakresu obronności ............ 23
2.1.2. Obronność jako dyscyplina naukowa..................... 29
2.2. Strategie bezpieczeństwa Polski w latach 1989–2017......... 34
2.2.1. Budowa samodzielności strategicznej Polski........... 34
2.2.2. Samodzielność strategiczna Polski
na przełomie XX i XXI wieku................................. 38
2.2.3. System obronny Polski w XXI wieku
w świetle dokumentów strategicznych................... 40
2.3. Przygotowania obronne w Polsce.................................... 48
2.3.1. Przygotowania obronne państwa – istota,
dziedziny, zakres i zasady...................................... 48
2.3.2. Przygotowania obronne w Polsce – regulacje
prawne................................................................ 60
2.3.3. Przygotowania obronne w administracji
publicznej............................................................ 74
3. Doświadczenia i stan obecny przygotowań obronnych
społeczeństwa polskiego........................................................ 85
3.1. Przygotowania obronne społeczeństwa polskiego
w latach 1918–1939......................................................... 85
3.1.1. Tło historyczne .................................................... 85
3.1.2. Przygotowania obronne społeczeństwa –
zarys teoretyczny.................................................. 90
3.1.2.1. Ustalenia terminologiczne....................... 90
3.1.2.2. Siła narodowa......................................... 96
3.1.2.3. Edukacja obronna..................................101
3.1.3. Praktyka przygotowań obronnych
społeczeństwa polskiego w okresie
dwudziestolecia międzywojennego.......................103
3.1.3.1. Zarys problematyki.................................103
3.1.3.2. Regulacje prawne...................................106
3.1.3.3. Inicjatywy społeczne – Fundusz
Obrony Narodowej..................................115
3.1.3.4. Kształcenie obronne...............................118
3.1.3.5. Przygotowanie psychologiczne
społeczeństwa........................................123
3.2. Edukacja obronna w Polsce w latach 1944–1989..............125
3.2.1. Wyjaśnienia terminologiczne...............................125
3.2.2. Rozwój szkolnictwa w Polsce Ludowej...................130
3.2.3. Formy edukacji obronnej w okresie PRL................132
3.2.3.1. Szkoła....................................................132
3.2.3.2. Organizacje ...........................................136
3.2.3.3. Harcerstwo............................................138
3.2.3.4. Hufce przysposobienia wojskowego.........141
3.2.3.5. Kształcenie obronne oficerów rezerwy.....143
3.2.3.6. Edukacja obronna poprzez media
i kulturę.................................................143
3.2.4. Reformy systemu edukacji obronnej
w okresie PRL.....................................................144
3.3. Przygotowanie obronne polskiej młodzieży
współcześnie................................................................150
3.3.1. Ustalenia terminologiczne...................................150
3.3.2. Edukacja obronna w latach 90..............................153
3.3.3. Edukacja obronna w Polsce na początku
XXI wieku...........................................................154
4. Organizacje pozarządowe w systemie obronnym państwa.......161
4.1. Organizacje pozarządowe – potencjał i możliwości..........161
4.2. Organizacje pozarządowe w SOP – przegląd
dotychczasowych badań naukowych..............................165
4.3. Wykorzystanie organizacji pozarządowych
w systemach obronnych państw europejskich.................169
5. Rozwiązania zwiększające poziom przygotowania
obronnego społeczeństwa polskiego......................................175
5.1. Geneza i cel przygotowań obronnych społeczeństwa.......175
5.2. Model przygotowań obronnych społeczeństwa................178
5.3. Zmienne wpływające na poziom przygotowań
obronnych społeczeństwa polskiego...............................184
5.3.1. Powszechny obowiązek służby wojskowej..............184
5.3.2. Edukacja młodzieży.............................................187
5.3.3. Tworzenie i usprawnianie OCK ............................188
5.3.4. Przygotowanie gospodarstw domowych................196
5.3.5. Przygotowanie organizacji pozarządowych............198
5.3.6. Przygotowanie ośrodków kultury i ośrodków
kultu religijnego..................................................201
5.4. Przygotowania obronne społeczeństwa polskiego
w opinii ekspertów.......................................................203
Zakończenie............................................................................207
Bibliografia.............................................................................214
Spis ilustracji i tabel.................................................................235