Działania sił zbrojnych RP w czasie kryzysu. Pakiet 3 książki / Urszula Staśkiewicz, Adam Tokarczyk, Piotr Hac

3 książki
DZIAŁANIA SIŁ ZBROJNYCH RP W CZASIE KRYZYSU

PAKIET PROMOCYJNY


1) PRZYGOTOWANIA OBRONNE SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO. Wybrane aspekty

Jednym z kluczowych przedsięwzięć w dziedzinie obronnej są przygotowania obronne społeczeństwa. […] Działania te powinny zmierzać do złagodzenia ewentualnych cierpień fizycznych i psychicznych ludności cywilnej, wyposażenia ludzi w umiejętności, wiedzę i nawyki przetrwania w trudnych warunkach, a także do zabezpieczenia funkcjonowania ludności w warunkach działań wojennych. Część z tych zagadnień Autorka uwzględniła w swojej monografii, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień edukacji obronnej oraz działań organizacji pozarządowych w tym zakresie. Praca prezentuje wiedzę o teoretycznych i normatywnych podstawach obronności oraz efekty analiz historyczno-porównawczych w Polsce.

prof. dr hab. inż. Waldemar Kitler

Monografia stanowi ważną część dotychczasowego dorobku Autorki oraz finalizuje jej badania dotyczące określenia miejsca i roli społeczeństwa polskiego w procesie przygotowań obronnych w niemilitarnej części systemu obronnego państwa. Opracowanie zawiera informacje o teoretycznych i normatywnych podstawach obronności oraz rezultaty analiz historycznych, podczas których porównywano proces przygotowań obronnych społeczeństwa polskiego w trzech okresach: II RP, PRL oraz po 1989 roku. Zawarte w publikacji wnioski wskazują na duże znaczenie przygotowań obronnych społeczeństwa polskiego w systemie obronnym państwa. Wskazują również na potrzebę stworzenia spójnego systemu prawnego obejmującego współpracę pomiędzy organizacjami pozarządowymi a wojskiem oraz administracją publiczną w obszarze przygotowań obronnych w Polsce. W pełni należy zgodzić się z oceną Autorki, że w ostatnim okresie „wsparcie państwa dla organizacji pozarządowych jest niewystarczające”.

dr hab. inż. Marian Kuliczkowski

2) DZIAŁANIA SIŁ ZBROJNYCH RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W STANIE WYJĄTKOWYCH. Aspekty prawne, historyczne oraz operacyjne

Celem głównym niniejszej publikacji jest próba naukowego opisania prawnych, historycznych oraz operacyjnych aspektów użycia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w stanie wyjątkowym. Natomiast celem poznawczym jest usystematyzowanie wiedzy na temat obowiązujących w tym zakresie rozwiązań normatywnych, zagrożeń mogących skutkować wprowadzeniem stanu wyjątkowego, procedur dotyczących użycia Sił Zbrojnych oraz doświadczeń związanych z wykorzystaniem wojska w tego typu stanie nadzwyczajnym. Podnoszone kwestie, pomimo doniosłości znaczenia dla bezpieczeństwa narodowego, zajmują w literaturze przedmiotu dość odległe miejsce. Także stan wyjątkowy, jako szczególnie kojarzący się z możliwością ograniczenia wolności oraz praw człowieka i obywatela, nie pozostaje w centrum zainteresowania naukowców, choć w przyszłości sytuacja ta może ulec zmianie.

Ze wstępu

Recenzowana monografia posiada wielorakie walory. Po pierwsze, jest to solidne, wartościowe i oryginalne opracowanie naukowe, interesujące nie tylko poznawczo, a ponadto pożyteczne. Po wtóre, pozycja ta stanowi cenne źródło wiedzy dla wszystkich osób zajmujących się naukowo lub zawodowo działaniami Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w stanie wyjątkowym. Po trzecie będzie, jak należy przypuszczać, stanowić zachętę do dalszych eksploracji naukowych.

Z recenzji dr. hab. Marka Fałdowskiego

Praca jest ciekawa, dobrze napisana, oparta na rzetelnych badaniach naukowych oraz prezentuje interesujące wnioski, które mogą mieć praktyczne zastosowanie.

Z recenzji dr. hab. Mariusza Antoniego Kamińskiego

3) UŻYCIE SIŁY WOJSKOWEJ W CZASIE POKOJU PRZEZ SIŁY ZBROJNE RP

Adam Tokarczyk jest autorem opracowania „Użycie siły wojskowej w czasie pokoju przez Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej. Wybrane problemy.” Podjęta problematyka bez wątpienia warta jest omówienia, szczególnie pod względem podstaw prawnych. Autor szczegółowo analizuje możliwość użycia sił zbrojnych na lądzie, w przestrzeni powietrznej, w ochronie żeglugi i portów morskich, przypadki współdziałania Sił Zbrojnych RP ze Strażą Graniczną i Policją, a także wskazuje na uprawnienia wojska w poszczególnych stanach nadzwyczajnych i sytuacji kryzysowej. Co jednak istotne, Autor skupia się na możliwości użycia uzbrojenia i środków przymusu bezpośredniego przez żołnierzy, wykonujących zadania w ramach wsparcia układu pozamilitarnego w czasie pokoju. Na podkreślenie zasługuje bogaty przegląd orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego i wyroków Sądu Najwyższego wykorzystanych w pracy, do których Autor odnosi się w zakresie użycia i wykorzystania broni przez Siły Zbrojne RP. Należy zgodzić się z Autorem, że konieczne jest podjęcie prac legislacyjnych, mających na celu wypełnienie luk prawnych w zakresie użycia broni przez żołnierzy, a także wprowadzenie definicji legalnych oraz – co Autor podkreśla – niezbędne jest ujednolicenie definicji i dostosowanie ich do terminów używanych w dokumentach NATO. Książka z całą pewnością stanowi kompendium wiedzy na temat użycia Sił Zbrojnych RP w czasie pokoju, opisując całe spektrum sytuacji, włącznie z ich działaniem w stanach nadzwyczajnych i sytuacjach kryzysowych.

Z recenzji dr Malwiny Ewy Kołodziejczak

Książka Adama Tokarczyka stanowi wartościową pozycję podejmującą problematykę użycia Sił Zbrojnych RP o charakterze pozaobronnym w czasie pokoju, gdy inne możliwości (siły, służby) okażą się lub mogą się okazać niewystarczające. Autor rzetelnie scharakteryzował obecny stan prawny oraz orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego i wyroki Sądu Najwyższego dotyczące użycia uzbrojenia i środków przymusu bezpośredniego przez żołnierzy wykonujących zadania w ramach wsparcia władz cywilnych i społeczeństwa w czasie pokoju. Wskazuje tym sposobem na obecny stan rzeczy, organizację i procedury działania, nie zaniedbując przy tym wskazania luk prawnych utrudniających sprawne użycie sił wojskowych, a przede wszystkim użycie siły i środków przymusu bezpośredniego. Adam Tokarczyk zwraca też uwagę na niedostatki w przygotowaniu żołnierzy i jednostek organizacyjnych sił zbrojnych do realizacji zadań ratowniczych i humanitarnych. Na bazie tych rozważań sformułował wartościowe wnioski odnoszące się do usunięcia niedostatków (luk) w systemie prawnym, wprowadzenia definicji legalnych, z wykorzystaniem dorobku terminologicznego w dokumentach strategicznych NATO. Jest to wartościowa, godna polecenia książka, przydatna w szkoleniu wojsk, straży, służb i inspekcji oraz kadr administracji publicznej organizujących wspólne działania w przedmiotowym zakresie. Godna jest też polecenia w kształceniu na uczelniach wyższych na kierunkach bezpieczeństwo narodowe, wewnętrzne, zarządzanie kryzysowe i wielu innych.

Z recenzji prof. dr. hab. inż. Waldemara Kitlera

1) PRZYGOTOWANIA OBRONNE SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO. Wybrane aspekty

Wstęp.................................:.......................................................7

1. Sytuacja problemowa............................................................ 11

2. Podstawy teoretyczne i normatywne obronności..................... 23

2.1. Wybrane aspekty teorii obronności państwa.................... 23

2.1.1. Podstawowe terminy z zakresu obronności ............ 23

2.1.2. Obronność jako dyscyplina naukowa..................... 29

2.2. Strategie bezpieczeństwa Polski w latach 1989–2017......... 34

2.2.1. Budowa samodzielności strategicznej Polski........... 34

2.2.2. Samodzielność strategiczna Polski

na przełomie XX i XXI wieku................................. 38

2.2.3. System obronny Polski w XXI wieku

w świetle dokumentów strategicznych................... 40

2.3. Przygotowania obronne w Polsce.................................... 48

2.3.1. Przygotowania obronne państwa – istota,

dziedziny, zakres i zasady...................................... 48

2.3.2. Przygotowania obronne w Polsce – regulacje

prawne................................................................ 60

2.3.3. Przygotowania obronne w administracji

publicznej............................................................ 74

3. Doświadczenia i stan obecny przygotowań obronnych

społeczeństwa polskiego........................................................ 85

3.1. Przygotowania obronne społeczeństwa polskiego

w latach 1918–1939......................................................... 85

3.1.1. Tło historyczne .................................................... 85

3.1.2. Przygotowania obronne społeczeństwa –

zarys teoretyczny.................................................. 90

3.1.2.1. Ustalenia terminologiczne....................... 90

3.1.2.2. Siła narodowa......................................... 96

3.1.2.3. Edukacja obronna..................................101

3.1.3. Praktyka przygotowań obronnych

społeczeństwa polskiego w okresie

dwudziestolecia międzywojennego.......................103

3.1.3.1. Zarys problematyki.................................103

3.1.3.2. Regulacje prawne...................................106

3.1.3.3. Inicjatywy społeczne – Fundusz

Obrony Narodowej..................................115

3.1.3.4. Kształcenie obronne...............................118

3.1.3.5. Przygotowanie psychologiczne

społeczeństwa........................................123

3.2. Edukacja obronna w Polsce w latach 1944–1989..............125

3.2.1. Wyjaśnienia terminologiczne...............................125

3.2.2. Rozwój szkolnictwa w Polsce Ludowej...................130

3.2.3. Formy edukacji obronnej w okresie PRL................132

3.2.3.1. Szkoła....................................................132

3.2.3.2. Organizacje ...........................................136

3.2.3.3. Harcerstwo............................................138

3.2.3.4. Hufce przysposobienia wojskowego.........141

3.2.3.5. Kształcenie obronne oficerów rezerwy.....143

3.2.3.6. Edukacja obronna poprzez media

i kulturę.................................................143

3.2.4. Reformy systemu edukacji obronnej

w okresie PRL.....................................................144

3.3. Przygotowanie obronne polskiej młodzieży

współcześnie................................................................150

3.3.1. Ustalenia terminologiczne...................................150

3.3.2. Edukacja obronna w latach 90..............................153

3.3.3. Edukacja obronna w Polsce na początku

XXI wieku...........................................................154

4. Organizacje pozarządowe w systemie obronnym państwa.......161

4.1. Organizacje pozarządowe – potencjał i możliwości..........161

4.2. Organizacje pozarządowe w SOP – przegląd

dotychczasowych badań naukowych..............................165

4.3. Wykorzystanie organizacji pozarządowych

w systemach obronnych państw europejskich.................169

5. Rozwiązania zwiększające poziom przygotowania

obronnego społeczeństwa polskiego......................................175

5.1. Geneza i cel przygotowań obronnych społeczeństwa.......175

5.2. Model przygotowań obronnych społeczeństwa................178

5.3. Zmienne wpływające na poziom przygotowań

obronnych społeczeństwa polskiego...............................184

5.3.1. Powszechny obowiązek służby wojskowej..............184

5.3.2. Edukacja młodzieży.............................................187

5.3.3. Tworzenie i usprawnianie OCK ............................188

5.3.4. Przygotowanie gospodarstw domowych................196

5.3.5. Przygotowanie organizacji pozarządowych............198

5.3.6. Przygotowanie ośrodków kultury i ośrodków

kultu religijnego..................................................201

5.4. Przygotowania obronne społeczeństwa polskiego

w opinii ekspertów.......................................................203

Zakończenie............................................................................207

Bibliografia.............................................................................214

Spis ilustracji i tabel.................................................................235

2) DZIAŁANIA SIŁ ZBROJNYCH RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ W STANIE WYJĄTKOWYCH. Aspekty prawne, historyczne oraz operacyjne

Wstęp ................................................................................................................................................ 7

1. Warunki formalne i materialne stosowania w Polsce stanu wyjątkowego ......................... 14

1.1. Stany nadzwyczajne jako element systemu bezpieczeństwa wewnętrznego............ 15

1.1.1. Definicja i istota stanów nadzwyczajnych ............................................................. 16

1.1.2. Kształtowanie się poszczególnych rodzajów stanów nadzwyczajnych .............. 19

1.1.3. Dotychczasowe doświadczenia w stosowaniu stanów nadzwyczajnych przez polskie władze publiczne ........................................................................................ 22

1.2. Podstawy prawne i uwarunkowania stosowania stanu wyjątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej ............................................................................................... 33

1.2.1. Ogólne zasady stosowania .................................................................................... 34

1.2.2. Przesłanki wprowadzenia ....................................................................................... 36

1.2.3. Procedura zastosowania oraz przedłużenia ......................................................... 38

1.2.4. Katalog możliwych do wykorzystania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela................................................................................................................. 42

1.2.5. Specyficzne regulacje dotyczące funkcjonowania organów władzy publicznej w strefie stanu wyjątkowego ...................................................................................... 44

1.3. Hipotetyczne założenia podstaw wprowadzenia w Polsce stanu wyjątkowego......... 44

1.3.1. Szczególne zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa .................................. 45

1.3.2. Szczególne zagrożenia bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego . 50

1.4. Wnioski ............................................................................................................................. 60

2. Przewidywana rola i zadania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w stanie wyjątkowym............................................................................................................................. 62

2.1. Usytuowanie Sił Zbrojnych w systemie bezpieczeństwa wewnętrznego Rzeczypospolitej Polskiej ............................................................................................... 63

2.2. Zadania, formy działania i uprawnienia Sił Zbrojnych w związku z zapewnianiem bezpieczeństwa wewnętrznego ..................................................................................... 73

2.3. Uregulowania prawne dotyczące funkcjonowania Sił Zbrojnych w stanie wyjątkowym 80

2.3.1. Procedura użycia..................................................................................................... 81

2.3.2. Przewidywane zadania ........................................................................................... 88

2.3.3. Szczególne uprawnienia ......................................................................................... 90

2.4. Wymogi formalne dotyczące współdziałania Sił Zbrojnych z innymi podmiotami bezpieczeństwa wewnętrznego w czasie obowiązywania stanu wyjątkowego ......... 94

2.5. Wnioski ............................................................................................................................. 98

3. Doświadczenia polskie i innych wybranych państw związane z użyciem wojska do zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym w warunkach stanu wyjątkowego100

3.1. Historyczne aspekty wykorzystania sił zbrojnych do zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego przed pierwszą wojną światową ......................................................... 100

3.2. Doświadczenia polskie z lat 1918–1939 ..................................................................... 104

3.3. Doświadczenia polskie z lat 1945–1989 ..................................................................... 112

3.4. Doświadczenia polskie z lat 1990–2020 ..................................................................... 126

3.5. Udział Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej podczas stosowania stanu wyjątkowego w 2021 roku............................................................................................. 130

3.5.1. Przesłanki zastosowania stanu wyjątkowego oraz użycia Sił Zbrojnych ......... 131

3.5.2. Czynności wykonywane przez żołnierzy w strefie stanu wyjątkowego ............ 136

3.5.3. Siły i środki Sił Zbrojnych zaangażowane w działania związane ze stanem wyjątkowym ........................................................................................................... 139

3.6. Doświadczenia innych wybranych państw z wykorzystania wojska do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego ........................................................................................ 140

3.7. Wnioski ........................................................................................................................... 146

4. Zasady wykorzystania i sposoby prowadzenia działań przez Siły Zbrojne w stanie wyjątkowym........................................................................................................................... 148

4.1. Działania przygotowujące do wykonywania zadań w stanie wyjątkowym ................ 148

4.2. Organizacja i koordynacja przedsięwzięć ................................................................... 152

4.3. Możliwe warianty postępowania................................................................................... 157

4.4. Rodzaje wykonywanych czynności i sposoby prowadzenia działań przez Siły Zbrojne w stanie wyjątkowym ....................................................................................... 161

4.4.1. Monitorowanie zagrożeń ...................................................................................... 162

4.4.2. Działania nakierowane na zapewnienie bezpieczeństwa publicznego oraz ustrojowego ........................................................................................................... 163

4.4.3. Działania nakierowane na zapewnienie bezpieczeństwa obywateli ................. 194

4.4.4. Inne działania ........................................................................................................ 198

4.4.5. Militaryzacja wybranych jednostek organizacyjnych .......................................... 209

4.5. Wnioski ........................................................................................................................... 210

5. Kierunki doskonalenia gotowości Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do działania w warunkach stanu wyjątkowego ........................................................................................... 213

5.1. Dostosowanie regulacji prawnych ................................................................................ 213

5.2. Rozwiązania strukturalno-techniczne dotyczące Sił Zbrojnych ................................. 217

5.3. Zagadnienia mające wpływ na współdziałanie Sił Zbrojnych z podmiotami systemu pozamilitarnego ............................................................................................................. 221

Zakończenie ................................................................................................................................... 223

Bibliografia .................................................................................................................................... 227

Załączniki ....................................................................................................................................... 256

Wykaz skrótów ............................................................................................................................... 268

Wykaz tabel i rysunków .................................................................................................................. 269

3) UŻYCIE SIŁY WOJSKOWEJ W CZASIE POKOJU PRZEZ SIŁY ZBROJNE RP

WSTĘP

1. KONSTYTUCYJNE WZORCE UŻYCIA SIŁY PRZEZ ORGANY WŁADZY PUBLICZNEJ

2. UŻYCIE SIŁY WOJSKOWEJ W PRZESTRZENI POWIETRZNEJ

2.1. Reagowanie w przestrzeni powietrznej

2.2. Ochrona granicy powietrznej

2.3. Zwalczanie bezpilotowych statków powietrznych

3. UŻYCIE SIŁY WOJSKOWEJ W OCHRONIE ŻEGLUGI I PORTÓW MORSKICH

4. WSPARCIE STRAŻY GRANICZNEJ

5. WSPARCIE POLICJI

6. DZIAŁANIA ANTYTERRORYSTYCZNE

7. UPRAWNIENIA ŻANDARMERII WOJSKOWEJ ORAZ WOJSKOWYCH ORGANÓW PORZĄDKOWYCH 46

7.1. Żandarmeria Wojskowa

7.2. Wojskowe organy porządkowe

8. UPRAWNIENIA SIŁ ZBROJNYCH RP W STANACH NADZWYCZAJNYCH

8.1. Stan wojenny

8.2. Stan wyjątkowy

8.3. Stan klęski żywiołowej

9. UŻYCIE SIŁ ZBROJNYCH RP W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH

ZAKOŃCZENIE

ZAŁĄCZNIKI

BIBLIOGRAFIA