Jak Feniks z popiołów? O odradzaniu się psychoanalizy w powojennej i dzisiejszej Polsce / Katarzyna Prot-Klinger, Ewa Kobylińska-Dehe

Książka Jak Feniks z popiołów poświęcona jest psychoanalizie w Polsce od czasów powojennych do współczesności. Zebrane teksty opisują próby odradzania się jej na nowo w straumatyzowanym społeczeństwie, po stratach związanych z wojną i Holokaustem. Polsko-żydowscy psychoanalitycy zginęli, zostali zamordowani lub wyemigrowali. Ideologia komunistyczna powojennego ustroju politycznego odrzuciła psychoanalizę jako „burżuazyjny przeżytek”. Teksty o psychoanalizie w dzisiejszej Polsce pokazują psychoanalizę otwartą, która wychodzi poza gabinet psychoanalityka, odnajdując swoje miejsce zarówno w strukturach w służby zdrowia, jak i w humanistyce. Psychoanaliza użycza swoich narzędzi naukom humanistycznym, ale także spotyka się z innym naukami. Jednym z ciekawszych spotkań jest dialog z neurobiologią skutkujący powstaniem nowej dziedziny – neuropsychoanalizy. Teksty przedstawiają bogactwo i różnorodność współczesnej psychoanalizy w Polsce. Pomimo wielości ścieżek udaje się prześledzić linię kontynuacji – od psychoanalityków przedwojennych do dzisiaj. Jest to linia przerywana, załamująca się, ale widoczna.

Wśród wątków przewijających się w wielu rozdziałach, inspirujących i wartych podkreślenia, należy wymienić tragiczny wpływ Shoah na losy polskich psychoanalityków pochodzenia żydowskiego i jego konsekwencje dla rozwoju psychoanalizy w Polsce po II wojnie światowej; silne powiązanie sytuacji politycznej i ograniczeń wolności na powstanie i rozwój społeczności psychoanalityków; docenianie wpływu ojców i „praojców” na współczesną psychoanalizę w Polsce; wprost wyrażaną wdzięczność do analityków spoza Polski wspierających analityków polskich; świadomość własnej odrębności wobec innych kierunków obecnych w polskiej psychoterapii. Zaś wśród wątków teoretycznych za szczególnie ciekawy uznałbym twórcze napięcie między nurtem separacyjnym a integracyjnym. Ta praca zbiorowa jest sygnałem, że obecne w myśli psychoanalitycznej oba nurty nie są one w swojej istocie przeciwstawne. Bo można teorię pogłębiać i łączyć ją potem z tym, co inne.
Ta praca to iście postmodernistyczna mozaika form, tematów, stylów, nie mówiąc już o kalejdoskopie autorów Czasem są to wspomnienia, czasem opis praktyki, czasem wycieczka psychoanalitycznego myślenia poza gabinet terapeutyczny, czasem esej pełen poetyckich obrazów. Niektórych czytelników książka zaprosi do melancholijnych wspomnień, dla innych będzie to nauka o związkach między tym co kiedyś, a tym co dziś. Ci, którzy chcieliby pogłębiać wiedzę – będą mieli okazję do zapoznania się z niebanalnymi myślami mistrzów.
[Z recenzji prof. Bogdana de Barbaro]

Ewa Kobylińska-Dehe – dr hab., prof. Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, psychoanalityczka, filozofka i kulturoznawczyni, profesorka wizytująca w International Psychoanalytic University w Berlinie, superwizorka i wykładowczyni we Frankfurckim Instytucie Psychoanalitycznym, analityczka szkoleniowa w Instytucie im. A. Freud we Frankfurcie. Główne obszary jej naukowych zainteresowań to psychoanaliza w kontekście kulturowej nowoczesności, filozoficzny wymiar psychoanalizy, cielesność w psychoanalizie, rozumienie sceniczne, granice reprezentacji. Autorka wielu publikacji na ten temat.

Katarzyna Prot-Klinger – dr hab. n. med., prof. Akademii Pedagogiki Specjalnej im Marii Grzegorzewskiej, psychiatra, psychoterapeutka, analityczka grupowa, superwizorka Instytutu Analizy Grupowej „Rasztów” oraz Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Od wielu lat zajmuje się problemem indywidualnej i grupowej reakcji na wydarzenie traumatyczne. Autorka wielu artykułów z tej dziedziny oraz monografii Życie po Zagładzie (2009). W obszarze psychoanalizy jest szczególnie zainteresowana psychoterapią osób z doświadczeniem psychozy. Ostatnie publikacje: Odczytywanie archiwum ciała („Konteksty” 2020), Późne skutki wczesnej traumy. Psychoterapia Ocalałych z Holokaustu (2020, w: Psychoanaliza w cieniu wojny i Zagłady), Czy można przepracować Zagładę? Doświadczenie pracy grupowej (2020, w: Czy powrót wypartego? Psychoanaliza i dziedzictwo totalitaryzmów), Has the spirit of Basaglia affected Polish psychiatry? (2020, w: Basaglia's International Legacy: From Asylum to Community), Psychoanalytical psychotherapy in Poland (w druku).

Ewa Kobylińska-Dehe, Katarzyna Prot-Klinger, Wprowadzenie

I. Świadectwa

Michał Łapiński, Z Polski na antypody. Droga psychoanalityka

Jan Malewski, Dwie rozmowy z Janem Malewskim

Zbigniew Sokolik, Moje życie w psychoanalizie

Katarzyna Walewska, Jarosław Groth, O wewnętrznej melodii towarzyszącej od dzieciństwa

II. Rasztów – kolebka powojennej psychoanalizy

Jerzy Pawlik, Znaczenie Ośrodka Psychoterapii „Rasztów” dla rozwoju psychoterapii i psychoanalizy w Polsce

Tomasz Wyrzykowski, Pierwsze grupy analityczne w Polsce

III. Krajobrazy polskiej psychoanalizy

Ewa Wojciechowska, Cezura, pamięć, tożsamość. O przekraczaniu wyrw w transmisji psychoanalizy w Polsce

Wojtek Hańbowski, Samotność psychoanalityka

Ewa Głód, Kilka myśli o rozwoju psychoanalizy w Polsce w latach 1990–2020

Milena Gracka-Tomaszewska, Psychoanaliza dzieci w Polsce

Antoni Grzybowski, Psychoanaliza lacanowska w Polsce – historia i teraźniejszość

Sławomir Murawiec, Recepcja neuropsychoanalizy w Polsce

Ewa Kobylińska-Dehe, Psychoanaliza między hermeneutyką i neuronauką

IV. Psychoanaliza w humanistyce i sztuce

Paweł Dybel, Psychoanaliza w polskiej filozofii i humanistyce w czasach późnego PRL-u i po solidarnościowym przełomie

Ewa Modzelewska-Kossowska, O pożytkach z czytania poezji. Rozważania wokół „Klęski” Bolesława Leśmiana

Adam Lipszyc, Prostokątna blacha duszy: Vogel i Kristeva

Paulina Urbańczyk, Pomiędzy bezsensem a pragnieniem znaczenia. Notatki z procesu twórczego Jana Lechonia jako wyzwanie dla komentarza z perspektywy psychoanalitycznej

Katarzyna Prot-Klinger, Psychoanaliza i opera

IV. Psychoanaliza w społecznej służbie zdrowia po 1989

Edyta Biernacka, Siedem lekcji psychoanalizy praktycznej. Psychoanaliza na oddziale całodobowym

Katarzyna Prot-Klinger, Myślenie grupowo-analityczne w pracy z pacjentami psychotycznymi

Anna Faber, Adagio for Strings i śpiew słowika – o psychoanalitycznej metodzie obserwacji niemowląt

V. Widziane z daleka i z bliska

Emanuel Berman, Outsider, insider. Mój powrót do Polski

Wiktor Sedlak, Moje zaangażowanie w polską psychoanalizę

Ewa Kobylińska-Dehe, Julia Jastrzębska, Dwugłos o psychoanalizie, filozofii i życiu, w Polsce i poza nią

Noty o autorach

Indeks osobowy