Max Scheler między innymi / Jaromir Brejdak

Nowa książka Jaromira Brejdaka, zatytułowana Max Scheler między innymi, stanowi kolejny ważny etap jego badań nad myślą niemieckiego filozofa. Autor z godną podziwu konsekwencją rozwija swoje rozważania nad myślą Schelera, tym razem podporządkowując je zastosowanej w pracy metodzie (…).
Centralnym punktem (…) staje się więc możliwość wglądu w wybrane zagadnienia twórczości Schelera, w taki sposób, aby za pomocą Innych możliwie najpełniej zajaśniało to, co w myśli głównego bohatera dotąd pozostawało nie do końca rozświetlone. Taka metoda jest podstawą tworzenia nowych możliwości interpretacyjnych pozwalających zobaczyć twórczość Schelera w nowym świetle; czyni to interpretacje Brejdaka intrygującą częścią jego, prowadzonych na własny oryginalny sposób, zmagań z twórczością nieco zapomnianego myśliciela.
prof. Krzysztof Mech, Uniwersytet Jagielloński

Max Scheler między Innymi to próba rekonstrukcji wpływu Schelerowskiej myśli na tytułowych Innych, otwierająca przestrzeń rozmowy prowadzonej z Schelerem zarówno w czasie rzeczywistym, jak i wyimaginowanym. Uczestnikami tego dialogu byli Edyta Stein, Victor Frankl, Helmuth Plessner, a także Edmund Husserl, Martin Heidegger, Dietrich Bonhoeffer, Charles Taylor czy Niklas Luhmann. Na gruncie polskim obfity filozoficzny plon dialogu z Schelerem wydała jego koncepcja solidarności, mająca swoich dyskutantów w osobach Józefa Tischnera i Karola Wojtyły. Znajdziemy tu również przykłady dialogu wewnętrznego Schelera z fascynującymi go rozmówcami, jak Fryderyk Nietzsche czy Mistrz Eckhart. Ostatni, najdłuższy rozdział monografii zamyka wyimaginowany dialog pomiędzy Schelerem a psychologiem rozwoju Michaelem Tomasello. Jest on dowodem na aktualność myśli Maxa Schelera, którego tezy dotyczące intencjonalności zbiorowej po latach znajdują empiryczne potwierdzenie w badaniach psychologii rozwoju.

Jaromir Brejdak – profesor filozofii, absolwent Politechniki Wrocławskiej, doktor filozofii Uniwersytetu Ludwiga-Maximiliana w Monachium (Philosophia crucis. Heideggers Beschäftigung mit dem Apostel Paulus, Frankfurt 1996). Habilitacja w IFiS PAN na podstawie rozprawy Odcienie obecności. Próba analizy fenomenu, Kraków 2007. Inne publikacje książkowe: Słowo i czas. Problem rozumienia Innego w hermeneutyce i teorii systemu, Szczecin 2004; Cierń w ciele. Myśl Apostoła Pawła w filozofii współczesnej, Kraków 2010; Ewangelia Zaratustry, Warszawa 2014; The Thorn in the Flesh. The Thought of Apostle Paul in Modern Philosophy, Zürich 2017; Zrozumieć Innego. Próba rozumienia Innego w fenomenologii, hermeneutyce, filozofii dialogi i teorii systemu, Kraków 2020.
Współtwórca Szczecińskich Dni Kultury Żydowskiej Adlojada.

WPROWADZENIE

ROZDZIAŁ I

Helmuth Plessner: bliskość i dystans – próba porównania

ROZDZIAŁ II

Karol Wojtyła: osoba i czyn

Osoba jako czyn

Osoba jako uczestnictwo w procesie solidaryzacji

Solidarność

ROZDZIAŁ III

Józef Tischner: osoba – istota solidarna

Józef Tischner: idea solidarności

Max Scheler: osoba solidarna

Aksjologiczno-aktowa istota solidarności

ROZDZIAŁ IV

Edmund Husserl: od rozumu do miłości

Rehabilitacja emocjonalności

Imperatyw rozumu indywidualnego

Etyczna epoché a wzlot moralny

Zrozumieć Innego

Wspólnota miłości

Bóg jako droga

ROZDZIAŁ V

Edyta Stein: aksjologiczno-emocjonalne fundamenty wspólnoty

Emocjonalne fundamenty wspólnoty

Aksjologiczna tożsamość osoby

ROZDZIAŁ VI

Edyta Stein i Martin Heidegger: między fenomenologią religii a mistyką świadectwa

Uczestnictwo versus wgląd – majeutyczny zwrot fenomenologii

Edyta Stein: drogi wiary i struktura doświadczenia mistycznego

Drogi mistyki

ROZDZIAŁ VII

Mistrz Eckhart: filozofia inkarnacji

Redukcja fenomenologiczna: O ubóstwie ducha versus asceza życia

Dwuznaczność natury Boga: Boskość versus Świętość

Iskra duszy versus to, co wieczne w człowieku

Koncepcja nieustających narodzin versus deifikacja człowieka i uduchowienie życia

Panenteizm Mistrza Eckharta i Maxa Schelera

ROZDZIAŁ VIII

Dietrich Bonhoeffer: osoba kolektywna i jej etyka czasu konkretnego

Osoba

Etyka konkretnego czasu

Zbór – osoba kolektywna

Substytucja Chrystusa początkiem nowej rzeczywistości

Dietrich Bonhoeffer a Max Scheler

ROZDZIAŁ IX

Charles Taylor: aksjologiczne źródła tożsamości

Wartość jako moc konstytuująca tożsamość

Tożsamość jako autokreacja boskiego ducha

ROZDZIAŁ X

Fryderyk Nietzsche: autentyczność życia wobec resentymentu

W obronie życia

Resentyment jako wyraz niespełnionego życia

Przeciwko absolutyzmowi życia

ROZDZIAŁ XI

Viktor Frankl: sens pomimo zła

Mistyka cierpienia

Nieuświadomiony Bóg

Samotranscendencja

Viktor Frankl a Max Scheler

ROZDZIAŁ XII

Niklas Luhmann: aksjologia systemów autopojetycznych

Luhmannowska krytyka fenomenologii

Systemy autopietyczne a „społeczne istotności”

Dyskusja stanowisk – podsumowanie

ROZDZIAŁ XIII

Michael Tomasello: intencjonalność wspólnoty z perspektywy psychologii rozwoju

Koncepcje intencjonalności zbiorowej

Max Scheler – „teoria o wszystkich w ogóle możliwych społecznych istotnościach”

Koncepcja intencjonalności zbiorowej – perspektywa psychologii rozwoju Michaela Tomasello

Koncepcja intencjonalności zbiorowej – perspektywa aksjologicznej fenomenologii Maxa Schelera

PODSUMOWANIE

ZAKOŃCZENIE

Olga Tokarczuk: czuły narrator

Kraina Metaksy a kraina czci

Czułość a bezpośrednie współodczuwanie

Czuła odpowiedzialność a odpowiedzialność solidarna

BIBLIOGRAFIA

INDEKS OSÓB