Spór o mesjanizm. Rozwój idei / Opracowanie zbiorowe

Prezentowana antologia podejmuje próbę przybliżenia zjawiska intelektualnego, które stanowi niewątpliwie jeden z najbardziej znaczących i zarazem najbardziej kontrowersyjnych składników polskiego dziedzictwa narodowego. Zebrane w tomie teksty mają zróżnicowany profil ogólny – od stricte literackiego i krytycznoliterackiego, przez historyczny, społeczny, polityczny, religijny, na filozoficznym kończąc. Każdy z nich przedstawia ideę mesjanizmu w nieco innym aspekcie. Kluczowe znaczenie mają tu dwie perspektywy: literacka i filozoficzna – tworzą one wspólnie główną oś wewnętrznego sporu ideowego o koncepcję mesjanizmu polskiego. Zakres antologii obejmuje teksty powstałe na przestrzeni blisko 140 lat – od początku XIX stulecia aż po koniec dekady lat trzydziestych XX wieku (ze Wstępu Andrzeja Wawrzynowicza).

***

Kiedy apostoł wiary Chrystusa pierwszy raz stąpił na ziemię Piasta, ujrzał dziewicę, przy skromnym ołtarzu ogień strzegącą. „Cóż to jest za ogień, którego pilnujesz?” zapytał. – „Jest to ogień z nieba, rzekła dziewica, dawnym ojcom naszym spuszczony; płomień z niego rozniecili po tysiącznych ołtarzach osad, na które się rozkrzewili; u tych ołtarzy zajmują ogień na uczty gościnne, zapalają pochodnie ślubne i stosy pogrzebne, stąd na ofiary za żniwa w pokoju i za zwycięstwa po wojnie”; bo mówią: „Z tym ogniem żyć, z tym ogniem ku niebu wracać nam trzeba”. – Wtedy westchnął apostoł i rzekł natchniony: „To jest lud, najczystszy do przyjęcia ognia niewidomego, jaki mu niosę. Natchnę go duchem piersi moich; on będzie sławnym, dla ludzkości w Chrystusie cierpiącym i kiedyś szczęśliwym zachowawcą ognia boskiego”. Zgasł powoli widzialny ogień ołtarzów, a boski i niewidomy zajął piersi każdego z ludu. I naród cały żył odtąd jednym duchem, a ten duch był jemu tylko właściwy (Kazimierz Brodziński).

Andrzej Wawrzynowicz, Spór o polski mesjanizm. Geneza i rozwój idei

SPÓR O MESJANIZM. ROZWÓJ IDEI

FAZA PREMESJANISTYCZNA

Jan Paweł Woronicz, Świątynia Sybilli (fragmenty)

Jan Paweł Woronicz, Hymn do Boga o dobrodziejstwach Opatrzności dla naszego narodu dziejami wyświadczonych

Józef Maria Hoene-Wroński, Prodrom mesjanizmu albo filozofii absolutnej (fragmenty)

Joachim Lelewel, Historyka (fragment)

Joachim Lelewel, Jakim ma być historyk

Józef Gołuchowski, Filozofia i życie (fragment)

Kazimierz Brodziński, O narodowości Polaków, czytano na sesji Towarzystwa Przyjaciół Nauk dnia 3 maja 1831 roku

Maurycy Mochnacki, Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831 (fragment)

FAZA MESJANIZMU WŁAŚCIWEGO

Adam Mickiewicz, Dziady. Część III (fragment)

Adam Mickiewicz, Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (fragment)

Adam Mickiewicz, Literatura słowiańska (fragmenty)

Ludwik Królikowski, List apostolski z Warszawy

Ludwik Królikowski, Wyznanie wiary

Florian Bochwic, Obraz myśli mojej na pamiątkę żonie i dzieciom. Część II (fragmenty)

Florian Bochwic, Obraz myśli mojej o celach istnienia człowieka (fragment)

Andrzej Towiański, Przemówienie w katedrze Notre-Dame

Andrzej Towiański, Wezwanie do emigracji polskiej

Andrzej Towiański, Z przemówienia na zebraniu sług Sprawy Bożej

Juliusz Słowacki, Ksiądz Marek (fragment)

Juliusz Słowacki, Genezis z Ducha. Modlitwa

Juliusz Słowacki, Do księcia A.C.

Juliusz Słowacki, Do emigracji o potrzebie idei

Konstanty Danielewicz, O woli (fragment)

Zygmunt Krasiński, O stanowisku Polski z Bożych i ludzkich względów [Traktat o Trójcy] (fragment)

Zygmunt Krasiński, Przedświt (fragment)

Zygmunt Krasiński, Psalmy przyszłości (fragment)

Antoni Bukaty, Polska w apostazji (fragment)

Bronisław Trentowski, Hoene-Wroński (fragmenty)

Bronisław Trentowski, Chowanna czyli całokształt pedagogiki narodowej (fragmenty)

Bronisław Trentowski, Panteon wiedzy ludzkiej lub pantologia, encyklopedia wszech nauk i umiejętności, propedeutyka powszechna i wielki system filozofii (fragmenty)

Karol Libelt, Charakterystyka filozofii słowiańskiej (fragment)

Karol Libelt, O posłannictwie dziejowym narodów

August Cieszkowski, Ojcze nasz (fragmenty)

Cyprian Norwid, Czasy

Cyprian Norwid, Pieśni społecznej cztery stron. 1848

Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem (fragment)

FAZA NEOMESJANISTYCZNA

Stanisław Szczepanowski, Idea polska wobec prądów kosmopolitycznych (fragmenty)

Stanisław Szczepanowski, Aforyzmy o wychowaniu (fragment)

Wojciech Dzieduszycki, Mesjanizm polski a prawda dziejów (fragment)

Andrzej Baumfeld (Boleski), Andrzej Towiański. Dwa odczyty (fragment)

Ludwik Posadzy, O posłannictwie narodów europejskich. Pomysły do filozofii dziejów Francji, Niemiec i Polski (fragment)

Wincenty Lutosławski, Ludzkość odrodzona. Wizje przyszłości (fragment)

Wincenty Lutosławski, [Mesjanizm jako polski światopogląd narodowy]

Wacław Mutermilch (Mileski), Mesjanizm polski a Kościół katolicki (fragment)

Antoni Chołoniewski, Duch dziejów Polski (fragment)

Józef Piłsudski, Rok 1863

Jerzy Braun, Zagadka dziejowa Polski. Próba historiozofii (fragmenty)

Karol Wojtyła, Sonety – Zarysy

Karol Wojtyła, Symphonie – Scalenia (fragment)

Karol Wojtyła, Magnificat – Hymn

Karol Wojtyła, Harfiarz

Karol Wojtyła, List do Mieczysława Kotlarczyka (fragmenty)

Indeks osobowy

Indeks rzeczowy

Przypisy