Jezuici wobec tradycji średniowiecznej. Barokizacje kościołów w Kłodzku, Świdnicy, Jeleniej Górze i Żaganiu / Dariusz Galewski

Książka jest pierwszą próbą określenia stosunku jezuitów do sztuki średniowiecznej na obszarze Śląska, należącego w okresie nowożytnym do Prowincji czeskiej zakonu. Prezentuje realizacje artystyczne w czterech wymienionych ośrodkach w oparciu o dokumenty przechowywane w centralnym archiwum jezuitów w Rzymie oraz archiwalia kłodzkie znajdujące się w Krakowie, w większości do tej pory nie znane i nie publikowane. Pozwoliło to na szczegółową rekonstrukcję chronologii prac, ich fundatorów, a w niektórych wypadkach również autorów. Książka zawiera także pełny wykaz artystów zakonnych działających przy wymienionych ośrodkach i ich krótkie biografie. W wypadku kilku najwybitniejszych, takich jak Christoph Tausch, Johann Riedel czy Adam Thille, potwierdza dotychczasowe atrybucje i wskazuje nowe. Wprowadza do literatury przedmiotu bardzo interesujące wypowiedzi rektorów, zwłaszcza kolegium w Świdnicy, na temat dzieł sztuki, które wskazują na upodobania estetyczne fundatorów, a zwłaszcza na polemiczną wymowę ideową skierowaną do protestantów. Przedstawia także źródła inspiracji dla poszczególnych realizacji znajdujące się w Rzymie, Wiedniu i Pradze. Wskazuje przy tym na subtelny dialog z tradycją średniowieczną, którą jezuici starali się wykorzystać w celu legitymizacji swojej obecności w protestanckich miastach i przekonania innowierców do swoich racji, co nie zawsze kończyło się sukcesem.

Wstęp. Stan badań 7
Rozdział I. Tło historyczne: Śląsk i hrabstwo kłodzkie w 2. połowie XVII
i w 1. połowie XVIII wieku 27
Rozdział II. Stosunek do sztuki średniowiecznej w XVII i XVIII wieku w krajach monarchii habsburskiej 38
1. Przedstawienia kultowe 43
2. Architektura. Barokizacje kościołów gotyckich 52
3. Wybrane przykłady barokizacji na Śląsku i ich fundatorzy 63
Rozdział III. Jezuici wobec tradycji średniowiecznej 86
1. Przedstawienia kultowe 88
2. Architektura świątyń zakonnych 91
3. Barokizacje jezuickie w Europie Środkowej 94
Rozdział IV. Fundacje artystyczne śląskich jezuitów 105
1. Uwarunkowania ekonomiczne 105
2. Wydatki na realizacje artystyczne i rola fundatorów 110
3. Twórcy 118
a) artyści zakonni – koadiutorzy 118
b) artyści spoza zakonu 125
4. Rozwiązania formalne stosowane przez jezuitów 129
a) przekształcenia architektoniczne i wystrój rzeźbiarski 129
b) wystrój malarski 145
c) aranżacja wyposażenia i jego geneza 146
ołtarze główne – ołtarze boczne – ambony – konfesjonały –
prospekty organowe – rzeźba – malarstwo
d) najważniejsze motywy ikonograficzne 176
ołtarze główne – ołtarze boczne – wizerunki kultowe i relikwie –
ambony i konfesjonały – prospekty organowe – pozostałe elementy wyposażenia
Rozdział V. Podsumowanie i zakończenie 199
1. Jezuickie zespoły architektoniczne a problem inkulturacji w społeczeństwie protestanckim 199
2. Specyfika barokizacji śląskich i kłodzkich jezuitów na tle środkowoeuropejskim 203
Katalog 211
1. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Kłodzku 211
2. Kościół pw. Panny Marii, Św. Stanisława i Św. Wacława w Świdnicy 219
3. Kościół pw. Św. Erazma i Św. Pankracego w Jeleniej Górze 226
4. Kościół pw. Św. Piotra i Św. Pawła w Żaganiu 229

Aneks 233
Bibliografia 237
Zusammenfassung 253
Spis ilustracji 259
Indeks topograficzno–rzeczowy 265
Indeks osób 273