Europa i Niedźwiedź / prof. Oleg Riabow, Andrzej de Lazari, dr Magdalena Żakowska

Niedźwiedź jako symbol Rosji jest zachodnim osiemnastowiecznym wynalazkiem. Zawarło się w nim barbarzyństwo, agresja, okrucieństwo, lenistwo. Wizerunek Rosji-niedźwiedzia określał i określa granice „świata cywilizowanego”, sprzyja kształtowaniu świadomości „europejskiej”. Budząc strach, pomaga uzasadnić określoną politykę zagraniczną wobec ZSRS i Rosji.

Celem książki jest zbadanie semiotyki wizerunku rosyjskiego niedźwiedzia w Rosji i kulturach europejskich oraz etapów jego rozwoju. Autorzy spróbowali prześledzić wpływ niedźwiedziej metafory na postrzeganie Rosji w świecie, a także sposób, w jaki wykorzystuje się go do legitymizacji lub delegitymizacji rosyjskiej władzy oraz w polityce rosyjskiego nacjonalizmu.

Wydanie zawiera niemal 300 kolorowych ilustracji przedstawiających wizerunek rosyjskiego niedźwiedzia od czasów najdawniejszych aż po współczesne.

Czy metafory potrafią zabijać?

Część I. Niedźwiedź jako strażnik granic

Między bestiaryzacją a humanizacją Innego

Część II. Niedźwiedź w europejskiej mitologii

Niedźwiedź w heraldyce oraz w symbolice państw i narodów

Część III. Rosja-niedźwiedź: historia symbolu

Rosja: „zimna” Północ, „zacofany” Wschód

Rozdział I. Początki: XVI–XVIII wiek

Rozdział II. XIX wiek

Wojny napoleońskie

Sprawa polska

Wojna krymska

Święta misja rosyjskiego włamywacza

Wielka gra

Rozdział III. Fin de siѐcle (1800–1910)

W łóżku z Marianną

Porozumienie z niedźwiedziem

Wojna rosyjsko-japońska

Rewolucja 1905 roku

Francuskie niedźwiedzie i Berolina

Rozdział IV. Pierwsza wojna światowa

Niedźwiedzi sojusznik

Mord na niedźwiedziu

Rewolucja lutowa i październikowa

Rozdział V. Rosyjski niedźwiedź w przedrewolucyjnej Rosji

Rozdział VI. Dwudziestolecie międzywojenne

Dyskurs imperialny i cywilizacyjny. Niedźwiedź jako Potwór ze Wschodu

Dyskurs antykomunistyczny i antysemicki. Niedźwiedź jako naród w okowach

Rozdział VII. Druga wojna światowa

Od sowieckiej świni do bajki o niedźwiedziach

Od zmowy milczenia do aryjskiej krucjaty

Rozdział VIII. Zimna wojna, czyli w lesie grasuje niedźwiedź

Rozdział IX. Po upadku komunizmu

Borys Jelcyn jako rosyjski miś

Władimir Putin jako groźny niedźwiedź

Dmitrij Miedwiediew jako miś pluszowy

Niedźwiedzia metafora w dyskursie o konflikcie gruzińsko-rosyjskim

Rozdział X. Niedźwiedź na wspołczesnej rosyjskiej scenie politycznej

Niedźwiedzizacja Rosji

Zatrzymać niedźwiedzia!

Niedźwiedź trojański

Dlaczego świat wciąż boi się rosyjskiego niedźwiedzia?

Spis ilustracji