Przedstawiając wieloaspektową analizę około 200 europejskich filmów fabularnych, w których pojawiają się polscy imigranci w rolach pierwszo- i drugoplanowych, autor książki Nostalgia, solidarność, (im)potencja śledzi zawiłe losy polskiej migracji na srebrnym ekranie na przestrzeni ponad stu lat. Krisa Van Heuckeloma interesują powiązania aspektów lokalnych i globalnych, zmienność wizerunku emigrantów w czasie oraz możliwości usytuowania produkcji filmowej w perspektywie transnarodowej. Wśród kluczowych koncepcji wyznaczających główną oś tematyczną książki najważniejsze są europejskość i modernizacja. W wielu filmach postacie polskich migrantów są portretowane jako „bliscy Inni” – podobni ze względu na wspólne dziedzictwo kulturowe czy kolor skóry, ale jednocześnie różni, ponieważ zamieszkują obszar peryferyjny kojarzony z zacofaniem.
Kris Van Heuckelom – prof. dr, pracownik Katedry Kulturoznawstwa Katolickiego Uniwersytetu w Leuven, prodziekan Wydziału Humanistycznego ds. współpracy międzynarodowej; polonista i kulturoznawca; jego dorobek naukowy obejmuje książki takie jak: „Patrzeć w promień od ziemi odbity”. Wizualność w poezji Czesława Miłosza (2004), (Un)masking Bruno Schulz. New Combinations, Further Fragmentations, Ultimate Reintegrations (2009, współred. Dieter De Bruyn), Polish Literature in Transformation (2013, red. Ursula Phillips przy współpracy z Knutem Andreasem Grimstadem i Krisem Van Heuckelomem), European Cinema after the Wall. Screening East–West Mobility (2014, współred. Leen Engelen), Polish Migrants in European Film 1918–2017 (2019).
Przedmowa
Wstęp. „Patrząc ponad granicami” na polskich migrantów
Cele i zakres badań
Korpus i metodologia
1. Od romantyzmu do europeizacji: znaczenia kulturowe (polskich) migracji w dobie
nowoczesności
Polskie migracje i ich kulturowy rezonans
Migracja, nowoczesna nostalgia i „etniczna kiczyfikacja”
Modernizacja, europeizacja i polska „bliska Inność”
2. Bawić, bawić i jeszcze raz bawić: polskie (i niby-polskie) gwiazdy w kinie międzywojennym (1918–1939)
Międzynarodowa migracja i wczesne kino
Artyści i gwiazdy estrady w drodze: Negri, Kiepura, Popesco
„Rosyjska moda” (w obrębie i poza obrębem Francji)
Pola Negri jako Mania Walkowska, robotnica fabryki papierosów
Filmowe transformacje Jana Kiepury: od „pospolitego” człowieka do gwiazdy estrady
Niemiecki comeback Poli Negri: Wiera Kowalska jako „kobieta z walizką” w Mazurze (1935)
Elvire Popesco jako ekscentryczna, uwodzicielska i romantyczna „kuzynka z Warszawy”
Tożsamość ekspatriancka jako czynnik rozrywki: Popesco i Sacha Guitry
Cudzoziemcy (Polacy) na ekranie i podwójny brak „autentycznej bezpośredniości”
O „francuskim wyjątku” raz jeszcze: „żona polskiego robotnika” oraz Toni Jeana Renoira (1935)
3. Ekspatrianci, uciekinierzy, imigranci: polskie postacie w filmie wojennym i zimnowojennym
(1940–1980)
Aktualizacja (i zamknięcie) międzywojennego paradygmatu: Kiepura, Renoir, Fedora (Negri)
Bohaterowie wojenni i zdrajcy: polskie akcenty i podteksty w brytyjskim kinie wojennym
Teatr europejski w obiektywie brytyjskim (i szwajcarskim): osoby przesiedlone a przyszłość Starego Kontynentu
Testowanie polsko-brytyjskiej lojalności i heroizmu: zimnowojenni uciekinierzy i tajni agenci
Polska dzielność odzyskana: solidarność outsiderów w Nieletnim świadku (1959)
Między neorealizmem, romantyzmem a geopolityką: powojenny pryzmat włoski
Oszuści (1959): szukanie (na próżno) polskiego gastarbeitera
Projektowanie (i kwestionowanie) nowoczesnego życia: „starzy” i „nowi” imigranci w dobie europejskiej modernizacji
Transformacja lat 70.: patologie imigranckie (i dążenie do kobiecości)
4. Solidarność (i jej brak) na ekranie, teraz i niegdyś: polscy imigranci w kinie schyłku zimnej wojny
Efekt Andrzeja Wajdy i rozliczne oblicza solidarności
Prześwietlanie transgranicznej mobilności Polaków (mężczyzn) na ekranie
Uwikłania recepcji: druga zimna wojna i pokryzysowa ekonomika
Alegorie pracy, neoliberalizmu i narodu: (polski) dom Jerzego Skolimowskiego w Londynie
Polscy reżyserzy na wychodźstwie i ich artystyczne porażki
Wychodźcy-robotnicy na skraju morderczego obłędu
Francusko-polskie papierowe małżeństwa (i ich dramatyczne zakończenia)
Za „szklaną kurtyną”: problematyzacja emigracji okresu Solidarności
Późne lata 80.: współczesny wydźwięk historycznych wydarzeń
5. B udowanie kapitalizmu z ludzką twarzą (czy bez): polscy migranci w kinie postkomunistycznym (1990–2004)
Porzucając „paryski bruk”: od uchodźstwa po migrację zarobkową
Zbigniew Zamachowski powraca (ze zdwojoną mocą)
Geopolityczne parametry integracji i przebudowy: domy, okna i rusztowania
Przegrani modernizacji, homo sovieticus i neoliberalni przedsiębiorcy
Kwestionowanie (i przywracanie) domowości: stopnie nostalgicznej odnowy
Przypadek Niemiec: podzielone i dysfunkcyjne rodziny po zjednoczeniu
Austriacki zwrot akcji: kapitalizm bez ludzkiej twarzy
Zalążki polsko-brytyjskich romansów
Przednie szyby i (ukryte) kamery: voyeurystyczne włoskie spojrzenie
Dawne i nowe polskie migracje: solidarność w epoce neoliberalizmu i globalizacji
6. M odernizacja poprzez europeizację? „Swobodnie przemieszczający się” Polacy w filmach europejskich po rozszerzeniu UE (2005–)
Polski Instytut Sztuki Filmowej (2005–) i wzrost koprodukcji z udziałem Polski
Podbój Wysp Brytyjskich (po rozszerzeniu UE, przed i po Brexicie)
(Nie)wspinanie się po drabinie: Polska, Białoruś, Rosja, Ukraina
W drodze ku dywersyfikacji? „Białe kołnierzyki” z Polski w „rozszerzonej Europie”
Kontynuacja paradygmatu po 1989 r.: diagnostyka i potencjał (naprawczy)
Polska migracja przez pryzmat odmienności: nieustabilizowane tożsamości i „szczątkowa” Inność
Przywracanie równowagi moralnej: równoległe historie, równoległe doświadczenia
Polscy aktorzy „rodzice”, filmowcy o mieszanym rodowodzie i związki międzypokoleniowe
Od Polańskiego do Pawlikowskiego: autobiografizm, konteksty polskie i „biała” Inność
O Pawle Pawlikowskim raz jeszcze: Zimna wojna (2018)
Zakończenie. Migracyjne ciągłości (i ciągi dalsze)
Spis ilustracji
Bibliografia
Filmografia (1918–2022)
Indeks tytułów filmów
Indeks nazwisk
Zaloguj się
0,00zł
Dodano do koszyka