Dzieci XX Zjazdu. Film w kulturze sowieckiej lat 1956-1968 / Joanna Wojnicka

XX Zjazd KPZS w 1956 roku zmienił sytuację w sowieckiej kinematografii. W okresie odwilży pojawiają się dwa pokolenia, dwie fale debiutów. Pierwsza następuje po 1956 roku. Wówczas debiutują Grigorij Czuchraj, Marlen Chucyjew, Aleksandr Ałow i Władimir Naumow, Lew Kulidżanow, Feliks Mironer, Władimir Skujbin. W tej drugiej, późniejszej fali debiutantów znaleźli się Andriej Tarkowski, Andriej Michałkow-Konczałowski, Wasilij Szukszyn, Gleb Panfiłow, Larysa Szepitko, Aleksandr Askoldow, Aleksiej German. Było to pokolenie niezwykle ciekawe, najwybitniejsze - obok awangardy lat dwudziestych - pokolenie w historii sowieckiego kina. Przedstawiana czytelnikowi książka nie jest klasyczną rozprawą historycznofilmową. Nie opisuje dziejów sowieckiego filmu poprzez daty, biografie twórców, premiery pokazywane w porządku chronologicznym, lecz przede wszystkim uwzględnia jego polityczny i kulturowy kontekst. Kino odwilżowe jest wdzięcznym materiałem do tego rodzaju badań. Było poddane ideologicznemu ciśnieniu, obracało się w kręgu wysłużonych sowieckich mitów. Jednocześnie starało się te mity ożywić, czasem zrewidować, często stawiać pytania, których wcześniej nie stawiano - o wartość tych mitów i ich żywotność, artyści próbowali przywracać im powagę, a nawet tragizm.

Joanna Wojnicka - historyk filmu, pracownik naukowy Instytutu Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka książek Świat umierający. O późnej twórczości Luchino Viscontiego (2001, nominacja do nagrody im. Bolesława Michałka za najlepszą książkę filmową roku), Słownik wiedzy o filmie (wraz z Olgą Katafiasz, 2005, wyd. II 2009), redaktorka (wraz z Grażyną Stachówną) tomów Autorzy kina europejskiego (2003) oraz Autorzy kina polskiego (2004). Opublikowała ponad 20 artykułów w czasopismach i książkach zbiorowych, w tym rozdziały poświęcone historii kina rosyjskiego i sowieckiego w pierwszym i drugim tomie Historii kina (Kino nieme, 2009; Kino klasyczne, 2011).

Wstęp 7

1. Odwilżowy przełom 13
Stalinowskie preludium 13
Nadchodzi Chruszczow 21
Doktor Żywago - powrót rosyjskiego inteligenta 35
Kino jako rezonans zmian 47
Przełom lat sześć dziesiątych - druga fala odwilży 61

2. W kręgu starych mitów i nowych idei 71
Mit Ameryki 80
Naukowa utopia 109
Rewolucja 135
Październik w odwilżowym obiektywie 142
"Rosja. Rewolucja. Zamieć" 183

3. Cenzurowane kino 235
Dysydenci 235
Początek epoki Breżniewa - widmo restalinizacji 247
Święty i historia Rusi. Przypadek Andrieja Rublowa 269
Dostojewski - pisarz niewygodny. Przypadek
Paskudnej historii 295
Kołchoźnicy jak dysydenci? Przypadek Historii Asi Klaczynej,
która kochała, lecz za mąż nie wyszła 315
Nowy spisek syjonistyczny. Przypadek Komisarza 333

4. Nowe kino 353
Hamlet jak lustro 353
Nowa Fala 377
Powrót komedii 420

Bibliografia 437
Filmografia 451

Indeks 461