Architektura jako sztuka / Andrzej Basista, Andrzej Nowakowski

Książka nie prezentuje kompletnej przemyślanej teorii, co czytelnicy mogą zauważyć w wielu jej fragmentach. W całym tego słowa znaczeniu jest zbiorem myśli na podjęty temat architektury jako sztuki, myśli, które kotłowały się przez cały czas jej powstawania.

Publikacja Andrzeja Basisty jest autorskim, indywidualnym spojrzeniem na wszystkie poruszone w niej fundamentalne dla teorii architektury kwestie. Jej podstawowym walorem jest erudycja, wnikliwość i szczególne traktowanie architektury: w sposób jednorodny, bez podziału na historyczną i współczesną – lecz po prostu jako dziedziny twórczości podlegającej niezmiennie tym samym procesom, prawom i regułom, niezależnie od czasu i miejsca powstania. Nie ulega wątpliwości, że książka stanowić będzie ważną pozycję wśród publikacji z zakresu teorii architektury i trwały punkt odniesienia dla badaczy zajmujących się tą problematyką. Z pewnością stanie się również obowiązującą lekturą dla studentów architektury oraz rozmaitych kierunków sztuk projektowych i sztuk pięknych.

Z recenzji dr hab. Małgorzaty Dolistowskiej, historyczki sztuki, profesora Politechniki Białostockiej

Nie znajduję wśród książek autorów polskich pozycji o podobnych walorach. Książkę Andrzeja Basisty porównywać można raczej z klasycznym dziełem Sigfrieda Giediona Czas, przestrzeń, architektura opublikowanym 75 lat temu i przetłumaczonym na język polski blisko pół wieku temu. Inaczej niż Giedion, Basista uwzględnia w swojej książce także te obiekty, które na ogół nie bywają zaliczane przez krytyków do kategorii dzieł architektury. Pod tym względem recenzowana książka bliższa jest niewiele młodszej niż dzieło Giediona, ale także już klasycznej publikacji Bernarda Rudofsky’ego Architecture without Architects (1964). Andrzej Basista także dostrzega i pokazuje czytelnikowi atrybuty Sztuki istniejące w tego rodzaju dokonaniach.

Z recenzji dr hab. Marka Kowickiego, architekta, profesora Politechniki Krakowskiej

Andrzej Basista jest architektem, emerytowanym profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Uczył także na wydziałach architektury w Bagdadzie, Poznaniu, Białymstoku i w Wyższej Szkole Ekologii i Zarządzania w Warszawie. Pracował projektowo w Bagdadzie i w dwu krakowskich biurach projektów.

o książce
wstęp
katedra w Lincoln – interpretacje pojęcia architektury – architektura, budownictwo, dzieło – konstrukcja i funkcja a piękno – architektura wyjątkowa i zwyczajna – nowość, oryginalność – oddziaływanie architektury – piękno i inne wartości
część pierwsza TEMATY Z MIASTA
porządkowanie przestrzeni
porządek i chaos – zasady porządku – oś, symetria, asymetria – podstawa odniesienia – przekształcenie – rytm
zabudowa
mozaika zabudowy – jak przyjrzeć się zabudowie – miasto niewielkie – śródmieście miasta dużego – miasto wieżowców – jednostka mieszkalna – patologia jednostki mieszkalnej – naprawianie blokowiska – przykłady nowych realizacji
ulica, plac, ogród
zmienność wizerunku – proporcje ulicy – przeznaczenie ulicy – wizerunek ulicy – wybrany przykład ulicy – plac związany z ważnym budynkiem – przeznaczenie placu – place zniszczone i uratowane – wizerunek placu – wybrany przykład placu – szczególne miejsca rekreacji – ogród publiczny i prywatny – wybrany przykład ogrodu
widoki dalekie i bliskie
widoki dalekie – panoramy – ozdabianie domów – pomniki motywowane ideowo – pomniki – odmienny sposób ozdabiania miasta – obiekty użytkowe – siedziska w przestrzeni zewnętrznej

część druga BUDYNEK
kształt przestrzenny
kształt przestrzenny ludowej architektury drewnianej – budowle mieszkalne w przeszłości – budowle sakralne w przeszłości – Interbau w Berlinie 1956 – kształt przestrzenny budynków współczesnych
kształty zewnętrzne i wnętrza
wnętrze jedno lub ich mnogość – modernistyczny dogmat a rzeczywistość – zaprzeczenie zwyczajności – dwa argumenty przeciw dogmatowi – kształty zewnętrzne i wnętrza w architekturze współczesnej
podział ściany
architektura podzielona i niepodzielona – podziały w dziejach architektury – podziały w architekturze
współczesnej – architektura bez podziałów
faktura ściany
faktury dwu kultur – odległość punktu obserwacji – faktury dawnych epok – współcześni mistrzowie
faktury – okna, wykusz i ściana szachulcowa – przestrzenne faktury współczesnych budynków
mieszkalnych – płaszczyznowe faktury współczesnych budynków komercyjnych – faktura
przydana
kontekst
otoczenie historyczne i krajobrazowe – otoczenie krajobrazowe – sąsiedztwo architektury zabytkowej

część trzecia TEMATY Z INNEJ PÓŁKI
światło, sacrum
światło modeluje kształty – cień rzucony – mistyczna rola światła – prawosławie – średniowiecze – czasy nowożytne – Gruzja – Armenia – Asturia – Le Corbusier – kościół w Otaniemi koło Helsinek – kościół Bagsvaert w Kopenhadze – kościół Männistö w Kuopio w Finlandii – dwa kościoły w Tampere w Finlandii – kościół Notre-Dame de l'Arche d'Alliance w Paryżu – kościół jubileuszowy w Rzymie – kościół w Marco de Canaveses w Portugalii
kontrast, akcent
kontrast, akcent – sąsiedztwo dwu kościołów w Krakowie – wieże – kopuły – moskiewskie sobory – kościół w Krzeszowie – partery ulic w dzielnicach staromiejskich – kościół w Ronchamp we Francji – Bonnefantenmuseum w Maastricht w Holandii – Muzeum Rzymskie w Meridzie w Hiszpanii
wspomnienia przeszłości
interpretacje antycznych porządków – porządek dorycki – porządek joński – porządek koryncki – „porządek” gotyckich katedr francuskich – międzynawowe proporcje przestrzenne – proporcje renesansu i manieryzmu włoskiego – narożne kolumny i pilastry – rytm w budynku – rytm w mieście i w krajobrazie naturalnym – rytm w stolicy Persów – rytm w Rawennie i średniowieczu – cytowanie przeszłości – trzy tragiczne postacie postmodernizmu
lekcja architektury islamu
ważne miejsca islamu – stary meczet w Isfahanie – Wielki Plac Szacha w Isfahanie – Wielki Meczet Szacha w Isfahanie – proporcje dwu meczetów w Isfahanie – Meczet Szejka Lutfallaha w Isfahanie – budowle pałacowe w Isfahanie – obrazy Iraku i Iranu – tureckie meczety osmańskie
autorstwo
architektura o osobliwym rodowodzie – z dziejów prestiżu zawodu architekta – giganci XX wieku – różnice w uznaniu architektów – kobieta architekt
posłowie
pięć arcydzieł – prostota, sprzeczności, komplikacje, przepych – spójność – przekaz barwnym wystrojem – skala architektury – dzieło architektury w konkretnych warunkach
dodatek
Unité d'Habitation i budynki VM w Orestad – willa Savoye w Poissy – nawy w kościele św. Anny w Krakowie – porządki dorycki i toskański – sklepienia krzyżowe – pałac w Splicie w Chorwacji – plac na Kapitolu w Rzymie – pałac w Kozłówce – zawiłe losy Kazimijji w Bagdadzie – Hagia Sophia w Konstantynopolu – dwa meczety Sinana
aneks 1, informacje i komentarze na temat wzmiankowanej architektury historycznej i miejsc w Krakowie, Paryżu, Rzymie i Wenecji
aneks 2, informacje i komentarze na temat historycznej architektury i miejsc pokazanych na rycinach
aneks 3, informacje i komentarze na temat współczesnej architektury i miejsc pokazanych na rycinach oraz ich twórców
przypisy
indeks osób, zespołów i firm projektowych
indeks architektury i miejsc
źródła fotografii