Bohaterem tej satyrycznej powieści jest Cziczikow, osobnik stanowiący niejako wzorzec aferzysty. Cziczikow para się spekulacją, kupując od ziemian "dusze" zmarłych chłopów pańszczyźnianych, figurujących w wykazie przed kolejnym spisem rewizyjnym jako ludzie żywi. Cziczikow to człowiek o wielu obliczach. Stosownie do okoliczności bywa skromny i sentymentalny, elokwentny i bezceremonialny, pkorny lub jowialny, pewny siebie lub zahukowany. Wszystko - dla interesu, dla pozyskania partnera kolejnej transakcji. A ci partnerzy - np. Pluszkin, Sobakiewicz, Nozdriow - tworzą groteskową galerię ziemian.