Marian Gumowski - wybitny numizmatyk, historyk, wieloletni pracownik Muzeum im. Czapskich w Krakowie, a następnie dyrektor Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu, pozostawił po sobie bogaty dorobek pisarski. Na potrzeby niniejszej publikacji wybrano teksty pochodzące z obu okresów jego działalności - krakowskiego i poznańskiego. Te pierwsze koncentrują się na dziedzinie najbliższej Gumowskiemu – numizmatyce i medalografii, i w jej kontekście prezentują poglądy znakomitego muzealnika na inne zagadnienia. Artykuły powstałe w drugim okresie, kiedy cieszył się już ugruntowaną pozycją w środowisku, przedstawiają jego zapatrywania na funkcję muzeów oraz rolę muzealnictwa z punktu widzenia osoby zarządzającej instytucją, a zatem mierzącej się z realnymi problemami określania jej kształtu, zadań i rozwoju. Tekstom Mariana Gumowskiego towarzyszą dwa obszerne eseje wstępne - Diany Błońskiej (prezentujący okres krakowski) oraz Kamili Kłudkiewicz (opisujący okres poznański).
"Jeżeli zatem chcemy uwidocznić sobie, jakby w panoramie, dzieje państwa, jego dobre i złe losy, wesołe i smutne
dni, czasy jego tryumfu i upadku, jeżeli to chcemy oglądać na źródłach współczesnych i trwałych, które ani sfałszowane, ani przez późniejsze dodatki zniekształcone być nie mogą - to nie zostaje nic innego, jak zbierać z gorliwością i ukochaniem dawne monety, te spiżowe kartki historii i układać je w porządku i przejrzyście w jeden zbiór, który dla miłośnika każdego będzie najlepszą historyczną księgą swego narodu".
"Publiczność chodząca do muzeum pragnie się uczyć, pragnie coś nowego zobaczyć, łaknie rozmaitości. Przychodzić
będzie tym chętniej i tym częściej, im tej rozmaitości i tej oświaty będzie więcej. Z tymi żądaniami należy się liczyć i na ich rzecz robić nieraz duże ustępstwa. Muzeum nie powinno nigdy cofać się przed opróżnieniem zupełnym
sali, przed innym niż dotąd rozwieszaniem obrazów lub ustawieniem gablot. Muzeum powinno drgać życiem i tym
przyciągać publiczność, gdyż jedynie wtedy potrafi osiągnąć swoje cele".
Marian Gumowski
Spis treści
Wstęp................................................................................................... 5
Okres krakowski (Diana Błońska)................................................... 7
Dyrektor w „ciaśniejszych ramach” (Kamila Kłudkiewicz)........27
Nota wstępna.....................................................................................81
Życiorys.............................................................................................85
Nowo otwarty gabinet monet i rycin (1902).................................87
Monety polskie we wiedeńskim gabinecie monet
i medali (1904)..............................................................................92
Moneta i jej znaczenie (1909).......................................................107
Istota i zadanie medalu (1909)......................................................114
Zakres numizmatyki polskiej (1909)...........................................117
Psychologia zbierania (1910)........................................................121
Muzeum Czapskich Krakowie (1912).........................................125
Galeria sztuki współczesnej (1915)..............................................136
Muzealna polityka rządu (1919)...................................................146
Naukowy charakter muzeów (1920)............................................164
Otwarcie Muzeum Wielkopolskiego (1920)...............................174
Uroczystość otwarcia muzeum wielkopolskiego.
Wystawa Szymanowskiego (1920)...........................................181
Muzeum i jego cele oświatowe (1920).........................................185
Muzeum i jego cele konserwatorskie (1920)...............................191
O przyszłość muzeów prehistorycznych (1920).........................199
Rola muzeów w czasie wojny (1920)...........................................205
Muzea uniwersyteckie (1921).......................................................211
Muzeum Wielkopolskie. Historia zbiorów (1925).....................216
Rocznice muzealne (1929)............................................................232
Dziesięciolecie spolszczenia Muzeum Wielkopolskiego
w Poznaniu (1930)......................................................................236
Zbędne eksponaty (1931)..............................................................242
Nota edytorska................................................................................251