Koloniści z Rio Claro. Społeczno-językowe światy polskich osadników w południowej Brazylii / Karolina Bielenin-Lenczowska

Gorączka brazylijska ogarnęła Europę Środkową pod koniec XIX wieku i potrwała do 1914 roku. Szacuje się, że do Brazylii wyjechało wówczas około stu tysięcy mieszkańców polskich wsi. Na miejscu dostawali ziemię pod uprawę roli i wykorzystując swoje umiejętności, zakładali gospodarstwa, budowali domy, szkoły, kościoły. Do dziś w wiejskim krajobrazie południowej Brazylii wyraźnie widać europejskie – w tym polskie – wpływy. Krajobraz ten jest wielozmysłowy. To pola uprawne, domy i przydomowe ogródki, ale także dźwięk mówionego i śpiewanego języka oraz zapachy i smaki lokalnych potraw.

Antropolożka Karolina Bielenin-Lenczowska przeprowadziła etnograficzne badania terenowe w dawnej Colonii Rio Claro w stanie Paraná – wsi założonej w większości przez osadników z ziem polskich. Na ich podstawie próbuje odpowiedzieć na pytania: Jak migranci i ich potomkowie przekształcili i oswoili zastany krajobraz społeczno-językowy? Czym jest dla nich polskość? I co to w ogóle znaczy być Polakiem w południowej Brazylii?

Wprowadzenie

Teoria: ideologie językowe, praktyki jedzeniowe, krajobraz i dziedzictwo

Metoda badań: szczęśliwy traf, ucieleśnione (współ)uczestnictwo i zaangażowanie

Osadnictwo europejskie w Brazylii – kontekst historyczny

Diaspora polska w Brazylii

Teren badań – Colônia Rio Claro

Życie pierwszych osadników

Szkoła – edukacja w polskich koloniach

Etnografia w Kolonii Rio Claro

Dokumenty i domowe archiwa – o tym, czego nie ma

Krajobraz społeczno-językowy

Pierogi z fiżonem – o praktykach rolniczych, ogrodniczych i jedzeniowych

Pierogi a sprawa polska

Comida típica polonesa – o patrymonializacji jedzenia

Praktyki językowe – wielojęzyczna codzienność, kontakty językowe i przekaz pokoleniowy

„Polok, co nie godo po polsku, to głupi Polok” – o ideologiach językowych

Jakim językiem mówią mieszkańcy Rio Claro?

Nauka języka i przekaz międzypokoleniowy

Dziedzictwo kulturowe, czyli kto jest Polakiem w Brazylii?

Polacy i Ukraińcy – odtwarzanie sąsiedztwa i negocjowanie dziedzictwa w Kolonii Rio Claro

Wytwarzanie i używanie polskiego dziedzictwa

Turystyka genealogiczna albo symboliczne „powroty do korzeni”

Refleksje (post)pandemiczne: diaspora online i (re)prezentacje audiowizualne

Zakończenie

Bibliografia

Wykaz rysunków i fotografii