Robotnicza Warszawa 1918-1939 / Piotr Ciszewski

WARSZAWA JAKIEJ NIE ZNACIE

STRAJKI – POLICYJNE PAŁKI – STARCIA GANGÓW

Po Dąbrowszczakach Piotr Ciszewski wziął się za temat, który dla prawicowej polityki historycznej nie istnieje, a dla badaczy uniwersyteckich stracił na atrakcyjności. Książka spełnia wszystkie wymogi pracy popularnonaukowej. Nie jest przeładowana szczegółami ani mnogością przypisów. Autor postawił sobie zadanie pokazania szeroko rozumianej warszawskiej klasy robotniczej i wywiązał się z niego więcej niż dobrze. Przedstawił ją w świetle zupełnie innym niż dzisiaj obowiązujące, ukazał jej niejednolitość. Zaliczali się bowiem do niej tacy, których można by uznać za robotniczą arystokrację, i tacy, którzy ustawiali się wraz z członkami rodzin w kolejkach po darmowe posiłki. Jedni żyli na wyższych piętrach kamienic, drudzy w suterenach, a inni w drewnianych barakach. I to jest prawdziwa opowieść o stołecznych robotnikach międzywojnia, którym Ciszewski przywraca należne miejsce w historii, nie tylko stolicy II RP.

Paweł Dybicz
I zastępca redaktora naczelnego
tygodnika „Przegląd”

Robotnicza Warszawa 1918-1939 przedstawia społeczną historię stolicy, a robi to z perspektywy większości mieszkańców miasta – robotników. Skupia się nie na wielkich wydarzeniach, życiu warszawskiej, sanacyjnej elity, lecz na warunkach życia, mieszkalnictwie, sporcie i kulturze robotniczej. Jest to opowieść o barakach dla bezdomnych, kamienicach czynszowych oraz Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, o Warszawie „chrześcijańskiej” i żydowskiej, czasach kryzysu i stabilizacji. To opowieść o strajkach, policyjnych pałkach, a także o polityce robionej nie tylko
za pomocą ulotek, lecz również kastetów i rewolwerów.

Książka Piotra Ciszewskiego jest niezwykle wartościowa i potrzebna. Od czasów PRL właściwie nie powstają książki poświęcone środowiskom robotniczym – prace na ten temat można policzyć na palcach. Przy tym publikacje w PRL podlegały różnym ograniczeniom cenzuralnym (dotyczącym zarówno konfliktów pomiędzy komunistami i socjalistami, jak
i np. kwestii pracy seksualnej w środowiskach robotniczych). Książka Ciszewskiego – napisana w większości na podstawie źródeł prasowych – zapełnia w części
tę lukę. Mówi też o aspektach w większości dziś przemilczanych – fatalnych warunkach mieszkaniowych, samoorganizacji robotniczej, nędzy, wreszcie brutalnych konfliktach politycznych. Zdecydowanie zasługuje na wydanie.

(z recenzji wydawniczej)
dr hab. Adam Leszczyński
profesor Uniwersytetu SWPS

Piotr Ciszewski – politolog, absolwent Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, współtwórca Warszawskiego Stowarzyszenia Lokatorów oraz Stowarzyszenia Historia Czerwona, zajmującego się historią ruchu robotniczego na ziemiach polskich. Publikował artykuły dotyczące historii między innymi w dzienniku „Trybuna”, tygodniku „Przegląd”, miesięcznikach „Robotnik” oraz „Dziś”, na portalach lewica.pl, strajk.eu, faktyianalizy.info i historykon.pl. Współautor książki Wszystkich nas nie spalicie o kulisach reprywatyzacji w Warszawie. Autor książki Dąbrowszczacy o polskich ochotnikach w Brygadach Międzynarodowych w Hiszpanii.

Spis treści

Paryż północy? 7

Czyja niepodległość? 1918–1920

Miasto bez płotów 13
Czerwony sztandar nad Zamkiem Królewskim 19
Cała władza w ręce Rad? 25
Wojna opałowa i wojsko 34
Policja zabija 37
Rozkwit i upadek rad robotniczych 42
Ciężka odbudowa 45
Precz z wojną! 50
Strajk spółek miejskich 54
Ochotnicy idą na wojnę 57

Pozorna stabilizacja 1921–1925

Bitwa wygrana, czas na strajk 65
Strajk Generalny! 70
Lokauty! 75
Pałką i rewolwerem 81
Poległ w obronie sztandaru 86
Kto zabił Wiktora Białego? 90
Wyborcze pola walki 93
Dieta, ceny i zatruty chleb 98
Jak żyć? Jak mieszkać? 101
Baraki i szklane domy 106
Kultura i sport robotniczy 109
Wybuch, stabilizacja i wybuch 113

Od zamachu do kryzysu 1926–1929

Dajcie nam pracę! 123
Krwawy maj 128
Stabilizacja? 136
Kultura i sport dla mas 141
Rosną szklane domy 146
Ropiejący wrzód 152
Czerwona Warszawa 160
Komuniści wygrywają, bojówka strzela 164
Rozłamowcy i gang z Kercelaka 169
Nadchodzi kryzys! 173

Trudne lata 1930–1934

Kryzys! 179
Ze spółdzielni do rudery 186
Uzbrojeni inkasenci 191
Upadek sportu i kultury robotniczej 195
Klasa robotnicza „rozproszkowana i rozbita” 199
Tramwajarze strajkują, władza aresztuje 206
Tasiemka i Łokietek – wzlot i upadek 214
Komuniści w kryzysie 223
Szablą, cenzurą i więzieniem 226
Kąpiele błotne 235

Starzyński na kłopoty? 1935–1939

Po kryzysie 247
O wolne związki zawodowe 253
Bój zwycięski zbliżający chwilę tryumfu 258
Sanacja walczy o robotników 264
Polowanie na mieczyki Chrobrego 272
Jednolity front? 283
Bieda mieszkaniowa, WSM i TOR 289
W przededniu wojny 295

Wybrana bibliografia 301

Indeks osobowy 309