Muzeum. Historia światowa. Tom 1. Od skarbca do muzeum / Krzysztof Pomian

Od egipskich czy chińskich grobowców, przez królewskie skarbce, gabinety osobliwości, prywatne kolekcje i „etnograficzne” zbiory kolonizatorów, po dzisiejszy Luwr – upłynie wiele wieków, zanim skrystalizuje się forma muzeum i jej funkcja, polegająca na przechowywaniu, badaniu i eksponowaniu obiektów. Tymczasem światowa historia muzeum – polityczna, społeczna i kulturowa – nie została dotąd opisana. Nigdy nie była też jednorodna ani moralnie przejrzysta. Składają się na nią zarówno dobrowolne dary, zakupy czy strategie dyplomatyczne, jak i kradzieże, fałszerstwa i wojny. To dzieje architektury i sztuki, lecz także dzieje handlu, prawa, nauki i techniki, w oderwaniu od których idea muzeum nie mogłaby się odnawiać.

Pierwszy tom tego monumentalnego przedsięwzięcia kieruje się ku źródłom. Rekonstruuje proces kształtowania się nowożytnego projektu „muzeum”. Pokazuje, w jaki sposób – i w jakim zakresie – oświeceniowe muzea sztuki i muzea archeologiczne stały się następcami antycznych grobowców i skarbców.

Wprowadzenie

I. Od skarbca do kolekcji prywatnej. Trzykrotne narodziny kolekcji prywatnej

II. Muzeum, instytucja włoska, XV–XVIII wiek

III. Przekraczanie Alp, XVI–XVIII wiek

IV. Podczas rewolucji i wojny, 1789–1815

V. Muzea i narody, 1815–1850

Panorama ogólna

Księga pierwsza. Trzykrotne narodziny kolekcji prywatnej

1. Era skarbców: grobowce, świątynie, pałace

Skarbce i sacrum

Skarbce miast greckich…

…i królów hellenistycznych

Kolekcje publiczne w Rzymie

2. Chiny i Rzym: podwójny rodowód kolekcji prywatnej

W Chinach i w Rzymie

Przykład: Werres w oczach Cycerona

Kolekcjonerzy rzymscy: intermedium

Skarbiec cesarski od Rzymu do Konstantynopola: skarbiec pogański, skarbiec chrześcijański

3. Skarbce chrześcijańskie: złoto i łaska

Skarbce królów barbarzyńskich: chrystianizacja i romanizacja

Skarbce kościelne od Karola Wielkiego do Sugera: blask wiary

Skarbiec cesarski z Konstantynopola: kondensat sacrum i bogactwa

IV wyprawa krzyżowa i jej skutki: rozproszenie relikwii i gemm w chrześcijaństwie łacińskim

Skarbce chrześcijańskie po roku 1204: nowa geografia, nowe praktyki, nowe treści

4. Odrodzenie kolekcji prywatnych

Karol V i Jan de Berry: od skarbca do kolekcji prywatnej

Petrarka i kolekcje humanistyczne

Trzy dynastie kolekcjonerów: Gonzagowie, d’Este, Medyceusze

Kolekcje, jednostki, sława

Księga druga. Muzeum, instytucja włoska: XV–XVIII wiek

5. Odrodzenie zainteresowania antykami

Rzym: narodziny muzeum (avant la lettre)

Como: muzeum wielkich ludzi (wraz z dygresją na temat międzynarodowej kariery słowa „muzeum”)

Florencja, Wenecja, Mediolan: pierwsze muzea sztuki

6. Zmierzch i powrót antyków

Ogrody botaniczne, muzea żywych roślin

Od muzeum Aldrovandiego do muzeum Kirchera: przyroda i nadprzyrodzoność

Od Instytutu Bolońskiego do Muzeum Kapitolińskiego: nauka i starożytność

7. Tryumf sztuki starożytnej

Świątynie sztuki: Portici, Capodimonte, Pio-Clementino

Uffizi: galeria książęca skorygowana przez oświecenie

Księga trzecia. Przekraczanie Alp XVI–XVIII wiek

8. Obrazy i antyki

Książęta burgundzcy: między skarbcem a kolekcją prywatną

Kolekcjonerki i kolekcjonerzy wokół cesarza Karola V

Franciszek I wśród swoich brązów i obrazów

Filip II Hiszpański i Rudolf II Austriacki: dewocja i ciekawość

Wittelsbachowie: kolekcje w służbie dynastii

Wojna trzydziestoletnia i redystrybucja dzieł sztuki w Europie

9. Kunstkammern

Swoiste cechy Kunstkammer: olśnić, zadziwić, zabawić

Kunstkammer, koncepcja teoretyczna: Quiccheberg

Dwory katolickie, I. Ambras: encyklopedia apologetyczna i ludyczna

Dwory katolickie, II. Monachium: od ciekawości do pobożności. Praga: kultura ciekawości w swoim apogeum

Dwory protestanckie, I. Kassel i Drezno: nowe uporządkowanie obiektów

Dwory protestanckie, II. Berlin i Kopenhaga na drodze do muzeum. Sankt Petersburg: rozrywka i badania naukowe

10. Historia naturalna: od gabinetu do muzeum

Zjednoczone Prowincje: egzotyka i to, co najbliższe

Anglia, Francja, Europa: między modą, gospodarką wiejską i teologią

Muzea historii naturalnej: instytucja wieku oświecenia

11. W stronę muzeum sztuki

Karol I Angielski i jego otoczenie: sztuka, przywilej absolutystycznej arystokracji

We Francji: od Richelieu do d’Angivillera, od kolekcji królewskiej do muzeum sztuki

Europa galerii władców: wzrost prestiżu sztuki w krajach germańskich

Muzea sztuki: dzieła, budynki, publiczność

Muzeum sztuki: nowe zasady eksponowania

Bibliografia

Spis ilustracji

Przypisy