Patrz gdzie patrzę. Psychologiczne aspekty podejmowania cudzej perspektywy / Arkadiusz Białek

Fenomen podejmowania perspektywy – bardzo dobrze osadzony, jako przedmiot badania psychologii, w konkretnej historycznej tradycji filozoficznej i psychologicznej oraz w określonym kontekście systematycznym – jawi się jednoznacznie jako interesujący poznawczo i praktycznie ważny obiekt badania, zasługujący na to, by się nim szczegółowo zająć, tak jak się to dzisiaj w psychologii robi i jak to zrobił Autor. Jego analizy, prowadzone zarówno w zakresie psychologii ogólnej (w systematycznym kontekście poznawania cudzych stanów umysłowych), psychologii rozwojowej (z uwzględnieniem także perspektywy ewolucyjnej), jak i psychologii społecznej, ukazują wielorakie związki łączące ten fenomen z innymi podstawowymi fenomenami interesującymi psychologię, dokładniej – rozmaite dyscypliny psychologiczne.

(...) Dociekania Autora, o szerokim zakresie i zróżnicowanym charakterze, ujawniają wysoki poziom całej roboty (zarówno analitycznej, jak i syntetycznej) – konkretnie jej szczegółowość, precyzję, swobodę poruszania się widoczną w zapowiedziach tego, co dopiero będzie, i przywołaniach tego, co już było, panowanie nad przedmiotem i materią analizy (o czym świadczy wielość przypisów i, przede wszystkim, ich treść) oraz wyczulenie na walor praktycznych zastosowań obecnego stanu zaawansowania psychologii w tym zakresie.
Z recenzji wydawniczej dra hab. Krzysztofa Krzyżewskiego

Wstęp

1. Perspektywa i podejmowanie perspektywy

1.1. Perspektywa

1.2. Podejmowanie perspektywy

1.3. Doświadczanie oraz poznawanie cudzych stanów umysłowych – ujęcia historyczne

1.3.1. „Sympatia”

1.3.2. Einfühlung

1.3.3. Współodczuwanie

1.3.4. „Sympatia” a empatia

1.3.5. Przyjmowanie roli i „sympatia” w społecznym behawioryzmie

1.3.6. Przyjmowanie punktu widzenia słuchacza w rozmowie

1.3.7. Empatia a podejmowanie perspektywy

1.3.8. Wnioskowanie przez analogie

1.3.9. Teoria atrybucji Heidera

2. Podejmowanie perspektywy – współczesne wyjaśnianie

2.1. Teorie-teorii

2.1.1. Teoretyczny status potocznej psychologii

2.1.2. Terminy odnoszące się do stanów umysłowych

2.1.3. Rozwój „teorii umysłu”

2.2. Teorie symulacji

2.2.1. Symulacja jako udawanie i wyobrażanie (stanowisko Harrisa)

2.2.2. Symulacja jako introspekcja i projekcja (stanowisko Goldmana)

2.2.3. Symulacja jako identyfikacja i wnioskowanie praktyczne (stanowisko Gordona)

2.3. Podsumowanie i dyskusja

3. Podejmowanie perspektywy – rozwój zdolności

3.1. Relacje diadyczne

3.2. Relacje triadyczne – wzbudzanie i uwzględnianie perspektywy

3.2.1. Podążanie za spojrzeniem

3.2.2. Podzielanie przeżyć

3.2.3. Odnoszenie społeczne

3.2.4. Rozpoznawanie intencji

3.2.5. Gesty wskazujące

3.2.6. Znaczenie wczesnego poznania społecznego

3.3. Uwzględnianie i zamienianie perspektywy

3.3.1. Koordynowane wspólne zaangażowanie i podzielana intencjonalność

3.3.2. Współdziałanie

3.3.3. Znaczenie udziału w koordynowanym wspólnym zaangażowaniu

3.4. Udział podejmowania perspektywy w uczeniu się przez naśladowanie

3.5. Przyswajanie języka i posługiwanie się językiem a podejmowanie perspektywy

3.5.1. Przyswajanie języka

3.5.2. Wczesny okres posługiwania się językiem

3.5.3. Wpływ posługiwania się językiem na podejmowanie perspektywy – znaczenie słownictwa

3.5.4. Wpływ posługiwania się językiem na podejmowanie perspektywy – znaczenie składni

3.5.5. Wpływ posługiwania się językiem na podejmowanie perspektywy – znaczenie konwersacji

134

3.5.6. Posługiwanie się językiem a podejmowanie perspektywy – podsumowanie współzależności

4. Podejmowanie perspektywy przez dzieci i dorosłych

4.1. Fałszywe przekonania –

4.2. Podejmowanie perspektywy wizualnej

4.3. Alternatywne nazwy

4.4. Podejmowanie perspektywy wyższych poziomów

4.5. Społeczno-poznawcza teoria rozwoju zdolności do podejmowania roli

4.6. Podejmowanie perspektywy u osób w starszym wieku

5. Podejmowanie perspektywy w interakcji społecznej w ujęciu psycholingwistyki i psychologii społecznej

5.1. Podejmowanie perspektywy w interakcji społecznej w ujęciu psycholingwistyki

5.1.1. Znaczenie według Grice’a

5.1.2. Problem regresu w nieskończoność

5.2. Podejmowanie perspektywy w interakcji społecznej w ujęciu psychologii społecznej

5.2.1. Tendencyjność egocentryczna (egocentric bias) a podejmowanie perspektywy

5.2.1.1. Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania

5.2.1.2. Epistemiczny egocentryzm (epistemic egocentrism)

5.2.1.3. Dopasowanie perspektywy (perspective adjustment)

5.3. Podsumowanie i dyskusja

6. Zakończenie

Literatura cytowana