Relacje interpersonalne dorosłych rodzeństw w aspekcie funkcjonowania psychospołecznego i krytycznych wydarzeń życiowych / Katarzyna Walęcka-Matyja

Publikacja z zakresu psychologii rodziny. Prezentowane w książce kwestie teoretyczne i rezultaty najnowszych badań dotyczą jakości oraz znaczenia relacji interpersonalnych dorosłych rodzeństw.

Autorka w podjętych analizach koncentruje się na czterech następujących zagadnieniach: charakterystyka psychologicznych aspektów relacji z rodzeństwem w okresie dorosłości; wyróżnienie wzorców relacji interpersonalnych dorosłych rodzeństw; określenie związku pomiędzy krytycznymi wydarzeniami życiowymi a pozytywnymi i negatywnymi aspektami relacji rodzeństw oraz oszacowanie buforowej roli relacji z rodzeństwem w obliczu krytycznych wydarzeń życiowych.

Wprowadzenie 7

1. Teoretyczne podstawy badań nad znaczeniem i jakością relacji z rodzeństwem 13

1.1. Relacje rodzeństw w paradygmacie teorii psychoanalityczno-ewolucyjnych 13

1.2. Relacje z rodzeństwem jako proces społeczno-psychologiczny 22

1.3. Problematyka relacji rodzeństw w teorii społecznego uczenia się 24

1.4. Relacje z rodzeństwem w perspektywie systemów rodzinnych i ekologicznych 27

1.5. Rodzina prymarną płaszczyzną rozwoju i kształtowania więzi społecznych 35

2. Relacje interpersonalne podsystemu rodzeństwa w okresie dorosłości 39

2.1. Pojęcie i typy relacji interpersonalnych 39

2.2. Specyfika i fazy więzi z rodzeństwem 45

2.3. Wybrane typologie relacji z rodzeństwem 50

2.4. Psychospołeczne uwarunkowania ustosunkowań interpersonalnych rodzeństw 59

2.4.1. Determinanty podmiotowe 59

2.4.2. Czynniki środowiskowe 66

3. Psychospołeczne aspekty funkcjonowania rodzeństw w okresie dorosłości 75

3.1. Wybrane cechy i periodyzacja okresu dorosłości 75

3.2. Wymiary funkcjonowania psychospołecznego 78

3.3. Dominanty relacji interpersonalnych dorosłych rodzeństw 84

3.3.1. Wczesna dorosłość – dystans w relacjach z rodzeństwem 84

3.3.2. Średnia dorosłość – rodzeństwo źródłem wsparcia 87

3.3.3. Późna dorosłość – perspektywa renowacji więzi z rodzeństwem 91

3.4. Między stałością a zmiennością relacji w podsystemie rodzeństwa 95

4. Relacje z rodzeństwem w obliczu krytycznych wydarzeń życiowych i radzenia sobie ze stresem 97

4.1. Kryzys i krytyczne wydarzenia życiowe 97

4.1.2. Klasyfikacje krytycznych wydarzeń życiowych 100

4.2. Zdrowie człowieka w związku z krytycznymi wydarzeniami życiowymi 105

4.3. Indywidualne zasoby w radzeniu sobie ze stresem 107

4.3.1. Rola rodzeństwa w radzeniu sobie ze stresem w świetle teorii wymiany G. Homansa 109

4.3.2. Jakość relacji z rodzeństwem a krytyczne wydarzenia życiowe 112

5. Metodologiczne założenia badań własnych 115

5.1. Problematyka i cel badań 115

5.2. Charakterystyka narzędzi badawczych 131

5.3. Przebieg badań i charakterystyka osób badanych 150

5.4. Procedury analiz statystycznych 158

6. Rezultaty badań 161

6.1. Relacje interpersonalne rodzeństw w okresie dorosłości 161

6.1.1. Wybrane czynniki społeczno-demograficzne różnicujące relacje interpersonalne dorosłych rodzeństw 169

6.1.1.1. Wiek 169

6.1.1.2. Płeć 176

6.1.1.3. Układ płci w rodzeństwie 179

6.1.1.4. Różnica wieku w rodzeństwie 185

6.1.1.5. Kolejność narodzin 190

6.1.2. Wnioski 194

6.2. Predyktory i moderatory relacji interpersonalnych rodzeństw w okresie dorosłości 198

6.2.1. Styl rodzicielski jako moderator zmiennych społeczno-demograficznych 198

6.2.1.1. Styl rodzicielski a płeć 204

6.2.1.2. Styl rodzicielski a układ płci w rodzeństwie 208

6.2.1.3. Styl rodzicielski a różnica wieku w rodzeństwie 213

6.2.1.4. Styl rodzicielski a kolejność narodzin 219

6.2.2. Wnioski 223

6.3. Funkcjonowanie psychospołeczne a wymiary relacji interpersonalnych rodzeństw 225

6.3.1. Samotność 225

6.3.2. Dobrostan psychiczny 226

6.3.3. Zdrowie psychiczne 228

6.3.4. Spostrzegany stres 229

6.3.5. Profile relacji interpersonalnych dorosłych rodzeństw 231

6.3.6. Funkcjonowanie psychospołeczne w zależności od profili relacji dorosłych rodzeństw 233

6.3.7. Wnioski 246

6.4. Wsparcie społeczne i relacje dorosłych rodzeństw w kontekście krytycznych wydarzeń życiowych 247

6.4.1. Pomoc psychologiczna i wsparcie instrumentalne otrzymywane od rodzeństwa w związku z wydarzeniami krytycznymi 247

6.4.1.1. Wsparcie społeczne a układ płci w rodzeństwie 249

6.4.1.2. Wsparcie społeczne a wiek rodzeństwa 254

6.4.2. Związki krytycznych wydarzeń życiowych z wymiarami relacji rodzeństw 261

6.4.3. Funkcjonowanie psychospołeczne rodzeństw o określonych profilach relacji w związku z krytycznymi wydarzeniami życiowymi 262

6.4.4. Wnioski 266

6.5. Relacje interpersonalne rodzeństw w okresie dorosłości – model zależności między analizowanymi zmiennymi 267

6.5.1. Wnioski 273

7. Dyskusja wyników 275

7.1. Psychologiczne aspekty relacji interpersonalnych dorosłych rodzeństw 276

7.2. Predyktory i moderatory relacji interpersonalnych dorosłych rodzeństw 288

7.3. Funkcjonowanie psychospołeczne dorosłych a jakość relacji z rodzeństwem 290

7.4. Krytyczne wydarzenia życiowe, wsparcie społeczne a rodzeństwo 298

Zakończenie 303

Bibliografia 311