Wypadki i inne zdarzenia drogowe. Opiniowanie w sprawach rekonstrukcji / Piotr Krzemień, Kazimierz Pawelec

W publikacji szczegółowo omówiono m.in:

• dowody w sprawach przestępstw i wykroczeń drogowych, znaczenie dowodowe opinii pozaprocesowej, zasady oceny opinii;
• użycie nowoczesnych technik w opiniowaniu w sprawach wypadków drogowych, w tym: wykorzystanie odbiorników GPS, kamer samochodowych, tachografów, „czarnych skrzynek” i sterowników pojazdów;
• zasady sporządzanie opinii biegłego do spraw techniki samochodowej.

W opracowaniu wyczerpująco zaprezentowano również:

• przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji oraz najważniejsze wykroczenia drogowe;
• zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, w tym: szczególnej ostrożności i ograniczonego zaufania, pierwszeństwa, prędkości dostosowanej.

Adresaci:
Opracowanie jest przeznaczone dla sędziów, prokuratorów, adwokatów i radców prawnych, a także biegłych sądowych i rzeczoznawców.

Wykaz skrótów ................................................................................... 13
Od autorów ......................................................................................... 17
Wstęp .................................................................................................... 21
Rozdział 1
Zarys problematyki ........................................................................... 25
1. Uwagi wprowadzające ................................................................. 25
2. Uwarunkowania ostrożności ...................................................... 28
3. Typizacja przestępstw i wykroczeń drogowych ....................... 31
Rozdział 2
Przestępstwa z rozdziału XXI Kodeksu karnego.
Zagadnienia węzłowe ........................................................................ 36
1. Uwagi wprowadzające ................................................................. 36
2. Katastrofa w ruchu drogowym (art. 173 k.k.) .......................... 37
2.1. Uwagi wprowadzające ........................................................ 37
2.2. Strona podmiotowa ............................................................ 41
3. Sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy
(art. 174 k.k.) ................................................................................. 45
3.1. Uwagi wprowadzające ........................................................ 45
3.2. Strona podmiotowa ............................................................ 47
3.3. Skutek ................................................................................... 51
4. Wypadek drogowy ....................................................................... 53
4.1. Uwagi wprowadzające ........................................................ 53
4.2. Podmiot przestępstwa ........................................................ 56

4.3. Podmiotowa strona czynu ................................................. 61
4.4. Przedmiotowa strona czynu .............................................. 62
4.5. Związek przyczynowy ........................................................ 64
4.6. Miejsce wypadku drogowego ............................................ 67
4.7. Skutek wypadku drogowego ............................................. 69
5. Pozostałe występki przeciwko bezpieczeństwu
w komunikacji drogowej ............................................................. 71
5.1. Uwagi wprowadzające ........................................................ 71
5.2. Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie
nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego
(art. 178a § 1 k.k.) ............................................................... 72
5.3. Ucieczka przed policyjnym pościgiem
(art. 178b k.k.) ..................................................................... 78
5.4. Dopuszczenie do ruchu niebezpiecznego pojazdu
(art. 179 k.k.) ....................................................................... 83
5.5. Zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu pojazdów
(art. 180 k.k.) ....................................................................... 86
5.6. Prowadzenie pojazdu mechanicznego bez uprawnień
(art. 180a k.k.) ..................................................................... 88
6. Zbieg przepisów o czynach przeciwko bezpieczeństwu
drogowemu i innych .................................................................... 90
6.1. Uwagi wprowadzające ........................................................ 90
6.2. Zbieg przepisów o nieumyślnym spowodowaniu
katastrofy i umyślnym sprowadzeniu
jej niebezpieczeństwa ......................................................... 92
6.3. Zbieg przestępstwa wypadku drogowego z innymi
występkami .......................................................................... 93
6.4. Występek z art. 178a § 1 k.k. w zbiegu z innymi
występkami .......................................................................... 97
6.5. Zbieg pozostałych przestępstw z rozdziału XXI
Kodeksu karnego z innymi ................................................ 99
6.6. Wnioski końcowe ................................................................ 101
Rozdział 3
Wykroczenia drogowe. Zagadnienia podstawowe ...................... 102
1. Uwagi wprowadzające ................................................................. 102

2. Spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu
(art. 86 k.w.) .................................................................................. 105
3. Wywołanie niebezpieczeństwa dla innej osoby
(art. 98 k.w.) .................................................................................. 113
4. Pozostałe wykroczenia z rozdziału XI Kodeksu wykroczeń .... 118
Rozdział 4
Podstawowe zasady bezpieczeństwa – zasady sprawności
psychomotorycznej ............................................................................ 121
1. Uwagi wstępne .............................................................................. 121
2. Stan nietrzeźwości ........................................................................ 125
3. Stan po użyciu środka odurzającego ......................................... 127
4. Inne niedyspozycje psychofizyczne ........................................... 130
5. Właściwości psychofizyczne ....................................................... 134
6. Zasada sprawności technicznej .................................................. 141
7. Nakaz pozostania na miejscu wypadku .................................... 147
Rozdział 5
Zasady bezpieczeństwa (bezwzględne nakazy) ............................ 156
1. Wprowadzenie .............................................................................. 156
2. Zasada ruchu prawostronnego ................................................... 156
3. Zasada pierwszeństwa ................................................................. 157
4. Zasada pierwszeństwa na skrzyżowaniu ................................... 159
5. Zasada pierwszeństwa przy jeździe na wprost ......................... 161
6. Zasada pierwszeństwa między kierującymi a pieszymi .......... 163
7. Pierwszeństwo pojazdu uprzywilejowanego ............................ 165
8. System znaków ............................................................................. 166
Rozdział 6
Zasady bezpieczeństwa. Reguły interpretacyjne ......................... 169
1. Uwagi wprowadzające ................................................................. 169
2. Zasada szczególnej ostrożności i ograniczonego zaufania ..... 170
3. Zasada prędkości dostosowanej, tzw. bezpiecznej ................... 175
4. Zachowanie wobec pieszych na przejściu ................................. 186
5. Zatrzymanie i postój .................................................................... 188
6. Wymijanie, omijanie i wyprzedzanie ........................................ 191
7. Hamowanie i bezpieczny odstęp ................................................ 195

8. Używanie świateł .......................................................................... 196
9. Przejeżdżanie przez przejazd kolejowy ..................................... 198
10. Reguły taktyczne .......................................................................... 200
11. Zwyczaj – reguła nieskodyfikowana .......................................... 202
Rozdział 7
Oszustwo i wyłudzenie odszkodowania jako potencjalna
prawnokarna kwalifikacja zdarzeń drogowych ........................... 207
1. Uwagi wstępne .............................................................................. 207
2. Oszustwo jako kwalifikacja karna pozorowanych zdarzeń
drogowych. Oszustwa ubezpieczeniowe ................................... 210
2.1. Uwagi wprowadzające ........................................................ 210
2.2. Przestępcze wyłudzenie korzyści majątkowej za zwrot
bezprawnie zabranej rzeczy (art. 286 § 2 k.k.) ................ 220
2.3. Wypadek mniejszej wagi (art. 286 § 3 k.k.) ..................... 223
2.4. Wyłudzenie odszkodowania jako potencjalna
kwalifikacja karna pozorowanych zdarzeń drogowych
(art. 298 § 1 k.k.) ................................................................. 224
2.5. Zbieg przepisów .................................................................. 234
2.6. Kwalifikacja karna pozorowanych zdarzeń
drogowych ........................................................................... 237
3. Cofanie lub ingerowanie we wskazania licznika przebiegu
w pojeździe mechanicznym ........................................................ 239
3.1. Uwagi wprowadzające ........................................................ 239
3.2. Założenia noweli marcowej ............................................... 240
3.3. Treść noweli marcowej w zakresie prawnokarnym ........ 241
3.4. Wybrane zagadnienia procesowe ..................................... 244
3.5. Analiza materialnoprawna przestępstw typizowanych
w treści art. 306a k.k. .......................................................... 245
3.6. Uwagi końcowe ................................................................... 263
Rozdział 8
Rekonstrukcja wypadku drogowego i zdarzenia drogowego
przez biegłego ..................................................................................... 271
1. Zagadnienia ogólne ...................................................................... 271
2. Dopuszczenie dowodu ................................................................ 275
3. Przedmiot opinii .......................................................................... 280

4. Zasada bezstronności i obiektywizmu ...................................... 284
5. Przesłuchanie biegłego ................................................................ 290
6. Opinia pozaprocesowa i jej ocena .............................................. 294
7. Tajemnica biegłego, specjalisty i tłumacza ............................... 297
8. Ocena opinii .................................................................................. 303
Rozdział 9
Opinia biegłego do spraw ruchu drogowego i techniki
samochodowej. Założenia ogólne .................................................. 313
1. Uwagi wprowadzające ................................................................. 313
2. Ogólne założenia opinii ............................................................... 315
3. Ocena materiału badawczego ..................................................... 318
4. Zakres opinii ................................................................................. 331
5. Założenia przyjęte do opiniowania ............................................ 334
Rozdział 10
Rodzaje opinii. Zagadnienia podstawowe .................................... 341
1. Ocena stanu technicznego pojazdu, jego zespołów
lub części ....................................................................................... 341
2. Rekonstrukcja wypadków z udziałem pieszych ....................... 347
3. Rekonstrukcja zderzeń pojazdów .............................................. 369
4. Ustalenie osoby kierującej pojazdem ........................................ 380
5. Wypadki drogowe z udziałem jednośladów ............................. 389
6. Ocena rodzaju i stopnia uszkodzeń pojazdów ......................... 395
7. Nowoczesne techniki w opiniowaniu – komputerowe
wspomaganie rekonstrukcji zdarzeń drogowych ..................... 403
Rozdział 11
Zagadnienia wybrane w procesie opiniowania ............................ 406
1. Zasady planowania eksperymentu i aktualne podejście
do opiniowania zdarzeń zaistniałych w okresie ograniczonej
widoczności .................................................................................. 406
2. Ślady cyfrowe w rekonstrukcji zdarzeń drogowych –
odbiorniki GPS, kamery samochodowe, monitoring
(fotogrametria 3D), tachografy, „czarne skrzynki”
i sterowniki pojazdów .................................................................. 449
2.1. Uwagi wprowadzające ........................................................ 449

2.2. Nawigacje satelitarne i systemy APRS ............................. 450
2.3. Kamery samochodowe ....................................................... 456
2.4. Monitoring (fotogrametria 3D) ........................................ 470
2.5. Tachografy ........................................................................... 485
2.6. Rejestratory danych i systemy elektroniczne
pojazdów .............................................................................. 494
3. Nietypowość rekonstrukcji zdarzeń z udziałem pojazdów
szynowych ..................................................................................... 502
4. Interpretacja śladu DNA – interdyscyplinarne ustalenie osoby
kierującej z zastosowaniem modelu wielobryłowego ................ 523
4.1. Ślady biologiczne ................................................................ 523
4.2. Ślady biologiczne w kontekście wypadków
drogowych ........................................................................... 525
4.3. Właściwe postępowanie podczas oględzin
oraz czynniki wpływające na wynik badań
genetycznych ....................................................................... 528
4.4. Metody poszukiwania i identyfikacji śladów
biologicznych ...................................................................... 532
4.5. Struktura materiału genetycznego .................................... 534
4.6. Metody stosowane w analizie genetycznej do celów
sądowych ............................................................................. 535
4.7. Nowe metody analityczne w genetyce sądowej .............. 544
4.8. Zapewnienie jakości badań genetycznych ....................... 547
4.9. Słowniczek podstawowych pojęć związanych
z genetyką ogólną i genetyką sądową ............................... 548
4.10. Ustalenie osoby kierowcy – zagadnienia teoretyczne
i praktyczne ......................................................................... 554
4.11. Dynamika ruchu ciała człowieka wewnątrz pojazdu ..... 576
4.12. Przykład interdyscyplinarnego ustalenia osoby
kierowcy ............................................................................... 579
4.13. Podsumowanie .................................................................... 584
4.14. Przyszłość ............................................................................ 585
5. Zdarzenia pozorowane, wyłudzenia odszkodowań i cofanie
drogomierzy .................................................................................. 586

Rozdział 12
Dogmatyczna ocena materiału dowodowego .............................. 617
1. Uwagi wprowadzające ................................................................. 617
2. Obiektywne przypisanie skutku ................................................. 625
3. Koncepcja rozszerzonej odpowiedzialności ............................. 633
4. Konstrukcja obojętności woli ..................................................... 639
5. Nieprzewidywalność zachowań i ich ocena ............................. 644
6. Kontrowersje wokół przyczynienia pokrzywdzonego.
Próba oceny ................................................................................... 648
Rozdział 13
Błędy organów procesowych oraz biegłych i ich ocena .............. 653
1. Uwagi wprowadzające ................................................................. 653
2. Błędy organów procesowych ...................................................... 655
3. Błędy rekonstrukcyjne i ich przyczyny ...................................... 657
4. Procesowa ocena błędów organów państwa i opinii
biegłych .......................................................................................... 662
5. Ocena braków dowodowych ...................................................... 665
Załącznik. Tabele ............................................................................... 669
Suplement ............................................................................................ 677
Wykaz ważniejszej literatury ........................................................... 679