Prawo ubezpieczeń społecznych / Kamil Antonów, Krzysztof W. Baran, Krzysztof Baran, Dominika Dörre-Kolasa

W podręczniku w przystępny sposób omówiono wszystkie najważniejsze zagadnienia i instytucje prawa ubezpieczeń społecznych.

W szczególności przybliżono w nim problematykę:
• zasad prawa ubezpieczeń społecznych,
• finansowania ubezpieczeń społecznych,
• ubezpieczeń emerytalno-rentowych,
• ubezpieczenia chorobowego,
• ubezpieczenia wypadkowego,
• procedury wypłaty świadczeń.

Publikacja ma charakter zarówno teoretyczny, jak i praktyczny. Stąd też zawarto w niej liczne odwołania do orzecznictwa, w tym przede wszystkim Sądu Najwyższego. Jest zatem nie tylko użytecznym narzędziem w uniwersyteckim procesie dydaktycznym, lecz także cennym źródłem wiedzy dla praktyków działających w obszarze ubezpieczeń społecznych.

O Autorach  | str. 5

Wykaz skrótów  | str. 13

Słowo wstępne  | str. 19

Rozdział I

Zagadnienia ogólne prawa ubezpieczeń społecznych  | str. 21

1. Miejsce ubezpieczeń społecznych w prawie zabezpieczenia społecznego | str. 21
2. Zarys historii ubezpieczeń społecznych w Polsce | str. 22

2.1. Okres międzywojenny  | str. 22

2.2. Polska Rzeczpospolita Ludowa  | str. 23

2.3. III Rzeczpospolita Polska  | str. 24

3. Ubezpieczenia społeczne a ubezpieczenie zdrowotne i ubezpieczenia gospodarcze | str. 26
4. Przedmiot prawa ubezpieczeń społecznych | str. 29
5. Ryzyko socjalne | str. 31
6. Podmioty ubezpieczeń społecznych | str. 36
7. Zasady prawa ubezpieczeń społecznych | str. 40
8. Konstytucyjne, międzynarodowe i europejskie (unijne) uwarunkowania prawa ubezpieczeń społecznych | str. 44
9. Stosunek prawa ubezpieczeń społecznych do innych gałęzi prawa | str. 47

Literatura  | str. 48

Rozdział II

Podleganie ubezpieczeniom społecznym  | str. 52

1. Formy podlegania ubezpieczeniom społecznym | str. 52
2. Tytuły ubezpieczeń społecznych | str. 55
3. Zbieg tytułów ubezpieczeń społecznych | str. 60
4. Okresy ubezpieczenia | str. 64
5. Zgłoszenie płatnika składek i do ubezpieczeń społecznych | str. 66
6. Członkostwo w otwartym funduszu emerytalnym | str. 68

6.1. Uwagi wprowadzające  | str. 68

6.2. Zawarcie umowy z otwartym funduszem emerytalnym  | str. 68

6.3. Otwarcie rachunku w otwartym funduszu emerytalnym  | str. 71

Literatura  | str. 72

Rozdział III

Finansowanie ubezpieczeń społecznych  | str. 75

1. Uwagi wprowadzające | str. 75

1.1. Metody finansowania ubezpieczeń społecznych  | str. 75

1.2. Fundusze ubezpieczeń społecznych  | str. 77

2. Składki na ubezpieczenia społeczne | str. 80

2.1. Charakter prawny składki na ubezpieczenia społeczne
i środków gromadzonych na rachunkach w otwartych
funduszach emerytalnych  | str. 80

2.2. Wymiar składek na ubezpieczenia społeczne  | str. 82

2.2.1. Podstawa wymiaru składek  | str. 82

2.2.2. Roczna podstawa wymiaru składek  | str. 88

2.3. Konstrukcja prawna składek na ubezpieczenia społeczne  | str. 88

2.3.1. Stopy procentowe składek  | str. 88

2.3.2. Podział finansowania składek  | str. 92

2.3.3. Opłacanie składek  | str. 94

2.3.4. Sankcje z tytułu nieopłacenia lub nieterminowego
opłacania składek  | str. 97

2.3.5. Zwrot nienależnie opłaconych lub otrzymanych składek  | str. 100

2.3.6. Przedawnienie należności z tytułu składek  | str. 101

3. Konto i subkonto ubezpieczonego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych | str. 102

3.1. Ogólna charakterystyka konta i subkonta  | str. 102

3.2. Konto  | str. 103

3.2.1. Informacje ewidencjonowane na koncie  | str. 103

3.2.2. Waloryzacja składek na koncie  | str. 104

3.3. Subkonto  | str. 105

3.3.1. Informacje ewidencjonowane na subkoncie  | str. 105

3.3.2. Waloryzacja składek i środków na subkoncie  | str. 106

3.3.3. Podział składek i środków zewidencjonowanych na subkoncie  | str. 106

3.4. Konto a subkonto  | str. 108

4. Podział środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym | str. 109

Literatura  | str. 110

Rozdział IV

Ubezpieczenie emerytalne  | str. 113

1. Kształt ubezpieczenia emerytalnego od dnia 1.01.1999 r. | str. 113
2. Pojęcie (treść) ryzyka dożycia (osiągnięcia) wieku emerytalnego | str. 116
3. Emerytury dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1.01.1949 r.
   (ze starego systemu emerytalnego) i górników | str. 117

3.1. Emerytury dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1.01.1949 r.  | str. 117

3.2. Emerytury górnicze  | str. 117

3.3. Formuła wymiaru emerytur dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1.01.1949 r. i górników  | str. 119

4. Emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r. (z nowego systemu emerytalnego) | str. 121

4.1. Emerytury z ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych  | str. 121

4.2. Emerytura pomostowa i rekompensata  | str. 123

4.3. Okresowa emerytura kapitałowa  | str. 126

4.4. Emerytura nauczycielska w wieku niższym niż 60/65 lat  | str. 128

4.5. Formuła wymiaru emerytur dla ubezpieczonych urodzonych
po dniu 31.12.1948 r.  | str. 129

5. Dodatkowe formy zabezpieczenia emerytalnego | str. 131

5.1. Uwagi wprowadzające  | str. 131

5.2. Pracownicze plany kapitałowe  | str. 132

5.3. Pracownicze programy emerytalne  | str. 135

5.4. Indywidualne konta emerytalne  | str. 136

5.5. Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego  | str. 138

Literatura  | str. 139

Rozdział V

Ubezpieczenia rentowe  | str. 142

1. Niezdolność do pracy | str. 142

1.1. Pojęcie niezdolności do pracy i jej stopnie  | str. 142

1.2. Orzekanie o niezdolności do pracy  | str. 144

1.3. Podważanie orzeczeń lekarskich  | str. 146

2. Renta z tytułu niezdolności do pracy | str. 147

2.1. Przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy
i jej rodzaje  | str. 147

2.2. Formuła wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy  | str. 150

3. Renta rodzinna | str. 151

3.1. Przesłanki nabycia prawa do renty rodzinnej  | str. 151

3.2. Wysokość renty rodzinnej  | str. 154

4. Zasiłek pogrzebowy | str. 155
5. Dodatki do emerytur i rent | str. 156
6. Świadczenia przyznawane w szczególnym trybie | str. 157

Literatura  | str. 158

Rozdział VI

Ubezpieczenie chorobowe  | str. 160

1. Uwagi wprowadzające | str. 160
2. Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane przez pracodawcę | str. 162
3. Zasiłek chorobowy | str. 162
4. Świadczenie rehabilitacyjne | str. 171
5. Zasiłek wyrównawczy | str. 174
6. Zasiłek macierzyński | str. 175
7. Zasiłek opiekuńczy | str. 180

Literatura  | str. 182

Rozdział VII

Ubezpieczenie wypadkowe  | str. 183

1. Uwagi wprowadzające | str. 183
2. Pojęcie wypadku przy pracy | str. 184
3. Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy | str. 190
4. Tryb ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy | str. 190
5. Choroby zawodowe | str. 191
6. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych | str. 195
7. Utrata prawa do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy | str. 200
8. Zbieg prawa do świadczeń wypadkowych z innymi świadczeniami | str. 202
9. Wypadek w szczególnych okolicznościach | str. 202
10. Świadczenia z tytułu wypadków w szczególnych okolicznościach | str. 203

Literatura  | str. 204

Rozdział VIII

Realizacja prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych  | str. 206

1. Powstanie, ustanie i wygaśnięcie prawa do świadczeń | str. 206
2. Świadczenia najniższe (minimalne) | str. 207
3. Waloryzacja świadczeń | str. 209
4. Zawieszalność prawa do świadczeń | str. 210

4.1. Uwagi wprowadzające  | str. 210

4.2. Ogólna przyczyna zawieszalności prawa do świadczeń  | str. 211

4.3. Szczególna przyczyna zawieszalności prawa do emerytury  | str. 212

5. Zbieg prawa do świadczeń | str. 213
6. Wypłata świadczeń | str. 214

6.1. Wypłata emerytur i rent  | str. 214

6.2. Wypłata świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego  | str. 218

7. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń | str. 220
8. Przedawnienie prawa do świadczeń i roszczeń o świadczenia | str. 223

Literatura  | str. 224

Rozdział IX

Postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych  | str. 226

1. Przedsądowe postępowanie decyzyjne | str. 226

1.1. Wszczęcie postępowania  | str. 226

1.2. Dokumentowanie uprawnień  | str. 227

1.3. Decyzja organu rentowego  | str. 229

1.4. Weryfikacja decyzji organu rentowego  | str. 232

2. Sądowe postępowanie odwoławcze | str. 235

2.1. Organizacja sądownictwa ubezpieczeń społecznych  | str. 235

2.2. Przedmiot spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych  | str. 238

2.3. Przebieg i charakter prawny sądowego postępowania odwoławczego  | str. 242

2.4. Strony sądowego postępowania odwoławczego  | str. 244

2.5. Zasady procesowe sądowego postępowania odwoławczego  | str. 247

Literatura  | str. 250

Wykaz tabel  | str. 253

Wykaz schematów  | str. 255

Indeks rzeczowy  | str. 257