W podręczniku w przystępny sposób omówiono wszystkie
najważniejsze zagadnienia i instytucje prawa pracy.
Opracowanie składa się z czterech zasadniczych działów:
• części ogólnej prawa pracy,
• indywidualnego prawa pracy,
• zbiorowego prawa zatrudnienia,
• procesowego prawa pracy.
Dodatkowo uwzględniono najnowsze zmiany w stanie prawnym,
zwłaszcza dotyczące:
• pracy zdalnej,
• równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i
opiekunów,
• kontroli trzeźwości i kontroli na obecność innych środków
działających podobnie do alkoholu,
• zagadnień prawnych ochrony sygnalistów.
Książka ma charakter zarówno teoretyczny, jak i praktyczny. Stąd
też zawarto w niej liczne odwołania do orzecznictwa, w tym przede
wszystkim Sądu Najwyższego. Jest zatem nie tylko użytecznym
narzędziem w uniwersyteckim procesie dydaktycznym, lecz tak że
cennym źródłem wiedzy dla praktyków, pracodawców, związkowców
oraz funkcjonariuszy wymiaru sprawiedliwości.
O Autorach | str. 5
Wykaz skrótów | str. 21
Słowo wstępne | str. 27
Dział pierwszy
Część ogólna prawa pracy
Rozdział I
Pojęcie, systematyka i zakres przedmiotowy prawa pracy
| str. 31
- Definicja i systematyka prawa pracy | str. 31
- Zatrudnienie niepracownicze | str. 35
Literatura | str. 41
Rozdział II
Funkcje prawa pracy | str. 43
- Charakterystyka funkcji prawa pracy | str. 43
- Funkcja ochronna prawa pracy | str. 44
- Funkcja organizatorska prawa pracy | str. 45
- Funkcja ireniczna prawa pracy | str. 47
- Funkcja rozdzielcza prawa pracy | str. 49
Literatura | str. 50
Rozdział III
Zasady prawa pracy | str. 52
- Uwagi wprowadzające | str. 52
- Systematyzacja zasad prawa pracy | str. 53
- Funkcje zasad prawa pracy | str. 55
- Podstawowe zasady prawa pracy | str. 57
4.1. Zasada prawa do pracy | str. 57
4.2. Zasada swobody nawiązania stosunku pracy i ustalania
jego treści | str. 60
4.3. Zasada poszanowania godności i innych dóbr osobistych
pracownika | str. 62
4.4. Zasada równego traktowania i zakaz dyskryminacji
w zatrudnieniu | str. 64
4.5. Zasada prawa do godziwego wynagrodzenia za pracę |
str. 65
4.6. Zasada prawa do wypoczynku | str. 67
4.7. Zasada zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy | str. 68
4.8. Zasada zaspokajania bytowych, socjalnych i kulturalnych
potrzeb pracowników | str. 71
4.9. Zasada ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji
zawodowych | str. 73
4.10. Zasada uprzywilejowania pracowników | str. 74
4.11. Podstawowe zasady zbiorowego prawa pracy | str.
76
Literatura | str. 78
Rozdział IV
Równe traktowanie w zatrudnieniu | str. 81
- Źródła prawnej ochrony przed nierównym traktowaniem
i dyskryminacją | str. 81
1.1. Standardy międzynarodowej ochrony praw podstawowych |
str. 81
1.2. Prawo do równego traktowania w dyrektywach Unii
Europejskiej | str. 82
- Pojęcie i formy równego traktowania w zatrudnieniu
| str. 84
2.1. Prawo do równego i niedyskryminującego traktowania
| str. 84
2.2. Formy nierównego traktowania i ciężar dowodu |
str. 85
- Sankcje z tytułu naruszenia zasady | str. 87
Literatura | str. 89
Rozdział V
Źródła prawa pracy | str. 91
- Pojęcie i hierarchia źródeł prawa pracy | str. 91
- Powszechne źródła prawa pracy | str. 94
2.1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej | str. 94
2.2. Ustawy | str. 95
2.3. Rozporządzenia | str. 99
- Swoiste źródła prawa pracy | str. 99
3.1. Układy zbiorowe pracy | str. 99
3.1.1. Charakter prawny układów zbiorowych pracy | str. 99
3.1.2. Zakres podmiotowy układów zbiorowych pracy | str.
100
3.1.3. Zakres przedmiotowy układów zbiorowych pracy | str.
103
3.1.4. Tryb zawierania układów zbiorowych pracy | str. 105
3.1.5. Rejestracja układów zbiorowych pracy | str. 107
3.1.6. Wejście w życie układów zbiorowych pracy | str.
109
3.1.7. Przekształcenia układów zbiorowych pracy | str. 110
3.1.8. Rozwiązanie układów zbiorowych pracy | str. 111
3.1.9. Ponadzakładowe układy zbiorowe pracy | str. 112
3.1.10. Zakładowe układy zbiorowe pracy | str. 114
3.2. Porozumienia o stosowaniu układu zbiorowego pracy
| str. 116
3.3. Porozumienia w związku z przejściem zakładu
pracy
na nowego pracodawcę | str. 117
3.4. Porozumienia o zawieszeniu przepisów prawa pracy
| str. 118
3.5. Porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków
zatrudnienia | str. 120
3.6. Porozumienia społeczne | str. 120
- Regulaminy | str. 122
4.1. Uwagi wprowadzające | str. 122
4.2. Regulamin wynagradzania | str. 122
4.3. Regulamin pracy | str. 126
4.4. Inne regulaminy | str. 128
- Statuty | str. 129
- Międzynarodowe prawo pracy | str. 130
6.1. Uwagi wprowadzające | str. 130
6.2. Międzynarodowe prawo pracy | str. 131
6.3. Prawo pracy Rady Europy | str. 133
6.4. Akty prawne wydane w ramach Unii Europejskiej
i ich moc oddziaływania | str. 135
6.5. Europejskie prawo pracy | str. 138
Literatura | str. 143
Dział drugi
Indywidualne prawo pracy
Rozdział VI
Stosunek pracy | str. 149
- Pojęcie i charakter stosunku pracy | str. 149
1.1. Świadczenie pracy a podstawa prawna zatrudnienia
| str. 149
1.2. Podstawy nawiązania stosunku pracy | str. 151
1.3. Rodzaje stosunków pracy | str. 151
1.4. Treść stosunku pracy | str. 153
1.5. Charakterystyka stosunku pracy | str. 154
- Podmioty stosunku pracy | str. 159
2.1. Uwagi wprowadzające | str. 159
2.2. Pracownik | str. 159
2.2.1. Pojęcie pracownika | str. 159
2.2.2. Zdolność do bycia pracownikiem | str. 160
2.2.3. Zdolność do dokonywania czynności prawnych z zakresu
stosunku pracy | str. 161
2.3. Pracodawca | str. 163
2.3.1. Pojęcie pracodawcy | str. 163
2.3.2. Jednostka organizacyjna jako pracodawca | str. 165
2.3.3. Osoba fizyczna jako pracodawca | str. 167
2.3.4. Dokonywanie czynności z zakresu stosunku pracy
przez pracodawcę | str. 168
Literatura | str. 169
Rozdział VII
Umowa o pracę | str. 171
- Rekrutacja wewnętrzna i zewnętrzna | str. 171
- Ochrona danych osobowych kandydatów do pracy oraz pracowników
| str. 172
- Rodzaje umów o pracę | str. 174
3.1. Uwagi wprowadzające | str. 174
3.2. Umowa na okres próbny | str. 175
3.3. Umowa na czas określony | str. 176
3.4. Umowa na czas wykonywania określonej pracy | str. 177
3.5. Umowa o pracę na czas nieokreślony | str. 177
- Treść umowy o pracę | str. 177
- Praca zdalna | str. 179
Literatura | str. 185
Rozdział VIII
Przekształcenia zobowiązaniowego stosunku pracy | str. 187
- Uwagi wprowadzające | str. 187
- Porozumienie zmieniające | str. 189
- Wypowiedzenie warunków pracy i płacy | str. 191
- Zmiana stosunku pracy mocą jednostronnych czynności
pracodawcy | str. 197
4.1. Powierzenie pracownikowi innej pracy | str. 197
4.2. Przeniesienie pracownika do innej pracy | str. 201
4.3. Przeniesienie służbowe | str. 203
Literatura | str. 204
Rozdział IX
Ustanie stosunku pracy | str. 206
- Uwagi wprowadzające | str. 206
- Porozumienie stron | str. 207
- Ograniczenia dopuszczalności rozwiązania umowy o pracę |
str. 210
3.1. Uwagi wprowadzające | str. 210
3.2. Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy | str. 210
3.3. Konsultacja zamiaru wypowiedzenia umowy zawartej na czas
określony i nieokreślony z zakładową organizacją
związkową | str. 211
3.4. Konsultacja z zakładową organizacją związkową
zamiaru
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia | str. 221
3.5. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy | str. 222
3.6. Ograniczenia dopuszczalności rozwiązania umowy
o pracę
z uwagi na sytuację osobistą lub rodzinną pracownika |
str. 223
3.6.1. Ochrona stosunku pracy w okresie
przedemerytalnym | str. 223
3.6.2. Ochrona stosunku pracy w okresie usprawiedliwionej
nieobecności | str. 226
3.6.3. Ochrona stosunku pracy z kobietą w okresie
ciąży
lub urlopu macierzyńskiego | str. 227
3.7. Ograniczenia dopuszczalności rozwiązania umowy
o pracę
z uwagi na pełnioną funkcję | str. 228
3.7.1. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy pracowników
pełniących funkcje związkowe | str. 228
3.7.2. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy członków rady
pracowników | str. 238
3.7.3. Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy społecznego
inspektora pracy | str. 238
3.8. Ochrona sygnalistów (osób zgłaszających naruszenie prawa)
| str. 239
- Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem | str. 241
- Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia | str. 248
5.1. Uwagi wprowadzające | str. 248
5.2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez
pracodawcę | str. 249
5.2.1. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez
pracodawcę z przyczyn zawinionych przez pracownika |
str. 249
5.2.2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez
pracodawcę z przyczyn niezawinionych przez pracownika
| str. 256
5.3. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
przez pracownika | str. 258
5.3.1. Uwagi wprowadzające | str. 258
5.3.2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
przez pracownika z przyczyn niezawinionych
przez pracodawcę | str. 259
5.3.3. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
przez pracownika z przyczyn zawinionych przez
pracodawcę | str. 259
- Skutki prawne wadliwego rozwiązania umowy o pracę | str.
261
6.1. Skutki prawne wadliwego rozwiązania umowy o pracę
za wypowiedzeniem | str. 261
6.2. Skutki prawne wadliwego rozwiązania umowy o pracę
bez wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę | str.
266
6.3. Skutki prawne wadliwego rozwiązania umowy o pracę
bez wypowiedzenia dokonanego przez pracownika | str.
269
- Pozostałe przypadki rozwiązania umowy o pracę
przez pracownika | str. 269
7.1. Rozwiązanie umowy o pracę w związku
z przywróceniem do pracy | str. 269
7.2. Rozwiązanie umowy o pracę w związku
z przejęciem pracownika przez nowego pracodawcę | str.
270
- Szczególne przepisy o rozwiązywaniu umów | str. 270
8.1. Uwagi wprowadzające | str. 270
8.2. Ograniczenie ochrony trwałości stosunku pracy | str.
273
8.3. Prawo do odprawy | str. 275
8.4. Roszczenie o ponowne zatrudnienie | str. 275
8.5. Zwolnienie indywidualne | str. 275
- Wygaśnięcie umowy o pracę | str. 276
9.1. Uwagi wprowadzające | str. 276
9.2. Śmierć pracownika | str. 276
9.3. Śmierć pracodawcy | str. 277
9.4. Nieobecność pracownika w pracy spowodowana tymczasowym
aresztowaniem | str. 283
9.5. Roszczenia w związku z wygaśnięciem stosunku pracy
| str. 284
9.6. Pozostałe przypadki wygaśnięcia stosunku pracy | str.
284
Literatura | str. 285
Rozdział X
Przejście zakładu pracy na innego pracodawcę | str. 287
- Pojęcie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego
pracodawcę | str. 287
- Sukcesja zobowiązań | str. 289
- Negocjacje z przedstawicielstwem pracowników
oraz obowiązek informacyjny w przypadku braku związków
zawodowych | str. 292
- Uprawnienia pracowników | str. 295
Literatura | str. 297
Rozdział XI
Zatrudnianie pracowników tymczasowych | str. 299
- Uwagi wprowadzające | str. 299
- Ograniczenia w zakresie pracy tymczasowej | str. 301
2.1. Uwagi wprowadzające | str. 301
2.2. Ograniczenia przedmiotowe | str. 301
2.3. Ograniczenie czasu trwania pracy tymczasowej | str.
302
2.4. Ograniczenia podmiotowe | str. 304
2.4.1. Pracodawca użytkownik | str. 304
2.4.2. Agencja pracy tymczasowej | str. 304
- Zawarcie i treść umowy o pracę tymczasową | str.
304
- Osłabienie ochrony stabilności stosunków pracy pracowników
tymczasowych | str. 307
- Ochrona pracownika tymczasowego przed dyskryminacją |
str. 309
- Urlop wypoczynkowy pracownika tymczasowego | str. 310
Literatura | str. 311
Rozdział XII
Pozaumowne stosunki pracy | str. 312
- Pojęcie i charakterystyka pozaumownych stosunków pracy |
str. 312
- Wybór | str. 314
- Mianowanie | str. 317
- Powołanie | str. 322
Literatura | str. 327
Rozdział XIII
Prawa i obowiązki stron stosunku pracy | str. 329
- Uwagi wprowadzające | str. 329
- Obowiązki pracodawcy | str. 331
2.1. Obowiązek informacyjny | str. 331
2.2. Obowiązek prawidłowego organizowania pracy | str. 335
2.3. Obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji | str. 336
2.4. Obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy | str. 336
2.5. Obowiązek terminowego i prawidłowego wypłacania
wynagrodzenia | str. 337
2.6. Obowiązek ułatwiania podnoszenia kwalifikacji zawodowych
| str. 338
2.7. Obowiązek stwarzania warunków sprzyjających przystosowaniu
się do należytego wykonywania pracy | str. 340
2.8. Obowiązek zaspokajania potrzeb socjalnych pracowników
| str. 340
2.9. Obowiązek stosowania obiektywnych i sprawiedliwych
kryteriów oceny pracowników | str. 343
2.10. Obowiązek prowadzenia dokumentacji i akt osobowych
pracowników | str. 345
2.11. Obowiązek wpływania na kształtowanie w zakładzie pracy
zasad współżycia społecznego | str. 350
2.12. Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi | str. 351
2.13. Obowiązek wydania świadectwa pracy | str. 355
2.13.1. Uwagi wprowadzające | str. 355
2.13.2. Treść świadectwa pracy | str. 357
2.13.3. Fikcje prawne w świadectwie pracy | str. 358
2.13.4. Procedura sprostowania świadectwa pracy | str. 359
- Roszczenie odszkodowawcze | str. 360
- Obowiązki pracownika | str. 362
4.1. Obowiązek sumiennego i starannego wykonywania pracy
| str. 362
4.2. Obowiązek stosowania się do poleceń przełożonych |
str. 364
4.3. Obowiązki porządkowe pracownika | str. 365
4.4. Obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy | str.
366
4.5. Obowiązek przestrzegania tajemnicy | str. 368
4.6. Obowiązek przestrzegania zasad współżycia społecznego
| str. 369
Literatura | str. 370
Rozdział XIV
Ochrona danych osobowych | str. 372
- Uwagi wprowadzające | str. 372
- Podstawowe pojęcia z zakresu ochrony danych osobowych |
str. 376
- Zasady ogólne przetwarzania danych osobowych pracowników |
str. 378
- Podstawy prawne przetwarzania danych osobowych | str. 379
- Monitoring w przepisach Kodeksu pracy | str. 382
5.1. Uwagi wprowadzające | str. 382
5.2. Monitoring wizyjny | str. 382
5.3. Monitoring służbowej poczty elektronicznej | str. 384
5.4. Inne formy monitoringu | str. 385
- Regulacje dotyczące przetwarzania danych osobowych
w ustawie
o zmianie niektórych ustaw w związku
z zapewnieniem stosowania rozporządzenia 2016/679 | str.
387
- Regulacje dotyczące przetwarzania danych osobowych
w związku z wprowadzeniem kontroli trzeźwości
pracowników oraz kontroli na obecność środków działających
podobnie do alkoholu | str. 388
Literatura | str. 391
Rozdział XV
Zakaz konkurencji | str. 392
- Zasady ogólne | str. 392
- Ograniczenia prowadzenia działalności konkurencyjnej przy
braku
umowy o zakazie konkurencji | str. 394
- Umowa o zakazie konkurencji w trakcie trwania
stosunku pracy | str. 395
- Umowa o zakazie konkurencji po zakończeniu stosunku
pracy | str. 396
Literatura | str. 399
Rozdział XVI
Wynagrodzenie za pracę | str. 401
- Prawne podstawy ustalania wynagradzania pracowników | str.
401
- Wynagrodzenie za pracę w regulacjach Unii Europejskiej |
str. 407
- Zakaz dyskryminacji w wynagrodzeniu | str. 407
- Ochrona wynagrodzenia za pracę | str. 412
4.1. Uwagi wprowadzające | str. 412
4.2. Zasady dokonywania wypłaty | str. 412
4.3. Ograniczenia w dokonywaniu potrąceń | str. 413
- Świadczenia w przypadku niewykonywania pracy | str. 415
- Świadczenia przysługujące pracownikowi w związku
z zakończeniem stosunku pracy | str. 418
- Ochrona roszczeń pracowników w przypadku
niewypłacalności pracodawcy | str. 421
Literatura | str. 422
Rozdział XVII
Czas pracy | str. 426
- Pojęcie czasu pracy | str. 426
- Wymiar czasu pracy | str. 427
- Okres odpoczynku | str. 428
- Systemy czasu pracy | str. 430
- Praca w godzinach nadliczbowych | str. 435
- Dyżur | str. 439
- Czas pracy kierowników | str. 440
- Praca w porze nocnej | str. 441
- Praca w niedziele i święta | str. 442
Literatura | str. 444
Rozdział XVIII
Urlopy pracownicze | str. 446
- Urlopy wypoczynkowe | str. 446
1.1. Elementy konstytutywne pojęcia „urlop wypoczynkowy” |
str. 446
1.2. Nabycie prawa do urlopu | str. 447
1.3. Wymiar urlopu wypoczynkowego | str. 448
1.4. Zasady udzielania urlopu | str. 450
1.5. Przesunięcie urlopu w nieprzewidzianych przypadkach
| str. 452
1.6. Urlop proporcjonalny | str. 453
1.7. Urlop na żądanie | str. 455
1.8. Rozwiązanie umowy o pracę a prawo do urlopu
wypoczynkowego | str. 456
- Urlopy bezpłatne | str. 457
- Zwolnienia okolicznościowe | str. 457
- Urlop opiekuńczy | str. 459
Literatura | str. 460
Rozdział XIX
Odpowiedzialność porządkowa i dyscyplinarna pracowników
| str. 461
- Odpowiedzialność porządkowa pracowników | str. 461
1.1. Charakter prawny odpowiedzialności porządkowej uregulowanej
w Kodeksie pracy | str. 461
1.2. Przesłanki odpowiedzialności porządkowej | str. 462
1.3. Rodzaje kar porządkowych | str. 464
1.4. Procedura nakładania kar porządkowych | str. 465
- Odpowiedzialność dyscyplinarna | str. 466
Literatura | str. 468
Rozdział XX
Odpowiedzialność materialna pracowników | str. 469
- Odpowiedzialność materialna pracowników | str. 469
1.1. Charakter prawny odpowiedzialności materialnej uregulowanej
w Kodeksie pracy | str. 469
1.2. Przesłanki odpowiedzialności za mienie niepowierzone |
str. 470
1.3. Okoliczności zmniejszające lub wyłączające odpowiedzialność
materialną pracownika | str. 473
1.4. Wyrządzenie szkody przez kilku pracowników | str. 474
1.5. Granice odszkodowania (wina nieumyślna i wina umyślna)
| str. 474
1.6. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej
| str. 476
- Odpowiedzialność pracowników za mienie powierzone | str. 477
2.1. Rodzaje odpowiedzialności za mienie powierzone – warunki
prawidłowego powierzenia | str. 477
2.2. Przesłanki odpowiedzialności pracownika za mienie powierzone
| str. 478
2.3. Wspólna odpowiedzialność pracowników za mienie powierzone
| str. 480
2.3.1. Zmiany podmiotowe, wypowiedzenie i odstąpienie od
umowy | str. 482
2.4. Ograniczenie odpowiedzialności za mienie powierzone |
str. 482
2.5. Odstępstwo od zasad odpowiedzialności za mienie powierzone
| str. 484
Literatura | str. 485
Rozdział XXI
Powszechna ochrona pracy | str. 487
- Uwagi wprowadzające | str. 487
- Podstawowe obowiązki pracodawcy w dziedzinie
bezpieczeństwa
i higieny pracy | str. 488
2.1. Uwagi wprowadzające | str. 488
2.2. Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy
| str. 489
2.3. Obowiązek współdziałania z innymi pracodawcami |
str. 489
2.4. Obowiązek szkolenia pracowników | str. 490
2.5. Obowiązek pracodawcy zaznajamiania pracowników
z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy | str. 493
2.6. Obowiązki pracodawcy z zakresu profilaktycznej ochrony
zdrowia pracowników | str. 493
2.6.1. Uwagi wprowadzające | str. 493
2.6.2. Obowiązek informowania o ryzyku zawodowym |
str. 493
2.6.3. Obowiązek pracodawcy zapobiegania chorobom zawodowym
i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą |
str. 495
2.6.4. Obowiązek przeprowadzania profilaktycznych badań
lekarskich | str. 495
2.7. Obowiązek zapewnienia pracownikom profilaktycznych posiłków
i napojów | str. 496
2.8. Obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich urządzeń
sanitarno-higienicznych oraz dostarczenia niezbędnych środków
higieny osobistej | str. 497
2.9. Pozostałe obowiązki pracodawcy | str. 498
- Prawa i obowiązki pracowników w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy | str. 498
3.1. Prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy | str.
498
3.2. Obowiązek przestrzegania przepisów i zasad
bezpieczeństwa
i higieny pracy | str. 499
- Organy ochrony pracy | str. 501
4.1. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy | str. 501
4.2. Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy | str. 503
4.3. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy | str. 503
- Odszkodowanie za przedmioty utracone lub uszkodzone
w związku z wypadkiem przy pracy | str. 505
- Świadczenia uzupełniające od pracodawcy | str. 506
Literatura | str. 507
Rozdział XXII
Ochrona rodzicielstwa | str. 509
- Uwagi wprowadzające | str. 509
- Zasady zatrudniania pracownic w okresie ciąży | str. 511
- Urlopy związane z wychowywaniem dzieci | str. 513
- Uprawnienia pracowników wychowujących dzieci | str. 518
- Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy | str. 520