Postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające w administracji / Marta Romańska

W książce w sposób przejrzysty i kompleksowy omówiono zagadnienia postępowania egzekucyjnego i zabezpieczającego w administracji.

 Autorka przedstawia m.in.:

• przesłanki decydujące o dopuszczalności egzekucji administracyjnej i warunki, które muszą być spełnione w celu wszczęcia administracyjnego postępowania egzekucyjnego,

• specyficzne zasady postępowania egzekucyjnego w administracji i instytucje znane tylko temu postępowaniu, a także sądowemu postępowaniu egzekucyjnemu, ze wskazaniem na specyfikę konstrukcji i reguł ich stosowania w postępowaniu przed administracyjnymi organami egzekucyjnymi,

• środki prawne, z których korzystać mogą poszczególne podmioty zaangażowane w administracyjne postępowanie egzekucyjne w różnych rolach procesowych,

• przedmiot, cel i przebieg innych postępowań uregulowanych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji niż administracyjne postępowanie egzekucyjne, w tym w szczególności administracyjne postępowanie zabezpieczające.

W publikacji zaprezentowano także miejsce administracyjnego postępowania egzekucyjnego w systemie postępowań administracyjnych oraz postępowań zmierzających do przymusowego wykonania obowiązków prawnych przy zastosowaniu środków egzekucyjnych.

 Książka jest przeznaczona dla studentów prawa i administracji oraz pracowników organów administracji publicznej.

Wykaz skrótów ............................................................................................................. 11
Wstęp .............................................................................................................................. 15
Rozdział 1. Miejsce postępowania egzekucyjnego w administracji w systemie innych postępowań przed organami państwa ........ 17
1.1. Pojęcia „wykonanie” (uprawnienia, obowiązku) i „egzekucja” – znaczenie i konteksty używania ...................... 17
1.2. Normy prawa materialnego i procesowego – charakter i funkcje ........... 23
1.3. Rodzaje postępowań egzekucyjnych i źródła prawa ich dotyczące ......... 25
1.4. Relacje między postępowaniami egzekucyjnymi. Zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej ............................... 28
1.5. Postępowanie egzekucyjne i egzekucja ....................................................... 34
Rozdział 2. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – zakres regulacji ... 37
2.1. Rodzaje postępowań administracyjnych objętych regulacją ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ......... 37
2.2. Przedmiot i cel postępowań uregulowanych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji innych niż postępowanie egzekucyjne i zabezpieczające ............................................. 39
2.2.1. Postępowania poprzedzające wszczęcie egzekucji prowadzone przez wierzyciela ..................... 39
2.2.2. Postępowania zmierzające do zweryfikowania istnienia, wysokości i wymagalności obowiązku albo jego zmodyfikowania .................................................................. 41
2.2.3. Postępowanie kontrolne dotyczące wykonania obowiązku wynikającego z zajęcia przez dłużnika zajętej wierzytelności i stwierdzenia obowiązku przekazania kwoty świadczenia należnego dłużnikowi ......................................................................... 43
2.2.4. Postępowanie w przedmiocie uzyskania statusu biegłego skarbowego ................................................... 47
2.2.5. Postępowanie o umieszczenie zobowiązania w Rejestrze Należności Publicznoprawnych ......................................................... 49
Rozdział 3. Dopuszczalność postępowania egzekucyjnego w administracji i egzekucji administracyjnej ................ 51
3.1. Przesłanki decydujące o dopuszczalności drogi egzekucji sądowej i administracyjnej – sposób rozgraniczenia dróg egzekucyjnych .......... 51
3.2. Obowiązki egzekwowane na drodze egzekucji administracyjnej .......... 53
3.3. Źródło obowiązku podlegającego egzekucji administracyjnej ............... 57
3.4. Cechy wierzyciela obowiązku podlegającego egzekucji administracyjnej .......................................... 59
3.5. Czynności, których musi dopełnić wierzyciel w celu spowodowania wszczęcia postępowania egzekucyjnego ...................... 61
3.6. Czynności organu egzekucyjnego w związku z oceną dopuszczalności postępowania egzekucyjnego ...................... 62
Rozdział 4. Tytuł wykonawczy jako podstawa egzekucji administracyjnej ......................... 65
4.1. Tytuł wykonawczy w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym – pojęcie i funkcje ........................ 65
4.2. Rodzaje administracyjnych tytułów wykonawczych oraz ich odpisów, przesłanki tworzenia i posługiwania się nimi ......... 67
4.2.1. Podstawowy tytuł wykonawczy ......................................................... 67
4.2.2. Jednolity tytuł wykonawczy oraz zagraniczny tytuł wykonawczy ................................................................................ 72
4.2.3. Zmieniony tytuł wykonawczy ............................................................ 72
4.2.4. Kolejny tytuł wykonawczy .................................................................. 73
4.2.5. Dalszy tytuł wykonawczy ................................................................... 75
4.2.6. Tytuł wykonawczy w miejsce utraconego ........................................ 76
4.2.7. Odpis tytułu wykonawczego .............................................................. 76
Rozdział 5. Zasady postępowania egzekucyjnego w administracji ........................................ 79
5.1. Zasady postępowania – ustalenia ogólne .................................................... 79
5.2. Klasyfikacja zasad obowiązujących w postępowaniu egzekucyjnym w administracji ............... 81
5.3. Zasady obowiązujące w postępowaniu egzekucyjnym w administracji jako właściwe wszystkim postępowaniom przed organami państwa .............................................................................. 82
5.4. Zasady specyficzne dla administracyjnego postępowania egzekucyjnego .................. 86
5.4.1. Zasada obowiązkowego prowadzenia egzekucji ............................. 86
5.4.2. Zasada określoności środków egzekucyjnych (stosowania wyłącznie środków egzekucyjnych przewidzianych ustawą) ........ 87
5.4.3. Zasada stosowania środka egzekucyjnego prowadzącego bezpośrednio do wykonania obowiązku i najmniej uciążliwego dla zobowiązanego ............................................................................... 89
5.4.4. Zasada niezbędności egzekucji .......................................................... 92
5.4.5. Zasada poszanowania minimum egzystencji .................................. 94
5.4.6. Zasada zagrożenia ................................................................................ 98
5.4.7. Zasada niezależności egzekucji od stosowania środków represyjnych ............................................... 99
5.4.8. Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji ................................. 100
Rozdział 6. Podmioty postępowania egzekucyjnego w administracji ................................... 103
6.1. Administracyjne organy egzekucyjne i organy je nadzorujące ............... 103
6.1.1. Administracyjne organy egzekucyjne – pojęcie i rodzaje .............. 103
6.1.2. Komornik skarbowy, egzekutor, poborca skarbowy ...................... 106
6.1.3. Właściwość administracyjnych organów egzekucyjnych .............. 108
6.1.4. Zbieg egzekucji administracyjnych ................................................... 112
6.1.5. Organ wyższego stopnia i nadzoru nad administracyjnym organem egzekucyjnym i wierzycielem .................... 114
6.2. Wierzyciel ........................................................................................................ 116
6.3. Zobowiązany ................................................................................................... 120
6.3.1. Obowiązek podlegający egzekucji administracyjnej i odpowiedzialność za jego wykonanie jako kryterium decydujące o statusie zobowiązanego w postępowaniu egzekucyjnym w administracji .......................................................... 120
6.3.2. Następstwo prawne co do egzekwowanego obowiązku, zasady jego stwierdzenia i znaczenie dla biegu postępowania egzekucyjnego ...................................................................................... 124
6.4. Organy asystujące, pomocnicze, świadkowie czynności egzekucyjnych i biegli .................................... 126
6.4.1. Organy asystujące i pomocnicze ....................................................... 126
6.4.2. Świadkowie czynności egzekucyjnych ............................................. 128
6.4.3. Biegli ...................................................................................................... 129
6.5. Podmioty, których występowanie w postępowaniu egzekucyjnym uzasadnia zastosowany środek egzekucyjny ......... 132
6.5.1. Dłużnik zajętej wierzytelności ........................................................... 132
6.5.2. Dozorca zajętej ruchomości ............................................................... 135
6.5.3. Zarządca zajętej nieruchomości ........................................................ 139
6.5.4. Uczestnicy w egzekucji z nieruchomości ......................................... 142
6.5.5. Wykonawca zastępczy ......................................................................... 145
6.6. Pełnomocnicy .................................................................................................. 146
Rozdział 7. Czynności w postępowaniu egzekucyjnym w administracji .............................. 149
7.1. Czynności egzekucyjne jako rodzaj czynności procesowych – ogólna charakterystyka ............................. 149
7.2. Czynności orzecznicze – postanowienia wydawane w postępowaniu egzekucyjnym ......................... 154
7.3. Czynności techniczne .................................................................................... 158
7.3.1. Wezwania, zawiadomienia, ogłoszenia, protokoły ......................... 158
7.3.2. Ogłoszenia i doręczenia ...................................................................... 163
7.4. Pozyskiwanie danych o okolicznościach istotnych dla przebiegu postępowania i wyniku egzekucji ............. 169
7.4.1. Pozyskiwanie od zobowiązanego danych o jego majątku i źródłach dochodu .............................................................................. 169
7.4.2. Pozyskiwanie danych o okolicznościach istotnych dla przebiegu i wyniku egzekucji od organów i instytucji ................. 174
Rozdział 8. Przebieg postępowania egzekucyjnego w administracji ..................................... 177
8.1. Czynności wstępnej fazy postępowania ...................................................... 177
8.2. Czynności składające się na stosowanie środków egzekucyjnych jako zmierzające bezpośrednio do osiągnięcia celu postępowania ........ 179
8.2.1. Środek egzekucyjny – pojęcie i systematyki .................................... 179
8.2.2. Czynności egzekucyjne podejmowane w związku ze stosowaniem środków egzekucyjnych w egzekucji obowiązków pieniężnych .................................................................... 181
8.2.2.1. Zajęcie ...................................................................................... 181
8.2.2.2. Przeszukanie, otwarcie schowków i pomieszczeń ............ 186
8.2.2.3. Opis zajętej rzeczy lub prawa i oszacowanie ich wartości 188
8.2.2.4. Sprzedaż egzekucyjna i jej skutki ........................................ 190
8.2.3. Czynności egzekucyjne podejmowane w związku ze stosowaniem środków egzekucyjnych w egzekucji świadczeń niepieniężnych ...................................................................................... 204
8.2.3.1. Powierzenie czynności wykonawcy zastępczemu ............ 204
8.2.3.2. Nałożenie grzywny w celu przymuszenia .......................... 205
8.2.3.3. Odebranie rzeczy ................................................................... 207
8.2.3.4. Zastosowanie przymusu bezpośredniego .......................... 209
8.3. Przesłanki uzasadniające przerwanie toku czynności egzekucyjnych ..... 210
8.4. Zakończenie egzekucji i postępowania egzekucyjnego ............................ 215
8.4.1. Wyegzekwowane świadczenia pieniężnego i sporządzenie planu podziału kwoty uzyskanej z egzekucji ................................... 215
8.4.2. Wykonanie obowiązku niepieniężnego lub zaprzestanie stosowania środka egzekucyjnego dotyczącego tego obowiązku ............................................................. 222
8.4.3. Umorzenie postępowania egzekucyjnego ........................................ 223
Rozdział 9. Środki prawne i środki nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym w administracji .................................. 225
9.1. Środki prawne, środki zaskarżenia i środki nadzoru – ustalenia terminologiczne ...................... 225
9.2. Rodzaje środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji i ich systematyki .................. 227
9.3. Zarzuty w sprawie egzekucji administracyjnej .......................................... 230
9.4. Sprzeciw małżonka zobowiązanego w sprawie odpowiedzialności majątkiem wspólnym ......................... 234
9.5. Sprzeciw ponoszącego odpowiedzialność rzeczową ................................. 237
9.6. Skarga na czynności organu egzekucyjnego i egzekutora ........................ 239
9.7. Skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego ............................. 242
9.8. Zażalenie .......................................................................................................... 243
9.9. Skarga do sądu administracyjnego .............................................................. 246
9.10. Żądanie wyłączenia rzeczy lub prawa spod egzekucji .............................. 249
9.11. Powództwo o wyłączenie rzeczy lub prawa spod egzekucji .................... 252
9.12. Powództwo do sądu powszechnego w celu stwierdzenia niedopuszczalności egzekucji administracyjnej ................. 255
9.13. Autokontrola w postępowaniu egzekucyjnym w administracji ............. 257
9.14. Nadzwyczajne środki zaskarżenia postanowień na drodze administracyjnej ..................... 257
Rozdział 10. Zabezpieczenie obowiązków administracyjnych i administracyjne postępowanie zabezpieczające ........................... 261
10.1. Zabezpieczenie obowiązków administracyjnych – cel oraz instrumenty wykorzystywane do jego realizacji .............................. 261
10.2. Organy zabezpieczające obowiązki administracyjne ............................... 265
10.3. Podstawy stosowania środków zabezpieczających w administracyjnym postępowaniu zabezpieczającym ........................... 268
10.4. Przebieg postępowania zmierzającego do wykonania zabezpieczenia .............................................. 269
10.5. Zakończenie postępowania zabezpieczającego ......................................... 272
Rozdział 11. Koszty postępowania egzekucyjnego i zabezpieczającego .................................. 275
Rozdział 12. Międzynarodowa pomoc prawna w sprawach egzekucyjnych ........................... 285
Bibliografia ................................................................................................................... 291