Natychmiastowa wykonalność orzeczeń co do istoty sprawy w procesie cywilnym / Katarzyna Sokólska

Publikacja przekrojowo opisuje zagadnienia powszechnie występujące w postępowaniu sądowym i egzekucyjnym, a dotyczące natychmiastowej wykonalności orzeczeń co do istoty sprawy: wyroków i nakazów zapłaty. W książce szczegółowo przedstawiono okoliczności decydujące o powstaniu, zawieszeniu i wygaśnięciu natychmiastowej wykonalności orzeczenia. Omówiono przebieg postępowania w przedmiocie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności oraz postępowania restytucyjnego, inicjowanego wnioskiem o zwrot świadczenia lub przywrócenie stanu poprzedniego. Uwzględniono zagadnienia pojawiające się na tle formułowania wniosków o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności, orzekania o rygorze natychmiastowej wykonalności, zaskarżania orzeczenia sądu w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności, zabezpieczenia rygoru natychmiastowej wykonalności, zawieszenia i uchylenia rygoru natychmiastowej wykonalności, wstrzymania wykonania natychmiast wykonalnego nakazu zapłaty oraz wpływu tych zdarzeń na postępowanie egzekucyjne. 

Autorka wykorzystała najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego, a także wypowiedzi doktryny, a przede wszystkim własne doświadczenia zawodowe jako sędzia sądu okręgowego.

„(…) Innym zasługującym na podkreślenie walorem pracy (…) jest bardzo umiejętne poruszanie się pomiędzy problematyką postępowania rozpoznawczego, zabezpieczającego i egzekucyjnego, co pozwoliło w sposób należyty i przydatny dla praktyków przedstawić temat natychmiastowej wykonalności orzeczeń merytorycznych w całej jego złożoności i wielowątkowości, a więc przy uwzględnieniu funkcjonalnych oraz strukturalnych powiązań pomiędzy tymi postępowaniami składającymi się na system postępowania cywilnego”.
(dr hab. Andrzej Olaś, fragment recenzji)

Wykaz skrótów | str. 11

Wstęp | str. 15

Rozdział I

Wykonalność orzeczeń merytorycznych w procesie cywilnym – ogólna charakterystyka  | str. 21

1. Wprowadzenie | str. 21
2. Wyrok i nakaz zapłaty na tle innych orzeczeń w procesie cywilnym | str. 21

2.1. Podział orzeczeń ze względu na przedmiot rozstrzygnięcia (podział orzeczeń na rozstrzygające i nierozstrzygające istoty sprawy) | str. 24

2.2. Charakterystyka orzeczeń rozstrzygających co do istoty sprawy | str. 26

2.2.1. Podział orzeczeń ze względu na postać | str. 26

2.2.2. Podział orzeczeń ze względu na sposób odniesienia się do żądania | str. 29

2.2.3. Podział orzeczeń ze względu na sposób poszukiwania ochrony prawnej | str. 31

2.2.4. Podział orzeczeń ze względu na skutki prawne rozstrzygnięcia | str. 38

3. Wykonalność na tle innych cech orzeczenia | str. 43

3.1. Wprowadzenie | str. 43

3.2. Wykonalność  | str. 46

3.2.1. Treść orzeczenia jako warunek wykonalności | str. 50

3.2.2. Podział orzeczeń na wykonalne i nieposiadające tej cechy z uwagi na treść rozstrzygnięcia | str. 51

3.2.3. Wykonalność jako walor prawny orzeczenia | str. 53

3.2.4. Wykonalność orzeczenia a uprawnienie do egzekucji | str. 54

3.3. Wykonalność a prawomocność | str. 55

3.4. Wykonalność a skuteczność | str. 56

4. Granice czasowe wykonalności orzeczenia | str. 58

4.1. Moment powstania wykonalności | str. 58

4.2. Moment wygaśnięcia wykonalności  | str. 59

4.3. Okoliczności, które nie skutkują wygaśnięciem wykonalności  | str. 60

4.4. Okoliczności, które nie skutkują zawieszeniem wykonalności orzeczenia | str. 63

Rozdział II

Pojęcie, funkcja i cel natychmiastowej wykonalności orzeczeń merytorycznych w procesie cywilnym | str. 65

1. Funkcja i cel postępowania cywilnego | str. 65
2. Pojęcie, funkcja i cel natychmiastowej wykonalności orzeczeń
   co do istoty sprawy w procesie cywilnym | str. 67

2.1. Pojęcie natychmiastowej wykonalności | str. 67

2.2. Charakter ochrony prawnej realizowanej przez natychmiastową wykonalność orzeczeń | str. 71

2.3. Ocena natychmiastowej wykonalności orzeczeń w aspekcie konstytucyjnym i z uwzględnieniem prawa do rzetelnego procesu sądowego | str. 77

2.3.1. Natychmiastowa wykonalność orzeczeń a konstytucyjne prawo do sądu  | str. 77

2.3.2. Natychmiastowa wykonalność orzeczeń a zasada równości stron | str. 79

2.4. Funkcja natychmiastowej wykonalności orzeczeń | str. 84

3. Natychmiastowa wykonalność orzeczeń a instytucje pokrewne | str. 95

3.1. Postępowanie zabezpieczające | str. 95

3.2. Materialnoprawne zabezpieczenia wierzytelności | str. 101

3.3. Natychmiastowa skuteczność | str. 103

Rozdział III

Natychmiastowa wykonalność z mocy ustawy | str. 105

1. Podstawy natychmiastowej wykonalności exlege | str. 105
2. Kwalifikacja sprawy do rozpoznania w postępowaniu nakazowym i konsekwencje prawne błędnej kwalifikacji | str. 107
3. Natychmiastowa wykonalność nakazu zapłaty z mocy ustawy | str. 112

3.1. Przesłanki wydania natychmiast wykonalnego nakazu zapłaty | str. 112

3.2. Zakres kognicji sądu w pierwszej fazie postępowania nakazowego opartego na wekslu lub czeku | str. 115

3.3. Moment powstania natychmiastowej wykonalności nakazu zapłaty  | str. 120

3.4. Natychmiastowa wykonalność z mocy ustawy a przepisy o zabezpieczeniu rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 122

3.5. Wyłączenia przedmiotowe i podmiotowe | str. 126

3.6. Wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty | str. 127

3.6.1. Czasowe granice złożenia wniosku o wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty | str. 129

3.6.2. Przesłanki wstrzymania wykonania nakazu zapłaty | str. 130

3.6.3. Zaskarżalność postanowienia w przedmiocie wstrzymania wykonania nakazu zapłaty | str. 132

3.6.4. Wstrzymanie wykonania nakazu zapłaty a utrzymanie w mocy nakazu | str. 134

3.6.5. Wpływ wstrzymania wykonania nakazu zapłaty na postępowanie egzekucyjne | str. 136

3.7. Moment wygaśnięcia natychmiastowej wykonalności nakazu zapłaty | str. 137

3.8. Zbieg tytułu egzekucyjnego z tytułem zabezpieczenia | str. 138

3.8.1. Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym jako tytuł zabezpieczenia  | str. 138

3.8.2. Wpływ natychmiastowej wykonalności nakazu zapłaty na tytuł zabezpieczenia powstały z mocy prawa  | str. 143

Rozdział IV

Natychmiastowa wykonalność na podstawie orzeczenia sądu | str. 147

1. Wprowadzenie | str. 147
2. Nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności z urzędu | str. 150

2.1. Obligatoryjne nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności z urzędu  | str. 150

2.1.1. Wyrok zasądzający alimenty (art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c.) | str. 150

2.1.2. Wyrok zasądzający roszczenie uznane przez pozwanego (art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c.)  | str. 162

2.1.3. Wyrok zaoczny uwzględniający powództwo (art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c.)  | str. 169

2.1.4. Wyrok zasądzający należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 4772 § 1 k.p.c.) | str. 171

2.2. Fakultatywne nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności z urzędu (art. 333 § 2 k.p.c.) | str. 178

2.2.1. Wyrok zasądzający należność z weksla, czeku, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona  | str. 179

2.2.2. Wyrok uwzględniający powództwo o naruszenie posiadania | str. 183

3. Nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności na wniosek (art. 333 § 3 k.p.c.) | str. 189
4. Zbieg podstaw prawnych nadania rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 192
5. Zabezpieczenie jako warunek rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 198
6. Wyłączenia przedmiotowe i podmiotowe rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 204

6.1. Wyłączenie orzeczenia rygoru natychmiastowej wykonalności w przypadku groźby niepowetowanej szkody | str. 204

6.2. Wyłączenie orzeczenia rygoru natychmiastowej wykonalności w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa  | str. 208

Rozdział V

Postępowanie w przedmiocie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 213

1. Wszczęcie postępowania w przedmiocie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 213

1.1. Wszczęcie postępowania z urzędu | str. 213

1.2. Wszczęcie postępowania na wniosek | str. 213

1.3. Relacja postępowania w przedmiocie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności do postępowania rozpoznawczego | str. 217

2. Orzekanie w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 218

2.1. Właściwość i skład sądu | str. 218

2.2. Postać orzeczenia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności i moment jego wydania | str. 220

2.3. Rodzaje rozstrzygnięć w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 221

2.4. Zakres, w jakim nadawany jest rygor natychmiastowej wykonalności  | str. 222

3. Zaskarżanie orzeczenia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 228

3.1. Dopuszczalność środków zaskarżenia | str. 228

3.1.1. Istnienie orzeczenia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności  | str. 229

3.1.2. Środek zaskarżenia właściwy dla orzeczenia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 230

3.1.3. Legitymacja do zaskarżenia orzeczenia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności  | str. 234

3.1.4. Gravamen (interes prawny) w zaskarżeniu orzeczenia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 236

3.1.5. Termin do zaskarżenia orzeczenia w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności  | str. 237

3.1.6. Wymagania formalne i fiskalne środka zaskarżenia | str. 238

3.2. Właściwość i skład sądu do rozpoznania zażalenia na postanowienie w przedmiocie rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 239

3.3. Skutki wniesienia zażalenia na postanowienie o nadaniu wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 241

4. Granice czasowe rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 245

4.1. Moment początkowy obowiązywania rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 245

4.2. Moment wygaśnięcia rygoru natychmiastowej wykonalności  | str. 246

4.2.1. Uprawomocnienie się wyroku, któremu nadano rygor natychmiastowej wykonalności  | str. 246

4.2.2. Zmiana wyroku opatrzonego rygorem natychmiastowej wykonalności lub postanowienia o natychmiastowej wykonalności wyroku | str. 247

4.2.3. Uchylenie wyroku opatrzonego rygorem natychmiastowej wykonalności lub postanowienia o natychmiastowej wykonalności wyroku | str. 247

4.3. Skutki wygaśnięcia rygoru natychmiastowej wykonalności wyroku dla postępowania egzekucyjnego | str. 255

5. Zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 259

5.1. Dopuszczalność i podstawy zawieszenia rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 259

5.2. Termin złożenia wniosku o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 263

5.3. Zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności a utrzymanie w mocy wyroku zaocznego | str. 265

5.4. Wpływ zawieszenia rygoru natychmiastowej wykonalności na postępowanie egzekucyjne | str. 269

6. Koszty postępowania w przedmiocie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności | str. 272

Rozdział VI

Postępowanie restytucyjne | str. 275

1. Ogólna charakterystyka postępowania restytucyjnego w procesie cywilnym | str. 275
2. Restitutio in integrum anatychmiastowa wykonalność orzeczeń merytorycznych | str. 277
3. Podstawa materialnoprawna roszczenia restytucyjnego i rodzaje restytucji na tle art. 338 § 1 k.p.c. | str. 280

3.1. Podstawa materialnoprawna roszczenia restytucyjnego | str. 280

3.2. Rodzaje restytucji na tle art. 338 § 1 k.p.c.  | str. 288

3.2.1. Zwrot spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia | str. 289

3.2.2. Przywrócenie stanu poprzedniego  | str. 289

4. Postępowanie restytucyjne w związku z wykonaniem natychmiast wykonalnego orzeczenia | str. 290

4.1. Tryb dochodzenia roszczenia restytucyjnego | str. 290

4.2. Wniosek restytucyjny | str. 291

4.2.1. Charakter wniosku restytucyjnego  | str. 291

4.2.2. Wymagania formalne wniosku restytucyjnego | str. 293

4.2.3. Termin złożenia wniosku restytucyjnego | str. 296

4.2.4. Sąd właściwy do rozpoznania wniosku restytucyjnego  | str. 298

4.2.5. Skutki złożenia wniosku restytucyjnego | str. 303

4.3. Strony postępowania restytucyjnego | str. 305

4.3.1. Uprawnienie do złożenia wniosku restytucyjnego | str. 306

4.3.2. Przeciwnik wniosku restytucyjnego | str. 309

4.4. Orzekanie w przedmiocie roszczenia restytucyjnego | str. 310

4.4.1. Moment orzekania o restytucji na podstawie art. 338 § 1 k.p.c.  | str. 310

4.4.2. Przesłanki orzeczenia restytucyjnego | str. 311

4.4.3. Wymagalność roszczenia restytucyjnego | str. 312

4.4.4. Rodzaje i treść rozstrzygnięcia w postępowaniu restytucyjnym  | str. 314

4.5. Środki zaskarżenia orzeczenia restytucyjnego | str. 324

4.6. Restytucja w postępowaniu nakazowym | str. 325

Uwagi końcowe | str. 329

Bibliografia  | str. 337