Nadużycie prawa a zasada neutralności VAT / Sylwia Adamczyk-Kaczmara

Walka z nadużyciami dotyczącymi podatku od wartości dodanej jest celem wspieranym przez przepisy unijne oraz orzecznictwo TSUE. Środki, jakie w tym zakresie mogą zastosować państwa członkowskie, nie powinny wykraczać ponad to, co jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego poboru podatku i wyeliminowania nadużyć.

Autorka analizuje, czy w odniesieniu do instytucji nadużycia prawa istnieją granice, w jakich organy mogą wpływać na swobodę działalności podatnika, a jeśli tak – jak wytyczyć te granice. Wskazuje też, że działania organów w zakresie stosowania tej instytucji mogą potencjalnie naruszać zasadę neutralności podatku od towarów i usług. Przedstawia również uprawnienia i obowiązki organów podatkowych w walce z nadużyciami podatkowymi oraz przypadki odmowy prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Publikacja przeznaczona jest w szczególności dla doradców podatkowych, pracowników organów podatkowych oraz sędziów sądów administracyjnych rozstrzygających spory podatkowe.

„O praktycznych walorach książki przesądza rozległe powoływanie w niej orzecznictwa sądowego. Autorka posłużyła się licznymi orzeczeniami TSUE, ponadto wykorzystała wiele orzeczeń polskich sądów administracyjnych. Czytelnik ma zatem okazję zapoznać się m.in. z praktycznymi aspektami recepcji judykatury Trybunału Sprawiedliwości przez polskie sądy”.
Dr hab. Krzysztof Lasiński-Sulecki, prof. UMK

WPROWADZENIE
Rozdział I. Zasada neutralności i jej znaczenie w systemie podatku od wartości dodanej
1. Podstawowe cechy i zasady podatku od wartości dodanej
2. Ogólna charakterystyka zasady neutralności
3. Wieloaspektowy charakter zasady neutralności
4. Zasada neutralności a zasada pewności prawa i zasada proporcjonalności
5. Prawo podatnika do odliczenia podatku naliczonego jako instrument realizacji zasady neutralności
6. Zasada neutralności w kontekście odmowy prawa do odliczenia podatku naliczonego na gruncie orzecznictwa TSUE
6.1. Przesłanki prawa do odliczenia podatku naliczonego
6.2. Prawo do odliczenia a konkurencyjność świadczeń i zasada terytorialności
7. Zasada neutralności w polskiej praktyce i orzecznictwie
8. Podsumowanie
Rozdział II. Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej a prawo podatnika do obniżenia zobowiązania podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług
1. Ogólna charakterystyka swobody prowadzenia działalności gospodarczej
1.1. Prawo podatnika do wyboru struktury działalności
1.2. Prawo podatnika do wyboru jurysdykcji podatkowej
1.3. Prawo podatnika do wyboru formy prowadzenia działalności
1.4. Prawo podatnika do swobodnego kształtowania stosunku cywilnoprawnego
2. Wymóg działania w dobrej wierze i dochowania należytej staranności
3. Ogólna charakterystyka przyczyn występowania nadużyć w podatku od towarów i usług
4. Działania podatników mające na celu obniżenie wysokości bądź uchylenie się od spełnienia zobowiązania podatkowego
4.1. Unikanie opodatkowania
4.2. Obejście prawa podatkowego
4.3. Nadużycie prawa podatkowego
4.4. Uchylanie się od opodatkowania
4.5. Oszustwo podatkowe
5. Podsumowanie
Rozdział III. Instytucja nadużycia prawa w zakresie podatku od wartości dodanej na gruncie unijnym
1. Regulacje prawa unijnego odnoszące się do nadużyć w zakresie podatku od wartości dodanej
2. Ogólna charakterystyka instytucji nadużycia prawa w odniesieniu do podatku od wartości dodanej
3. Terminologia oraz geneza instytucji nadużycia prawa w świetle orzecznictwa TSUE
4. Przesłanki i skutki wystąpienia nadużycia prawa na gruncie orzecznictwa TSUE
4.1. Przesłanki nadużycia prawa
4.2. Kryterium korzyści podatkowej
4.3. Konsekwencje nadużycia prawa
5. Wskazówki TSUE w kwestii stosowania instytucji nadużycia prawa przez organy podatkowe
6. Maksymalizacja prawa do odliczenia podatku naliczonego przez podatnika a nadużycie prawa w świetle wybranego orzecznictwa TSUE
7. Instytucja nadużycia prawa a zasada pewności prawa i zasada proporcjonalności
8. Podsumowanie
Rozdział IV. Instytucja nadużycia prawa w zakresie podatku od towarów i usług – perspektywa krajowa
1. Ogólna charakterystyka instytucji nadużycia prawa na gruncie krajowym
1.1. Nadużycie prawa a czynności pozorne
1.2. Instytucja nadużycia prawa na gruncie krajowym przed jej wprowadzeniem do ustawy o p.t.u.
2. Próba wprowadzenie klauzuli w przeszłości
3. Klauzula nadużycia prawa w przepisach ustawy o p.t.u.
3.1. Przesłanki stwierdzenia nadużycia prawa
3.2. Sztuczność w sposobie postępowania podatnika
3.3. Skutki stwierdzenia nadużycia prawa
4. Klauzula nadużycia prawa a klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania
5. Podsumowanie
Rozdział V. Stosowanie instytucji nadużycia prawa przez krajowe sądy administracyjne i organy podatkowe
1. Wybrane przykłady z praktyki stosowania instytucji nadużycia prawa przez krajowe sądy administracyjne
1.1. Transakcje związane z nieruchomościami
1.2. Sprzedaż zestawów towarów
1.3. Świadczenia złożone (kompleksowe)
2. Przejawy stosowania instytucji nadużycia prawa przez organy podatkowe
2.1. Ostrzeżenia i wyjaśnienia podatkowe publikowane przez Ministerstwo Finansów
2.2. Odmowa ochrony z interpretacji indywidualnej w związku z podejrzeniem nadużycia prawa
2.2.1. Uzasadnione przypuszczenie nadużycia prawa
2.2.2. Kwestie proceduralne i merytoryczne
2.3. Inne działania organów podatkowych
3. Podsumowanie
Rozdział VI. Nadużycie prawa a ograniczenie swobody prowadzenia działalności gospodarczej
1. Zakres uprawnień i obowiązków organów podatkowych w walce z nadużyciem prawa
2. Odmowa prawa do odliczenia podatku naliczonego a stwierdzenie nadużycia prawa
3. Zasada neutralności w procesie stosowania instytucji nadużycia prawa w świetle orzecznictwa TSUE i na gruncie krajowym
4. Inne czynniki określające zakres działań organu podatkowego w przypadku nadużycia prawa
4.1. Zasada proporcjonalności i zasada pewności prawa
4.2. Unikanie podwójnego opodatkowania
4.3. Ochrona prawna podatników w świetle zasad rzetelnego procesu podatkowego
5. Podsumowanie
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA