Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych / Stanisław Zabłocki, Piotr Hofmański

"Książka niniejsza, choć w lej tytule figuruje wyraz "metodyka", nie aspiruje do roli opracowania, które miałoby kogokolwiek "nauczać" przedmiotu określonego mianem prawidłowego sądzenia. Próbowaliśmy jedynie zestawić swoiste kompendium zasad, które mogą się okazać przydatne przy pełnieniu służby przez sędziów orzekających w sprawach karnych. Ponieważ jednak omówienie wszystkich zagadnień istotnych w codziennej pracy sędziego było wręcz niemożliwe - ograniczyliśmy się do niektórych z nich (i stąd w tytule wyraz "elementy"), próbując za to omówić je dogłębniej. Obok metodyki, pojmowanej jako zbiór zasad postępowania, podjęliśmy próbę "zmieszczenia" w tym opracowaniu także, a może nawet przede wszystkim, wskazówek dotyczących tego, co w pracy sędziego najbardziej frapujące, ale zarazem i najtrudniejsze, to jest przebiegu procesu decyzyjnego oraz wskazówek kształtujących szeroko pojmowaną "osobowość sędziego", i to sędziego XXI wieku."



Wykaz skrótów 13
Wprowadzenie do I wydania 17
Wprowadzenie do II wydania 21
CZĘŚĆ PIERWSZA - OGÓLNA 23
1. Przygotowanie do sprawy 25
1.1. uwagi ogólne 25
1.2. zbadanie przez sędziego możliwości osobistego podejmowania czynności w sprawie 26
1.3. zbadanie właściwości sądu 26
1.4. niektóre aspekty kontroli warunków formalnych wniosków incydentalnych i skarg etapowych 27
1.5. kontrola warunków dopuszczalności postępowania. Badanie przesłanek procesowych 28
1.5.1. Przesłanki o charakterze materialnoprawnym 30
1.5.2. Śmierć oskarżonego 34
1.5.3. Przedawnienie 35
1.5.4. Rzecz osądzona i zawisłość sprawy 38
1.5.5. Brak podległości sprawcy orzecznictwu polskich sądów karnych 42
1.5.6. Brak skargi uprawnionego oskarżyciela 44
1.5.7. Brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej 45
1.5.8. Inne przesłanki procesowe 53
1.6. inne czynności podejmowane przed skierowaniem sprawy na rozprawę w sądzie pierwszej instancji 54
1.7. inne czynności podejmowane przed skierowaniem sprawy na rozprawę w sądzie drugiej instancji 60
1.8. metoda czytania akt sprawy 66
1.8.1. Metoda czytania akt z uwzględnieniem specyfiki przygotowania do orzekania w związku z głównym przedmiotem procesu w sądzie pierwszej instancji 68
1.8.2. Metoda czytania akt z uwzględnieniem specyfiki przygotowania do orzekania w związku z wniesioną apelacją 74
1.8.3. Metoda czytania akt z uwzględnieniem specyfiki przygotowania do orzekania w związku ze złożeniem wniosku incydentalnego albo zażalenia 77
2. Czynności procesowe 79
2.1. doręczenia 79
2.1.1. Zagadnienia ogólne 79
2.1.2. Metody doręczania 79
2.1.3. Skutki niedoręczenia lub doręczenia wadliwego 84
2.2. Terminy 86
2.2.1. Zagadnienia ogólne 86
2.2.2. Rodzaje terminów 86
2.2.3. Zachowanie terminu 87
2.2.4. Sposoby liczenia 90
2.2.5. Skutki niezachowania 93
2.2.6. Przywrócenie terminu 94
2.3. postępowanie z quasi-wnioskami składanymi na podstawie art. 9 § 2 k.p.k. 96
2.3.1. Zagadnienia ogólne 96
2.3.2. Zasada oficjalności a zasada skargowości w działaniu sądu 97
2.3.3. Zakaz obchodzenia formalnych rygorów wniosku przez składanie quasi-wniosków na podstawie art. 9 § 2 k.p.k. 98
2.3.4. Sposoby reakcji organów sądu na quasi-wnioski stron 101
2.3.5. Sposób postępowania sądu w wypadku wadliwego skierowania przez prezesa quasi-wniosku na posiedzenie 105
2.4. udział stron w rozprawach i posiedzeniach sądu 106
2.4.1. Zagadnienia ogólne 106
2.4.2. Udział stron w rozprawach 107
2.4.2.1. Rozprawa główna 107
2.4.2.2. Rozprawa odwoławcza 111
2.4.3. Udział stron w posiedzeniach sądu 113
3. Jawność zewnętrzna procesu 119
3.1..Jawność rozprawy 120
3.1.1. Rozprawa niejawna 122
3.1.2. Wyłączenie jawności 125
3.1.2.1. Zakłócenie spokoju publicznego 125
3.1.2.2. Obraza dobrych obyczajów 125
3.1.2.3. Ujawnienie okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy 126
3.1.2.4. Naruszenie ważnego interesu prywatnego 126
3.1.2.5. Wniosek osoby, która złożyła wniosek o ściganie 127
3.1.2.6. Nieletniość oskarżonego lub wiek świadka 128
3.1.2.7. Złożenie wniosku o wyłączenie jawności rozprawy 129
3.1.2.8. Narażenie świadka. (lub osoby najbliższej) na hańbę 129
3.1.2.9. Przesłuchanie świadka koronnego 130
3.2..Jawność posiedzeń sądowych 132
3.2.1. Posiedzenia niejawne 133
3.2.2. Wyłączenie jawności posiedzenia 134
3.3. mężowie zaufania 134
3.4..Jawność ogłoszenia wyroku 136
3.5. udział środków społecznego przekazu w procesie karnym 137
4. Proces decyzyjny 141
4.1. ustalanie faktów sprawy 142
4.1.1. Dowodzenie - podstawy 142
4.1.2. Dopuszczalność dowodów i zakazy dowodowe 147
4.1.2.1. Bezwzględne zakazy dowodzenia tezy 149
4.1.2.2. Względny zakaz dowodzenia okoliczności tajnych i ściśle tajnych 154
4.1.2.3. Bezwzględne zakazy korzystania ze źródła i środka dowodowego 158
4.1.2.4. Względne zakazy korzystania ze źródła i środka dowodowego 167
4.1.2.5. Zakaz stosowania określonych metod dowodzenia 173
4.1.3. Dowodzenie z urzędu i postępowanie z wnioskami dowodowymi 178
4.1.4. Poszczególne dowody 183
4.1.4.1. Dowód z wyjaśnień oskarżonego 184
4.1.4.2. Dowód z zeznań świadka 189
4.1.4.3. Dowód z zeznań świadka anonimowego 199
4.1.4.4. Konfrontacja i okazanie 201
4.1.4.5. Dowód z ekspertyzy biegłego (biegłych) 203
4.1.4.6. Eksperyment procesowy 215
4.1.4.7. Dowód z dokumentu 216
4.1.4.8. Dowody rzeczowe 217
4.1.5. Ocena dowodów i dokonanie ustaleń faktycznych 218
4.1.5.1. Ustalenie przedmiotu oceny 219
4.1.5.2. Ocena 225
4.1.5.3. Ustalenie faktów sprawy 226
4.2. wykładnia prawa 227
4.2.1. Cel wykładni w procesie decyzyjnym 227
4.2.2. Wykładnia dokonywana przez inne podmioty i jej wpływ na proces decyzyjny 228
4.2.2.1. Wykładnia autentyczna 228
4.2.2.2. Wykładnia legalna 229
4.2.2.3. Wykładnia operatywna 230
4.2.2.4. Wykładnia doktrynalna 231
4.2.3. Wykładnia dokonywana przez sąd podejmujący konkretną decyzję 231
4.2.3.1. Wykładnia językowa 231
4.2.3.2. Wykładnia systemowa 233
4.2.3.3. Wykładnia funkcjonalna i celowościowa 236
4.2.3.4. Wykładnia logiczna - wnioskowania prawnicze 237
4.3. reguły kolizyjne - istotne dla podjęcia decyzji, który przepis poddajemy wykładni 240
4.3.1. Reguły chronologiczne 240
4.3.2. Reguły hierarchiczne 242
4.3.3. Reguły merytoryczne 242
4.4. czy istnieją w ogóle przepisy niewymagające wykładni 244
4.5. dyrektywy preferencji - pierwszeństwo wykładni językowej i warunki do odstąpienia od jej rezultatów 244
4.6. subsumcja czynu zarzucanego 246
5. Uzasadnianie rozstrzygnięć przez sąd i jego organy 248
5.1..Jakie rozstrzygnięcia wymagają uzasadnienia 249
5.1.1. Bezwzględny obowiązek ustnego uzasadnienia każdego rozstrzygnięcia ogłoszonego publicznie 249
5.1.2. Wypadki obligatoryjnego uzasadniania na piśmie wyroków, postanowień i zarządzeń 251
5.2. specyfika rozstrzygnięcia organu pierwszoinstancyjnego w porównaniu z rozstrzygnięciem organu odwoławczego z punktu widzenia treści i formy uzasadnienia 254
5.3. specyfika podania tzw. ustnych motywów rozstrzygnięcia w porównaniu z jego uzasadnieniem na piśmie 254
5.4. Treść i forma uzasadnień pisemnych postanowień i zarządzeń, ze szczególnym uwzględnieniem treści postanowień o charakterze dowodowym oraz postanowień w przedmiocie stosowania środków zapobiegawczych 257
5.5. uzasadnianie wyroków 271
5.5.1. Ustne uzasadnienie wyroku 271
5.5.2. Pisemne uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji 275
5.5.2.1. Język uzasadnienia wyroku sporządzonego na piśmie 277
5.5.2.2. Plan wewnętrzny uzasadnienia - dostosowany do rodzaju rozstrzygnięcia 279
5.5.2.3. Dokładne ustalenie podstawy faktycznej 282
5.5.2.4. Opis i ocena dowodów, zarówno przyjętych za podstawę ustaleń, jak i przeciwnych 288
5.5.2.5. Wyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia - uzasadnianie tzw. decyzji interpretacyjnych 296
5.5.2.6. Uzasadnienie płaszczyzny zastosowanej reakcji prawnokarnej 300
5.5.2.7. Uzasadnienie rozstrzygnięć o charakterze akcesoryjnym 307
5.5.2.8. Uzasadnienie wyroku skazującego 308
5.5.2.9. Uzasadnienie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie 309
5.5.2.10. Uzasadnienie wyroku umarzającego postępowanie 312
5.5.2.11. Uzasadnienie wyroku uniewinniającego 317
5.5.2.12. Uzasadnienie wyroku łącznego 319
5.5.3. Pisemne uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego 321
5.5.3.1. Uzasadnienie rozstrzygnięcia o charakterze kasatoryjnym 329
5.5.3.2. Uzasadnienie rozstrzygnięcia o charakterze reformatoryjnym 330
5.5.3.3. Uzasadnienie rozstrzygnięcia akceptującego wyrok sądu pierwszej instancji 333
6. Sędzia wobec wyzwań współczesności 335
6.1. refleksje ogólne 335
6.2. sprawa z udziałem świadka koronnego 336
6.3. dowody o charakterze naukowym. nowe techniki kryminalistyczne i postęp technik tradycyjnych 355
6.4. sędzia wobec prawa międzynarodowego i wspólnotowego 364
6.4.1. Wprowadzenie 364
6.4.2. Sędzia krajowy a traktaty międzynarodowe o prawach człowieka 364
6.4.3. Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych 366
6.4.3.1. Współpraca z państwami spoza unii europejskiej 368
6.4.3.2. Współpraca w ramach unii europejskiej 369
6.5. pytanie prawne do Trybunału konstytucyjnego 373
6.6. pytanie prawne. (prejudycjalne) do Trybunału sprawiedliwości unii Europejskiej 380
CZĘŚĆ DRUGA - AKCJE 387
Akcja nr 1. Absorpcyjne umorzenie postępowania. (art. 11 § 1 k.p.k..) 389
Akcja nr 2. Zawieszenie postępowania z uwagi na możliwość absorpcyjnego umorzenia postępowania. (art. 11 § 2 k.p.k..) 394
Akcja nr 3. Zawieszenie postępowania. (art. 22 § 1 k.p.k..) 397
Akcja nr 4. Wniosek o przekazanie sprawy sądowi okręgowemu ze względu na jej szczególną wagę lub zawiłość. (art. 25 § 2 k.p.k..) 402
Akcja nr 5. Badanie właściwości. (art. 35 § 1 k.p.k..) 404
Akcja nr 6. Przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu w trybie art. 36 k.p.k. 407
Akcja nr 7. Wystąpienie o przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu w trybie art. 37 k.p.k. 410
Akcja nr 8. Wyłączenie sędziego. (art. 42 § 4 k.p.k..) w związku z okolicznościami określonymi w art. 40 § 1-3 oraz art. 41 k.p.k. 412
Akcja nr 9. Sprostowanie oczywistej omyłki pisarskiej lub rachunkowej (art. 105 § 1 k.p.k..) 417
Akcja nr 10. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie lub zarządzenie o sprostowaniu oczywistej omyłki pisarskiej lub rachunkowej. (art. 105 § 4 k.p.k..) 420
Akcja nr 11. Reakcja na wpłynięcie pisma nieodpowiadającego warunkom formalnym. (art. 120 § 1 k.p.k..) 422
Akcja nr 12. Rozpoznanie wniosku o przywrócenie terminu. (art. 126 § 2 k.p.k..) 425
Akcja nr 13. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie o odmowie przywrócenia terminu bądź pozostawieniu bez rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu lub na zarządzenie o odmowie przyjęcia takiego wniosku. (art. 126 § 3 k.p.k..) 428
Akcja nr 14. Sprostowanie protokołu rozprawy lub posiedzenia. (art. 153 k.p.k..) 430
Akcja nr 15. Wystąpienie o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy informacji tajnych lub ściśle tajnych. (art. 179 § 3 k.p.k..) 432
Akcja nr 16. Decyzja w przedmiocie zezwolenia na przesłuchanie osoby zobowiązanej do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej lub dziennikarskiej w toku postępowania przygotowawczego. (art. 180 § 2 k.p.k..) 434
Akcja nr 17. Decyzja w przedmiocie przesłuchania osoby zobowiązanej do zachowania tajemnicy informacji poufnych i zastrzeżonych oraz tajemnicy zawodowej lub funkcyjnej. (art. 180 § 1 k.p.k..), w tym notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej lub dziennikarskiej, w toku postępowania sądowego. (art. 180 § 2 k.p.k..) 437
Akcja nr 18. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie o przesłuchaniu lub zezwoleniu na przesłuchanie wydane na podstawie art. 180 § 2 k.p.k.. (art. 180 § 2 zdanie trzecie k.p.k..) 440
Akcja nr 19. Zachowanie w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych. (art. 184 § 1 k.p.k..) 442
Akcja nr 20. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie w przedmiocie zachowania w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych. (art. 184 § 1 k.p.k..), albo na wydane na podstawie art. 184 § 7 lub.8 k.p.k.. postanowienie o jego uchyleniu. (art. 184 § 5 k.p.k..) 445
Akcja nr 21. Uchylenie postanowienia o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych. (art. 184 § 7 i.8 k.p.k..) 448
Akcja nr 22. Przesłuchanie w toku postępowania przygotowawczego osoby, która w chwili przesłuchania nie ukończyła.15 lat, pokrzywdzonej w sprawie o przestępstwo określone w rozdziałach XXV i XXVI k k. (art. 185a k.p.k..) oraz przesłuchanie świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył.15 lat w sprawie o przestępstwo określone w rozdziale XXV k k. albo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej. (art. 185b k.p.k..) 450
Akcja nr 23. Zatwierdzenie postanowienia prokuratora o zarządzeniu kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych. (art. 237 § 2 k.p.k..) 453
Akcja nr 24. Zarządzenie na wniosek prokuratora kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych. (art. 237 § 1 k.p.k..) 455
Akcja nr 25. Rozpoznanie zażalenia na zatrzymanie. (art. 246 § 1 k.p.k..) 457
Akcja nr 26. Decyzja w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania w toku postępowania przygotowawczego. (art. 250 § 2 k.p.k..) 460
Akcja nr 27. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym. (art. 252 § 1 k.p.k..) 464
Akcja nr 28. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie w przedmiocie zastosowanego w postępowaniu przygotowawczym innego niż tymczasowe aresztowanie środka zapobiegawczego. (art. 252 § 1 k.p.k..) 466
Akcja nr 29. Decyzja w przedmiocie przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania w toku postępowania przygotowawczego. (art. 263 § 2 k.p.k..) 468
Akcja nr 30. Orzeczenie przepadku przedmiotu poręczenia majątkowego (art. 270 § 1 k.p.k..) 471
Akcja nr 31. Rozpoznanie zażalenia na orzeczenie w przedmiocie przepadku przedmiotu poręczenia. (art. 270 § 3 k.p.k..) 474
Akcja nr 32. Wydanie listu żelaznego (art. 281 k.p.k..) 476
Akcja nr 33. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie co do zabezpieczenia majątkowego. (art. 293 § 2 k.p.k..) 478
Akcja nr 34. Rozpoznanie zażalenia na odmowę wszczęcia lub umorzenia postępowania przygotowawczego. (art. 306 i.330 k.p.k..) 480
Akcja nr 35. Umorzenie postępowania i zastosowanie środka zabezpieczającego na wniosek prokuratora. (art. 324 i.354 k.p.k..) 482
Akcja nr 36. Formalna kontrola aktu oskarżenia. (art. 337 k.p.k..) 484
Akcja nr 37. Rozpoznanie zażalenia na zarządzenie o zwrocie aktu oskarżenia w celu usunięcia braków formalnych. (art. 337 § 2 k.p.k..) 486
Akcja nr 38. Rozważenie możliwości skierowania sprawy na drogę postępowania mediacyjnego. (art. 339 § 4 k.p.k..) 488
Akcja nr 39. Rozpoznanie wniosku w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania. (art. 341 k.p.k..) 491
Akcja nr 40. Rozpoznanie wniosku o skazanie bez rozprawy. (art. 343 k.p.k..) 494
Akcja nr 41. Orzeczenie co do środków zapobiegawczych po wpłynięciu aktu oskarżenia. (art. 344 k.p.k..) 496
Akcja nr 42. Wydanie orzeczenia w przedmiocie zwrotu sprawy w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego. (art. 345 § 1 k.p.k..) 498
Akcja nr 43. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie o zwrocie sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego. (art. 345 § 3 k.p.k..) 500
Akcja nr 44. Losowanie składu orzekającego. (art. 351 § 2 k.p.k..) 502
Akcja nr 45. Uzupełnienie wyroku. (art. 420 k.p.k..) 504
Akcja nr 46. Zarządzenie w przedmiocie przyjęcia środka odwoławczego (art. 429 § 1 k.p.k..) 506
Akcja nr 47. Rozpoznanie zażalenia na zarządzenie o odmowie przyjęcia środka odwoławczego lub na zarządzenie o pozostawieniu tego środka bez dalszego biegu na podstawie art. 120 § 2 k.p.k.. (art. 429 § 2 k.p.k..) 511
Akcja nr 48. Pozostawienie środka odwoławczego bez rozpoznania. (art. 430 k.p.k..) 513
Akcja nr 49. Przedstawienie sądowi najwyższemu zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy. (art. 441 k.p.k..) 515
Akcja nr 50. Ponowne rozpoznanie sprawy. (art. 442 k.p.k..) 520
Akcja nr 51. Wydanie orzeczenia w kwestii sprowadzenia oskarżonego na rozprawę odwoławczą. (art. 451 k.p.k..) 524
Akcja nr 52. Rozpoznanie wniosku o dobrowolne poddanie się karze w postępowaniu uproszczonym. (art. 474a k.p.k..) 528
Akcja nr 53. Posiedzenie pojednawcze w trybie prywatnoskargowym (art. 489 k.p.k..) 530
Akcja nr 54. Wydanie wyroku nakazowego. (art. 500 k.p.k..) 532
Akcja nr 55. Zarządzenie w przedmiocie dopuszczalności kasacji. (art. 530 § 1 i.2 k.p.k..) 535
Akcja nr 56. Wznowienie postępowania przez sąd okręgowy lub apelacyjny(art. 544 i n. k.p.k..) 539
Akcja nr 57 . Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego. (art. 550 k.p.k..) 542
Akcja nr 58. Rozpoznanie wniosku o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, aresztowanie lub zatrzymanie. (art. 552 k.p.k..) 544
Akcja nr 59. Zaopiniowanie prośby o ułaskawienie przez sąd pierwszej instancji. (art. 561 i n. k.p.k..) 548
Akcja nr 60. Wydanie wyroku.łącznego. (art. 569 i n. k.p.k..) 551
Akcja nr 61. Wystąpienie o zabezpieczenie mienia podlegającego przepadkowi lub środków dowodowych w innym państwie członkowskim unii Europejskiej. (art. 589g k.p.k..) 559
Akcja nr 62. Wykonanie orzeczenia o zabezpieczeniu mienia podlegającego przepadkowi lub środków dowodowych wydanego w innym państwie członkowskim unii europejskiej. (art. 589l k.p.k..) 562
Akcja nr 63. Zaopiniowanie wniosku ekstradycyjnego. (art. 603 k.p.k..) 565
Akcja nr 64. Wydanie europejskiego nakazu aresztowania. (art. 607a k.p.k..) 567
Akcja nr 65. Wykonanie europejskiego nakazu aresztowania. (art. 607k k.p.k..) 570
Akcja nr 66. Wydanie orzeczenia co do przejęcia orzeczenia do wykonania (art. 608 § 3 i art. 609 § 1 i.2 k.p.k..) 576
Akcja nr 67. Określenie kwalifikacji prawnej oraz kar i środków podlegających wykonaniu po przejęciu orzeczenia. (art. 611c k.p.k..) 579
Akcja nr 68. Wykonanie orzeczenia o karze o charakterze pieniężnym wydanego w innym państwie członkowskim unii europejskiej. (art. 611ff k.p.k..) 581
Akcja nr 69. Wykonanie orzeczenia o przepadku wydanego w innym państwie członkowskim unii europejskiej. (art. 611fu k.p.k..) 584