Dyscyplina finansów publicznych. Aktualne problemy w systemie odpowiedzialności

W książce przedstawiono aktualne kwestie pojawiające się na gruncie stosowania ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

   Omówione zagadnienia dotyczą m.in.:

• dostępu do informacji publicznej,
• przesłanek winy i adekwatności kary, a także roli obrońcy w postępowaniu o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
• naruszeń związanych z dokonywaniem wydatków i zaciąganiem zobowiązań,
• odpowiedzialności za nierozliczenie w terminie otrzymanej dotacji,
• wydatkowania subwencji przez publiczne uczelnie akademickie.

W publikacji omówiono nowelizację z ustawy - Prawo zamówień publicznych z 11.09.2019 r., która wejdzie w życie od 1 stycznia 2021 r., wprowadzającą istotne zmiany w przepisach ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Odniesiono się także do ostatniej nowelizacji z 2019 r. (Dz.U. poz. 1495), która wprowadza modyfikacje zwolnień z odpowiedzialności w związku z ugodą zawartą przez jednostki sektora finansów publicznych.

Uwzględniono ponadto rozwiązania prawne dotyczące zapobiegania, przeciwdziałania i zwalczania COVID-19 odnoszące się do odpowiedzialności za naruszenia dyscypliny finansów publicznych

Autorzy książki są naukowcami i praktykami związanymi zarówno z podmiotami finansów publicznych, jak i organami właściwymi w sprawach odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. W związku z tym w opracowaniu przedstawiono najistotniejsze kwestie z punktu widzenia konstrukcji reżimu odpowiedzialności oraz praktyki jej dochodzenia.

   Adresaci:
Publikacja przeznaczona dla adwokatów i radców prawnych biorących udział w postępowaniach sądowych o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zainteresuje też naukowców na kierunkach prawo, administracja, ekonomia, zajmujących się problematyką finansów publicznych.

Wykaz skrótów | str. 13

Przedmowa | str. 19

Rozdział 1
Definicje legalne w regulacjach finansów publicznych – zagadnienia wprowadzające (Paweł Borszowski) | str. 21
1.1. Uwagi ogólne | str. 21
1.2. Wybór obszaru podlegającego definiowaniu w regulacji finansów publicznych | str. 23
1.3. Determinanty wprowadzania definicji legalnych dla ograniczenia obszaru nieostrości w regulacji finansów publicznych | str. 28
1.4. Podsumowanie | str. 30

Rozdział 2
Zwroty niedookreślone (nieostre) w tekście aktu prawnego na przykładzie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – analiza wybranych zagadnień (Wojciech Bożek) | str. 32
2.1. Uwagi ogólne | str. 32
2.2. Zwroty niedookreślone i nieostre w tekście aktu prawnego | str. 34
2.3. Zwroty niedookreślone w ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych na przykładzie „szkodliwości czynu dla finansów publicznych” | str. 36
2.4. Aspekty praktyczne badanej problematyki | str. 47
2.4.1. Wykładnia przepisów o charakterze sankcyjnym | str. 47
2.4.2. Odtworzenie toku rozumowania komisji orzekającej | str. 47
2.4.3. Szkoda dla finansów publicznych. Stopień szkodliwości czynu dla finansów publicznych (znikomy, nieznaczny, znaczny, rażący) | str. 48

Rozdział 3
Dostęp do informacji publicznej w zakresie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Anna Kościńska-Paszkowska) | str. 50
3.1. Uwagi ogólne | str. 50
3.2. Jawność na gruncie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych | str. 52
3.3. Dostęp do niektórych informacji | str. 55
3.4. Podsumowanie | str. 59

Rozdział 4
Wina jako przesłanka odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Jerzy Lachowski) | str. 61
4.1. Uwagi ogólne | str. 61
4.2. Pojęcie winy jako przesłanki odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych | str. 62
4.3. Przesłanki przypisania winy | str. 67
4.4. Funkcje winy | str. 72
4.4.1. Funkcja legitymizująca winy | str. 72
4.4.2. Funkcja winy w procesie wymiaru kary | str. 74
4.5. Dodatek praktyczny – wybór tez z orzecznictwa | str. 75

Rozdział 5
Adekwatność kar za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – wybrane zagadnienia (Wojciech Gonet) | str. 78
5.1. Uwagi ogólne | str. 78
5.2. Czyny powodujące stratę finansową dla sektora finansów publicznych | str. 79
5.3. Czyny niepowodujące straty finansowej dla sektora finansów publicznych | str. 81
5.4. Katalog kar za naruszenie dyscypliny finansów publicznych | str. 83
5.5. Koszty postępowania | str. 85
5.6. Podsumowanie | str. 87

Rozdział 6
Rola obrońcy w postępowaniu o naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Ewa Kosior) | str. 88
6.1. Uwagi ogólne | str. 88
6.2. Umocowanie obrońcy | str. 90
6.3. Tajemnica | str. 94
6.4. Relacja pomiędzy obwinionym a obrońcą. Kolizja interesów | str. 96
6.5. Podsumowanie | str. 103

Rozdział 7
Prawidłowość ugody w przedmiocie należności cywilnoprawnej jako warunek wyłączający bezprawność gospodarowania środkami publicznymi (Joanna M. Salachna) | str. 105
7.1. Uwagi ogólne | str. 105
7.2. Obowiązujące unormowania. Podstawowe warunki zawarcia ugody i ich systemowa analiza | str. 106
7.3. Ocena skutków zawarcia ugody w sprawie spornej należności cywilnoprawnej – zasady | str. 111
7.4. Schemat oceny skutków zawarcia ugody w sprawie spornej należności cywilnoprawnej | str. 112
7.5. Zawieranie ugód a wymogi kontroli zarządczej. Zmodyfikowany schemat oceny skutków ugody | str. 114
7.6. Formuła zawarcia ugody | str. 120
7.7. Względna dobrowolność zawarcia ugody przez jednostkę sektora finansów publicznych (okoliczności wskazujące na obligatoryjność ugodzenia się) | str. 121
7.8. Podsumowanie | str. 124

Rozdział 8
Naruszenie dyscypliny finansów publicznych a udzielanie ulg w spłacie należności jednostek sektora finansów publicznych (Paweł Majka) | str. 125
8.1. Uwagi ogólne | str. 125
8.2. Zakres regulacji prawnych | str. 126
8.3. Pojęcie należności jednostek sektora finansów publicznych | str. 129
8.4. Pojęcie niezgodnego z przepisami udzielania ulg | str. 133
8.5. Podsumowanie | str. 136

Rozdział 9
Upoważnienie jako podstawa do nabycia zdolności dyscyplinarnej za czyny naruszające dyscyplinę finansów publicznych (Anna Rotter) | str. 138
9.1. Uwagi ogólne | str. 138
9.2. Kierownik jednostki sektora finansów publicznych jako podmiot potencjalnie odpowiedzialny za naruszenie dyscypliny finansów publicznych | str. 141
9.3. Powierzenie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych określonych obowiązków w zakresie gospodarki finansowej | str. 144
9.4. Powierzenie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych określonych obowiązków głównemu księgowemu | str. 150
9.5. Upoważnienie a pełnomocnictwo | str. 153
9.6. Prawidłowy rozdział zadań pomiędzy pracowników a nienależyte wykonywanie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych obowiązków w zakresie kontroli zarządczej | str. 154
9.7. Podsumowanie | str. 156

Rozdział 10
Naruszenia dyscypliny finansów publicznych związane z dokonywaniem wydatków i zaciąganiem zobowiązań – próba systematyzacji i oceny (Anna Ostrowska) | str. 157
10.1. Uwagi ogólne | str. 157
10.2. Dokonanie wydatku bez upoważnienia lub z przekroczeniem zakresu upoważnienia | str. 160
10.3. Dokonanie wydatku z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków | str. 165
10.4. Zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących zaciągania zobowiązań | str. 169
10.5. Podsumowanie | str. 174

Rozdział 11
Konstrukcja prawna odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych związana z dokonywaniem wydatków publicznych w formie dotacji na realizację zadań publicznych (Klaudia Stelmaszczyk) | str. 176
11.1. Uwagi ogólne | str. 176
11.2. Wadliwe udzielenie lub przekazanie dotacji – art. 8 pkt 1 u.o.n.d.f.p. | str. 179
11.3. Niezatwierdzenie w terminie przedstawionego rozliczenia dotacji – art. 8 pkt 2 u.o.n.d.f.p. | str. 189
11.4. Nieustalenie kwoty do zwrotu – art. 8 pkt 3 u.o.n.d.f.p. | str. 193
11.5. Podsumowanie | str. 198

Rozdział 12
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w związku z nierozliczeniem w terminie otrzymanej dotacji (Krzysztof Czarnecki) | str. 199
12.1. Uwagi ogólne | str. 199
12.2. Obowiązek rozliczenia jako signum specificum dotacji | str. 200
12.3. Konstrukcja prawna wybranych rodzajów dotacji a odpowiedzialność na podstawie art. 9 pkt 2 u.o.n.d.f.p. | str. 203
12.4. Podsumowanie | str. 213

Rozdział 13
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w zakresie wydatkowania subwencji przez publiczne uczelnie akademickie (Michał Stawiński) | str. 216
13.1. Uwagi ogólne | str. 216
13.2. Geneza i charakterystyka przepisu art. 9a u.o.n.d.f.p. | str. 216
13.3. Charakter prawny subwencji dla publicznej uczelni akademickiej | str. 219
13.4. Dysponowanie subwencją przez publiczne uczelnie akademickie a znamiona czynu z art. 9a pkt 2 u.o.n.d.f.p. | str. 223
13.5. Pierwsza interpretacja (szeroka) | str. 223
13.6. Druga interpretacja (wąska) | str. 224
13.7. Problemy praktyczne | str. 228

Rozdział 14
O konieczności nowelizacji art. 14 u.o.n.d.f.p. (Jacek Wantoch-Rekowski, Martyna Wilmanowicz) | str. 230
14.1. Uwagi ogólne | str. 230
14.2. Delikt finansowy z art. 14 pkt 1 u.o.n.d.f.p. | str. 230
14.3. Artykuł 14 pkt 1 a art. 16 ust. 1 u.o.n.d.f.p. | str. 233
14.4. Ład finansów ubezpieczeń społecznych a ZUS | str. 236
14.5. Aspekty praktyczne – wybrane orzecznictwo | str. 239

Rozdział 15
Nowe Prawo zamówień publicznych – wyzwania dla orzecznictwa w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Sylwester Kuchnio) | str. 243
15.1. Uwagi ogólne | str. 243
15.2. Znaczenie nowych unormowań zamówień publicznych | str. 243
15.3. Zmiany przepisów ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych dotyczących naruszeń w obszarze zamówień publicznych | str. 247
15.4. Podsumowanie | str. 252

Rozdział 16
Dylematy zamówień podprogowych z perspektywy odpowiedzialności z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych (Małgorzata Filipek) | str. 253
16.1. Uwagi ogólne | str. 253
16.2. Zamówienia podprogowe – definicja i ich rodzaje | str. 254
16.3. Zasady udzielania zamówień do progu 30 000 euro | str. 262
16.4. Konsekwencje naruszenia zasad wydatkowania środków publicznych | str. 266
16.5. Podsumowanie | str. 269

Rozdział 17
Delikt określenia kryteriów oceny ofert w sposób niezgodny z przepisami o zamówieniach publicznych (Ewaryst Kowalczyk) | str. 271
17.1. Uwagi ogólne | str. 271
17.2. Pojęcie kryteriów oceny ofert w zamówieniach publicznych | str. 272
17.3. Pojęcie określenia kryteriów oceny ofert | str. 274
17.4. Pojęcie niezgodności z przepisami o zamówieniach publicznych jako kwalifikacji określenia kryteriów oceny ofert | str. 277
17.5. Naruszenia przepisów dotyczące doboru poszczególnych rodzajów kryteriów oceny ofert | str. 279
17.5.1. Naruszenie zasady określającej konieczność określania kryteriów oceny ofert związanych z przedmiotem zamówienia | str. 279
17.5.2. Naruszenie zasady ograniczonego zastosowania jedynego lub dominującego kryterium cenowego | str. 280
17.6. Naruszenia dotyczące sposobu (metody) formułowania dobranych kryteriów oceny ofert | str. 281
17.7. Podsumowanie | str. 282

Rozdział 18
Naruszanie dyscypliny finansów publicznych w zakresie sprawozdawczości budżetowej. Aspekty prawne i ekonomiczne (Janusz Sarnowski) | str. 284
18.1. Uwagi ogólne | str. 284
18.2. Znaczenie i funkcje sprawozdawczości w systemie finansów publicznych | str. 285
18.3. Zasady zapewniające jakość prezentowanych danych | str. 287
18.4. Zakres i podstawy prawne sprawozdawczości w sektorze publicznym | str. 288
18.5. Naruszenia dyscypliny finansów publicznych w zakresie sprawozdawczości | str. 289
18.6. Wykazanie danych niezgodnych z danymi z ewidencji księgowej | str. 293
18.7. Sporządzenie sprawozdania na podstawie błędnej ewidencji | str. 294
18.8. Naruszenie dyscypliny finansów publicznych w zakresie sprawozdawczości budżetowej a uszczerbek dla finansów publicznych. Sankcje za nieprawidłowości w sprawozdawczości | str. 296
18.9. Podsumowanie | str. 298

Rozdział 19
Zmiana umowy o zamówienie publiczne a odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w czasie epidemii (Ewa Piechota-Oloś) | str. 300
19.1. Uwagi ogólne | str. 300
19.2. Zmiana umowy na gruncie Prawa zamówień publicznych a dopuszczalna zmiana umowy na podstawie przepisów specustawy o COVID-19 | str. 302
19.3. Odpowiedzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych jako następstwo zmiany umowy o zamówienie publiczne w trybie przepisów specustawy o COVID-19 | str. 313
19.4. Podsumowanie | str. 317

Wykaz aktów prawnych | str. 319

Bibliografia | str. 323

Autorzy | str. 329