Znajdź z polskim wspólny język. Fonetyka w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Poradnik metodyczny / Michalina Biernacka

Prezentowana publikacja to praktyczny poradnik dla nauczycieli języka polskiego jako obcego/drugiego, a szczególnie dla młodych lektorów, rozpoczynających zawodową karierę, zarówno polonistów, jak i neofilologów. Informuje o spodziewanych trudnościach w nauczaniu podsystemu fonicznego (norma językowa, błąd i sposoby korekty, tzw. miejsca trudne), omawia rolę, jaką fonetyka odgrywa w przyswajaniu innych podsystemów języka i podsumowuje wiedzę z zakresu kształcenia kompetencji fonologicznej uczących się (wraz z czynnikami implikującymi jej nabywanie). Szczególnie przyjrzano się fonetyce korektywnej, opisano podstawowe zasady nauczania, wybrane metody i techniki kształcenia słuchu mownego oraz wymowy cudzoziemców, a także sposoby wykorzystania niestandardowych technik pracy, np. logopedycznych, opartych na tekstach kultury czy podejściu komunikacyjnym.

WSTĘP            13

CZĘŚĆ I – ZAGADNIENIA TEORETYCZNE           17

1. KSZTAŁCENIE KOMPETENCJI FONOLOGICZNEJ UCZĄCYCH SIĘ JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO  19

1.1. Kompetencja fonologiczna          21

1.1.1. Kompetencja ortoepiczna         26

1.1.2. Kompetencja ortograficzna      28

1.2. Czynniki implikujące nabywanie kompetencji fonologicznej     29

1.2.1. Percepcja a percepcja mowy    29

1.2.1.1. Antycypacja   32

1.2.2. Słuch mowny    34

1.2.3. Pamięć  39

1.3. Wnioski    42

2. ROLA FONETYKI W PRZYSWAJANIU INNYCH PODSYSTEMÓW JĘZYKA             43

2.1. Podsystem graficzny        45

2.1.1. Ortografia         46

2.1.1.1. Wymowa a zapis samogłosek nosowych [ę / q]        49

2.1.1.2. Wymowa a zapis tzw. samogłosek nosowych wtórnych [ę / q / I / U / Y / A]          52

2.1.1.3. Wymowa a zapis upodobnień           53

2.1.1.4. Wymowa a zapis uproszczeń artykulacyjnych         56

2.1.1.5. Wymowa a zapis geminat      58

2.1.1.6. Wymowa a zapis miękkości  59

2.1.1.7. Wymowa a zapis zakończeń typu -i, -ii, -ji   60

2.1.1.8. Wymowa a zapis połączeń liter typu ai, ei, oi, ii, ói, ui, yi    62

2.1.1.9. Wymowa a zapis połączeń liter typu au, eu  62

2.1.1.10. Wymowa a zapis połączeń liter typu ao, ae, eo, oa, ua, uo 63

2.1.1.11. Wymowa a zapis h /ch, ż / rz, ó /u  63

2.1.2. Interpunkcja      65

2.2. Podsystem gramatyczny  68

2.2.1. Morfologia        68

2.2.1.1. Słowotwórstwo          68

2.2.1.2. Fleksja           70

2.2.1.2.1. Czasowniki              70

2.2.1.2.2. Rzeczowniki           72

2.2.1.2.3. Pozostałe klasy leksemów 73

2.2.1.3. Morfonologia 75

2.2.2. Składnia            77

2.3. Podsystem leksykalny     80

2.3.1. Homonimy        81

2.3.2. Synonimy i antonimy   84

2.3.3. Pola pojęciowe  85

2.4. Wnioski    86

CZĘŚĆ II – PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELI JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO         89

3. TRUDNOŚCI W NAUCZANIU FONETYKI JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO    91

3.1. Norma językowa a norma glottodydaktyczna     92

3.2. Błąd w nauczaniu fonetyki języka polskiego jako obcego         96

3.3. Cele i sposoby korekty błędów fonetycznych    99

3.4. Tak zwane miejsca trudne w obrębie systemu fonicznego         104

3.4.1. Typowe błędy w obrębie systemu wokalicznego         105

3.4.1.1. Samogłoski [i / y / e]  106

3.4.1.2. Samogłoski [o / u]      108

3.4.1.3. Samogłoski nosowe   109

3.4.2. Typowe błędy w obrębie systemu konsonantycznego 111

3.4.2.1. Spółgłoski trzech szeregów    111

3.4.2.2. Spółgłoski półotwarte            114

3.4.2.3. Spółgłoski wargowe   116

3.4.2.4. Spółgłoska [h]            117

3.4.3. Typowe błędy w obrębie półspółgłosek           118

3.4.4. Typowe błędy w obrębie połączeń głoskowych. .  119

3.4.4.1. Geminaty spółgłoskowe        119

3.4.4.2. Grupy spółgłoskowe  120

3.4.4.2.1. Uproszczenia artykulacyjne           120

3.4.4.2.2. Upodobnienia         122

3.4.5. Typowe błędy w obrębie systemu prozodycznego      123

3.4.5.1. Intonacja w wypowiedzeniach pytajnych i żądających        124

3.4.5.2. Akcent wyrazowy      126

3.5. Wnioski    127

4. FONETYKA KOREKTYWNA       129

4.1. Podstawowe zasady nauczania fonetyki języka polskiego jako obcego 130

4.1.1. Indywidualizacja nauczania     134

4.1.1.1. Motywacja     134

4.1.1.2. Modalność     136

4.1.1.3. Wiek  138

4.1.1.4. Predyspozycje i ograniczenia            140

4.1.2. Materiały fonodydaktyczne      144

4.1.2.1. Podręczniki    144

4.1.2.1.1. Podręczniki do nauczania fonetyki języka polskiego jako obcego            145

4.1.2.1.2. Podręczniki kursowe          146

4.1.2.2. Opracowania naukowe          146

4.1.3. Dobór treści nauczania 148

4.1.4. Problematyka transkrypcji fonetycznej            157

4.2. Metody nauczania fonetyki języków obcych      161

4.3. Typologia ćwiczeń fonetycznych            165

4.3.1. Fazy nauczania elementów fonicznych           165

4.3.1.1. Ćwiczenia kształtujące słuch mowny            169

4.3.1.1.1. Ćwiczenia dotyczące dźwięków mowy      170

4.3.1.1.2. Ćwiczenia dotyczące prozodii        175

4.3.1.2. Ćwiczenia artykulacyjne       176

4.3.1.2.1. Ćwiczenia dotyczące dźwięków mowy      177

4.3.1.2.2. Ćwiczenia dotyczące prozodii        184

4.3.2. Ćwiczenia logopedyczne          186

4.3.3. Ćwiczenia z wykorzystaniem tekstów kultury             191

4.3.3.1. Poezja i proza            192

4.3.3.2. Piosenki         195

4.3.3.3. Lingwołamki i zagadki          197

4.3.3.4. Dowcipy        200

4.3.4. Ćwiczenia komunikacyjne       202

4.4. Wnioski    206

ZAKOŃCZENIE         209

ALFABET FONETYCZNY    212

BIBLIOGRAFIA         217

WYKAZ TABEL I RYSUNKÓW       239