Przez zarzuconą subtelną bawełnicę... – cognitio symbolica w kazaniach reformata Antoniego Węgrzynowicza (źródła, zast / Magdalena Kuran

Na okładce tej książki znajduje się drzeworyt zaczerpnięty z łacińskiego zbioru kazań Antoniego Węgrzynowicza Syllabus Marianus. Przedstawia on wnętrze drukami i pracujące w niej osoby. W banderoli umieszczonej u dołu znajdujemy inskrypcję ,,Lucern dabit atra fuligo”.Wielce prawdopodobne jest, że pomysłodawcą i wykonawcą drzeworytu był Węgrzynowicz, który sam ilustrował większość swoich zbiorów kazań. „Czarna sadza da światło” – słowa te w duchu epoki, za pomocą metafory i paradoksu, wyrażają ideę, która znajduje swoje odzwierciedlenie w jego kazaniach. Sadza, która była głównym składnikiem farby drukarskiej, jest tu metonimią drukowanego słowa, a szerzej – wyrażanej poprzez nie treści. Idea ciemności, która prowadzi ku światłu, rzeczy materialnych wiodących ku duchowym, to z kolei istota cognitionis symbolicae.

*

Atutem rozprawy jest jej przedmiot formalny – tytułowa cognitio symbolica, czyli obecne w twórczości reformata „myślenie symboliczne”, przejawiające się w posługiwaniu strukturami symbolicznymi (tu senso largo obejmującymi alegorię, metaforę i inne struktury oparte na analogii). Samo zjawisko, dość dobrze rozpoznane w kulturze wieków dawnych [...], tu stało się przedmiotem interesującego studium przypadku, wzbogacającego wiedzę o dawnej symbolografii i jej roli w kształtowaniu dawnego języka religijnego. Tak ukierunkowanej pracy na temat dawnej prozy kaznodziejskiej do tej pory brakowało.

Z recenzji prof. Wiesława Pawlaka (KUL)

Wykaz skrótów 9

Wstęp. Lucem dabit atra fuligo 11

I. Antoni Węgrzynowicz ‒ życie i dzieło 31

II. Reformaci ‒ historia i charyzmat 71

III. Cognitio symbolica ‒ źródła i inspiracje 95

IV. Rola tytułowej metafory w barokowych zbiorach kazań (przegląd) 131

V. Totus tractatus allegoricus est. Zbiór 167

VI. Continua metaphora. Kazanie 225

VII. Theologiae symbolicae species. Argumentacja 271

1. Theologia parabolica 278

2. Theologia paroemialis 290

3. Theologia aenigmatica 310

4. Theologia emblematica 331

5. Theologia fabularis 352

6. Theologia hieroglyphica / hierographica 374

Zakończenie. Crux intelligibilis ‒ od św. Bonawentury do Ricoeura 395

Bibliografia 413

Spis ilustracji 439

Indeks osób 441

Summary 455