Polska literatura obozowa. Rekonesans / Arkadiusz Morawiec

Prezentowana monografia poszerza granice polskiej literatury obozowej – zrazu ograniczanej do literatury lagrowej (dotyczącej niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i ośrodków zagłady), do której dodano z czasem literaturę łagrową (odnoszącą się do obozów sowieckich, zwłaszcza obozów pracy przymusowej).

Rozdziały książki poświęcone literaturze lagrowej (Buchenwaldowi i obozom dla sowieckich jeńców wojennych) oraz łagrowej (Sołowieckiemu Obozowi Specjalnego Przeznaczenia) poszerzają dotychczasowe ustalenia. Kolejne dotyczą sfer nieprzebadanych: literatury odnoszącej się do obozów polskich – sanacyjnego Miejsca Odosobnienia w Berezie Kartuskiej i komunistycznego Centralnego Obozu Pracy w Jaworznie, hiszpańskiego (frankistowskiego) Campo de Concentración de Miranda de Ebro oraz japońskiej Jednostki 731 i jej ośrodka badawczego w Pingfang, obejmującego, oprócz laboratoriów i oddziałów produkcji broni chemicznej i bakteriologicznej, więzienie, komorę gazową, krematoria.

Publikacja ta ma stanowić impuls do dalszego penetrowania obszarów polskiej literatury obozowej, a następnie, poprzez usytuowanie rodzimych dokonań w kontekście innych literatur narodowych, do wykreślenia mapy światowej literatury obozowej…

*

Monografia [Polska literatura obozowa] jest ze wszech miar potrzebna i ważna. Autor wychodzi poza wąskie pojęcie prozy czy poezji, wychylając się w stronę szerszej kategorii, jaką jest piśmiennictwo. Sięga po teksty wspomnieniowe lub lokujące się w obszarze pogranicznym – między literaturą dokumentu osobistego a przekazem beletrystycznym. Rozległe studia oparte są na rzetelnych kwerendach i budzącej podziw wiedzy autora.

Z recenzji prof. dr. hab. Sławomira Buryły
UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Źródeł sukcesu badawczego autora Polskiej literatury obozowej upatrywać należy w jego odwadze – nie chodzi tylko o brawurowe przekroczenie granic refleksji obozowych, ściśle zakreślonych dotychczas do hitlerowskich lagrów i sowieckich łagrów. Autor akcentuje także świadome przemilczanie i przeinaczenie, ideologiczną manipulację. Właśnie takie bezkompromisowe ujęcie, odważne umieszczenie na te j samej płaszczyźnie zjawisk traktowanych dotychczas jako odrębne, „nieekumeniczne”, decyduje o ważności i wyjątkowości monografii.

Z recenzji prof. dr. hab. Tadeusza Sucharskiego
AKADEMIA POMORSKA W SŁUPSKU

Wstęp: literatura obozowa 11

Obozy sowieckie 31

Wyspy Sołowieckie / Соловецкий лагерь особого назначения, 1923–1933 33

Obozy niemieckie 83

Buchenwald / Konzentrationslager Buchenwald, Post Weimar, 1937–1945 85

Szebnie / Stammlager 327 Lager Szebnie, 1941–1942 134

Obozy polskie 163

Bereza Kartuska / Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej, 1934–1939 165

Jaworzno / Centralny Obóz Pracy w Jaworznie, 1945–1955 230

Obozy hiszpańskie 249

Miranda de Ebro / Campo de Concentración de Miranda de Ebro, 1937–1947 251

Obozy japońskie 299

Pingfang / 731 部隊 [ Jednostka 731], 1939–1945 301

Zakończenie: perspektywy 345

Bibliografia 351

Summary 395

Nota bibliograficzna 401

Spis fotografii 403

Indeks osobowy 407

O autorze 425