Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki / Michał Paweł Markowski

W 1973 roku Maria Janion, uznała, że jedno z najważniejszych pytań ówczesnej epoki brzmiało: „jak uprawiać humanistykę w drugiej połowie wieku XX”. Po 40 latach Michał Paweł Markowski powraca do tego pytania, zastanawiając się nad sytuacją uniwersytetu i humanistyki w epoce post-liberalnej. Główny argument książki wspierają trzy tezy. Po pierwsze, humanistyka nie powinna konkurować z naukami ścisłymi i w ogóle nie powinna uważać się za naukę, gdyż roszczenie takie osłabia jej siłę. Po drugie, jej zadaniem powinno być rozwijanie dyskursywnej wrażliwości, czyli umiejętności posługiwania się wieloma językami w opisie rzeczywistości. Po trzecie, humanistyka powinna mieć na celu uwypuklanie egzystencjalnego zakorzenienia badań nad kulturą. W oparciu o bogatą literaturę przedmiotu, od Schlegla do Derridy, od Kanta do Rorty’ego, od Nietzschego do Gadamera, autor śledzi przemiany humanistyki od niemieckiego romantyzmu do najnowszych dyskusji w Stanach Zjednoczonych. W książce, w której polemiczny ton miesza się ze skrupulatną analizą współczesnej filozofii i nauki o literaturze, przyświeca jeden cel zasadniczy: przywrócić humanistyce znaczenie polityczne i egzystencjalne, czyli przekonać niedowiarków o jej kluczowym znaczeniu dla duchowego rozwoju świata poddanego opresji rynku.

Michal Paweł Markowski, literaturoznawca, eseista, tłumacz. Stefan and Lucy Hejna Chair in Polish Language and Literature oraz szef wydziału slawistycznego na University of Illinois w Chicago. Dyrektor Artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Literatury im. J. Conrada. Profesor wizytujący na UJ. Autor wielu książek na temat literatury polskiej i filozofii literatury oraz kilku zbiorów esejów. Ostatnio opublikował: Powszechna rozwiązłość: Schulz, egzystencja, literatura (2012). Laureat wielu nagród, m. in. "Literatury na Świecie" (1997) i Nagrody im. Kazimierza Wyki za całość dorobku eseistycznego (2011). Współredaktor serii wydawniczych "Hermeneia" i "Horyzonty nowoczesności". Mieszka w Chicago.

Krótka historia humanistyki w cytatach: od Montaigne’a do Derridy

Część I. Wstęp, czyli jak uzasadnić nasze istnienie

Kryzys uzasadnienia

Kompensacja

Demokracja

Stymulacja

Autonomia

Legitymizacja

Część II. Humanistyka: wprowadzenie

Znaczenia, nie fakty

Po jakie licho?

Duch i dyskurs

Śmierć niezaangażowanego obserwatora

Ekwipunek

Prywatne i publiczne

Polityka i policja

Nauka i egzystencja

Bez domieszki

Fuzja fakultetów

Wytwarzanie zdarzeń

Parę słów o zbawianiu świata

Duch (w) instytucji

Powiedzieć wszystko

Humanistyka bez humanizmu

Humanistyka nie jest nauką!

Niewspółmierność

Dwie kultury

Realiści i konstruktywiści

Światopoglądy

Nauka i religia

Solidarność

Metamorfoza świata w człowieku

„Cóż to jest prawda?”

Część III. Od humanizmu do humanistyki

Od humanizmu do humanistyki

Co to jest humanizm?

Templum

Słodycz i światło

Podzielność

Człowiek, czyli podmiot

Efekt dyskursu

Miara przedstawialności

Subiektywność i prawda

Funkcje dyskursu

Pozycja podmiotu

Troska o siebie

Asceza

Użytek z dyskursów

Pożądane miejsce

Interpretacja i identyfikacja

Doświadczenie

Byt, który mówi, byt, który czuje

Z okazji śmierci

Wewnątrz

Żałoba i kanibalizm

„A teraz Cię zjem!"

Opowieści z krypty: remake

Opłakuję, więc jestem

Obraz bez obrazy

Nieznośny paradoks wierności

Część IV. Przeciwko obiektywności

Kształtowanie uczuć

Strukturalna obiektywność

Na początku był lęk

Kolorowe liczby

Westchnienia i argumenty

Mózg i literatura

Antropologia

Trójpolówka

Po co literatura?

Literatura jako egzystencja

Antropolog i (jego) egzystencja

Idiosynkrazje

Samodzielne konstrukcje o dużej wartości

Podwójna alienacja

Wyjaśnianie rozumienia wyjaśniania

Upiór specjalizacji

Czarny scenariusz

Przed Trybunałem

Opowieści z półki

Odnawianie egzystencji

Metadyscyplina

Co począć z życiem?

Kształcenie wrażliwości

Czuły systemat

Intuicja wielorakich sensów

Część V. Od rozumienia do nierozumienia

Dekonstrukcja wykształcenia

Co można znaleźć we własnym domu?

Wstrząs

„Strzeżcie się rozumienia!”

Tessera

Walka o uznanie

Stawanie się-kimś-innym

Skradziony list

Zaznaczenie

Komitywa

Pytanie

Odpowiedź

Czego chcesz ode mnie?

Część VI. Dialektyka i egzystencja

Ucieczka od natury

Kant, czyli rozum w niebezpieczeństwie

Krytyka nieczystego rozumu

Prostota esencji

Rozumne i rzeczywiste

Dialektyka

O niewyrażalnym

Od Es do Ich

Pasaż

„Więcej we mnie Ja”

Podmiot podzielony

Egzystencja przeciwko egzystencjalizmowi

Część VII. Zwrot egzystencjalny w humanistyce

Jena

Estetyzacja życia?

Mit

Filozofia/literatura

Skok na Całość

Ja to ktoś inny

Konstelacja

Poezja do drugiej potęgi

Poszerzanie egzystencji

Uwznioślenie

Seria potęg

Bildung

Ziarno uniwersalności

Nieskończona potencjalność

Część VIII. Humanistyka po dekonstrukcji

Uprzywilejowane miejsce

Głos i rytuał

Dobre złego początki

Życie w ruinach

Polityka wrażenia

Niemożliwe

Cięcie

Zobowiązanie

Wiedza i konwersacja

Diereza

Tekst i władza

Akceptacja i nieakceptacja

Prawda i metoda

Bajka o wiedzy

Transakcja

Proces i perspektywa

Prawda nie jest abstrakcją

Decyzja

Przypowieść i nierozumienie

Przekazywalność i choroba tradycji

Prawo i interpretacja

Między skrajnościami

Część IX. Da capo

Jeszcze raz

Podziękowania i dedykacje

Indeks nazwisk