Nazwy geograficzne w polskich przekładach Nowego Testamentu z XVI i XVII wieku. Analiza i słownik / Rafał Zarębski

Książka Rafała Zarębskiego to studium na wysokim poziomie refleksji naukowej, wpisujące się w serię monografii dotyczących polszczyzny przekładów biblijnych XVI i XVII wieku, które w ostatnich latach ukazały się na rynku krajowym i zagranicznym. Uzupełnia wiedzę na temat polszczyzny renesansowej, a w szczególności polszczyzny biblijnej, zwłaszcza w jej planie onomastycznym. Autor ukazał przejęte do polszczyzny nowotestamentowe nazwy geograficzne zarówno w aspekcie formalnym, jak i stylistycznym oraz semantycznym. Na podstawie pozyskanych danych sporządził też Słownik nazw geograficznych i ich ekwiwalentów w polskich przekładach Nowego Testamentu z XVI i XVII wieku, będący niezwykle wartościowym naukowo dopełnieniem monografii.

Publikacja wraz ze słownikiem to pozycja w pełni oryginalna zarówno na polskim, jak i zagranicznym rynku wydawniczym. Stanowi studium pionierskie, jeśli chodzi o materiał empiryczny, który został poddany analizie lingwistycznej, a także nowatorskie, jeśli chodzi o założenia metodologiczne, splatające w jedno zagadnienia z onomastyki, semantyki, diachronicznych studiów filologicznych, filologii biblijnej, teolingwistyki, lingwistyki antropologicznej, translatologii, teorii wariantywności i historii języka polskiego.

Z recenzji prof. dr. hab. Tomasza Lisowskiego

Wstęp 11

1. Cele badawcze — źródła — ustalenia terminologiczne 17

2. Zaplecze metodologiczne 22

3. Stan badań 30

Rozdział I. Charakterystyka toponimii nowotestamentowej 33

1. Uwagi na temat frekwencji i funkcji 35

2. Językowa struktura toponimów 40

2.1. Nazwy jednowyrazowe 40

2.2. Nazwy zestawione 41

2.3. Nominacje z formułami zwany, ktory jest 42

2.4. Nominacje z eksplicytnym wyrażeniem objaśniającym 46

Rozdział II. Językowe sposoby przyswajania toponimów nowotestamentowych 51

1. Translokacja 53

1.1. Translokacja obcych form nominatywnych 56

1.1.1. Translokacja form łacińskich 56

1.1.2. Translokacja form greckich 57

1.1.3. Translokacja form łacińskich i / lub greckich 57

1.2. Translokacja obcych form przypadków zależnych 59

2. Adaptacja 63

2.1. Adaptacja graficzna i fonetyczna 63

2.1.1. Przejmowanie obcych samogłosek i dyftongów 65

2.1.1.1. Pozycja nagłosowa 65

2.1.1.2. Pozycja śródgłosowa 66

2.1.2. Przejmowanie obcych spółgłosek i grup spółgłoskowych 72

2.1.2.1. Spółgłoski przedniojęzykowe 73

2.1.2.2. Spółgłoski wargowe 76

2.1.2.3. Spółgłoski tylnojęzykowe 77

2.1.3. Inne zjawiska 80

2.1.4. Obce zwyczaje graficzne 80

2.2. Adaptacja morfologiczna 86

2.2.1. Adaptacja fleksyjna 87

2.2.1.1. Nazwy zakończone w łacinie i grece na samogłoskę 90

2.2.1.2. Nazwy zakończone w łacinie i grece na spółgłoskę 100

2.2.1.3. Nazwy mające postać liczby mnogiej 110

2.2.2. Fleksja formacji pochodnych 113

2.2.2.1. Etnonimy i nazwy mieszkańców 114

2.2.2.2. Przymiotniki odmiejscowe (w tym od nazw plemion i mieszkańców) 115

2.2.2.3. Odantroponimiczne przymiotniki dzierżawcze 119

2.2.3. Słowotwórstwo formacji pochodnych 121

2.2.3.1. Etnonimy i nazwy mieszkańców 123

2.2.3.2. Przymiotniki odmiejscowe 124

2.2.3.3. Odantroponimiczne przymiotniki dzierżawcze 127

2.3. Adaptacja składniowa 130

2.3.1. Toponimy w strukturze wyrażeń przyimkowych 132

2.3.2. Toponimy w strukturze nazw mieszkańców i osób związanych z danym miejscem 134

2.3.3. Toponimy w strukturze nazw zestawionych i deskrypcji 136

2.3.4. Szyk członów zestawień i deskrypcji toponimicznych 138

3. Translacja i operowanie wariantami leksykalnymi 140

3.1. Rodzime ekwiwalenty leksykalne 142

3.2. Pomiędzy wariantem tradycyjnym a nowszym 147

Rozdział III. Toponimy jako czynnik indywidualizujący język i styl średniopolskich przekładów Nowego Testamentu 155

1. Wariantywność 157

1.1. Wariantywność wewnątrzleksemowa toponimów jednoskładnikowych 160

1.2. Wariantywność leksykalna toponimów jednoskładnikowych 163

1.3. Wariantywność w zakresie struktury toponimów zestawionych i deskrypcji toponimicznych 167

2. Wartość stylistyczna toponimów oraz ich udział w indywidualizacji języka i stylu średniopolskich przekładów Nowego Testamentu 171

2.1. Onimiczne postulaty tłumaczy 172

2.2. Rola glos i komentarzy marginesowych w kształtowaniu warstwy toponimicznej 174

2.3. Wybór spośród wariantów współfunkcyjnych 176

2.4. Działania na strukturze nazw złożonych jako czynnik stylistyczny 178

Zakończenie 181

Słownik nazw geograficznych i ich ekwiwalentów w polskich przekładach Nowego Testamentu z XVI i XVII wieku 197

Zasady redakcyjne 199

Słownik 207

Bibliografia i skróty 295

Źródła 297

Słowniki i źródła pomocnicze 298

Opracowania 300

Summary 317