Nauczyciel w warunkach zmiany społecznej i edukacyjnej / Jolanta Szempruch

Złożona problematyka funkcjonowania szkoły i współczesnego nauczyciela w kontekście zmiany społecznej znajduje odbicie w treści niniejszej książki, która składa się z dwóch części.

W części pierwszej analizie poddano specyfikę zmiany społecznej, scharakteryzowano funkcjonowanie społeczeństwa i człowieka w czasach późnej nowoczesności, omówiono edukacyjny wymiar przemian demokratycznych. Podkreślono znaczenie technologii informacyjnych w kształtowaniu się społeczeństwa wiedzy. Dużo miejsca poświęcono problematyce funkcjonowania człowieka w wymiarze społecznym i ekonomicznym. Zwrócono uwagę na edukacyjne problemy współczesności, zagrożenia zdrowotne i ekologiczne oraz wyzwania etyczne czasu przemian społecznych. Na ich tle ukazano zadania edukacji wobec zmiany społecznej.

W części drugiej scharakteryzowano funkcjonowanie nauczyciela w nowych realiach społecznych. Przedstawiono rolę nauczyciela w kształtowaniu kapitału społecznego, zwrócono uwagę na jego funkcje, role i kompetencje oraz podmiotowe relacje w szkole. Omówiono zjawisko partnerstwa edukacyjnego nauczycieli, uczniów, rodziców i społeczności lokalnej. Wyeksponowano istotne zadanie nauczyciela w czasach zmiany społecznej: doradztwo społeczne i zawodowe. Zwrócono też uwagę na dylematy moralne nauczyciela w kontekście jego funkcjonowania w zmieniającym się społeczeństwie i w realiach otwartej, samorządnej i innowacyjnej szkoły. Zaproponowano także kierunki zmian w kształceniu nauczycieli dla potrzeb zmieniającej się szkoły i społeczeństwa.

Analiza wymienionych zjawisk wskazuje na związek dyscyplin pedagogicznych z innymi naukami, których postęp powinien być uwzględniany w badaniach empirycznych i dociekaniach teoretycznych w obrębie pedagogiki. Rozważania te mogą okazać się przydatne dla wszystkich, którzy stają przed trudnymi problemami i wyzwaniami teraźniejszości i przyszłości, a szczególnie dla nauczycieli, nadzoru pedagogicznego, polityków oświatowych, rodziców i innych osób zainteresowanych problemami funkcjonowania rodzimej edukacji i szkoły.

W Polsce trwa ożywiona debata edukacyjna. Dołączam do niej refleksje zawarte w niniejszej książce. Jeżeli w jakiś sposób ożywią tę debatę i skierują myślenie o edukacji – w kontekście zmian współczesnego świata i egzystencji człowieka – w dobrym kierunku, trud włożony w jej napisanie nie będzie daremny...

Autorka

Wprowadzenie; 7
Część pierwsza
Zmiana społeczna a edukacja; 11
1. Specyfika zmiany społecznej; 11
2. Społeczeństwo i człowiek w czasach „płynnej nowoczesności”; 21
3. Edukacyjny wymiar przemian demokratycznych; 40
4. Technologie informacyjne a kształtowanie się społeczeństwa wiedzy; 63
5. Funkcjonowanie człowieka w wymiarze społecznym; 82
6. Funkcjonowanie człowieka w wymiarze ekonomicznym; 119
7. Zagrożenia zdrowotne i ekologiczne problemami edukacyjnymi współczesności; 132
8. Wyzwania etyczne okresu przemian społecznych; 141
9. Zadania edukacji wobec zmiany społecznej; 152
Część druga
Nauczyciel w nowych realiach społecznych i edukacyjnych; 159
1. Nauczyciel w kształtowaniu kapitału społecznego; 159
2. Funkcje i role współczesnego nauczyciela; 176
3. Kompetencje nauczyciela; 186
4. Podmiotowość nauczyciela w szkole; 199
5. Partnerstwo edukacyjne w szkole; 210
6. Nauczyciel jako doradca społeczny i zawodowy; 219
7. Kwestie moralne nauczyciela; 229
8. Szkoła otwarta, samorządna i innowacyjna; 238
9. Kształcenie nauczycieli w kontekście zmian i prognoz społeczno-kulturowych; 257
Konstatacje i wnioski dla teorii i praktyki edukacyjnej; 269
Bibliografia; 277