Korczakowskie narracje pedagogiczne / Barbara Smolińska-Theiss

Janusz Korczak tradycyjnie kojarzony jest z Holokaustem i gehenną warszawskiego getta, tymczasem wielkość Korczaka w pierwszej kolejności wyraża się nie tylko w tragicznej drodze śmierci z Umschlagplatzu do Treblinki ale również – a może przede wszystkim – w dziele jego życia zawodowego, w którym połączył medycynę z wychowaniem dzieci. Na tym polu dokonał odkryć szczególnych, zdecydowanie przekraczających ramy swojego czasu. Dziś Korczak zaliczany jest w poczet największych pedagogów XX wieku: jego miejsce jest wśród takich autorytetów, jak Jean-Jacques Rousseau, John Locke i Johann Heinrich Pestalozzi.

Spuścizna pedagogiczna Korczaka odczytywana jest głównie w perspektywie renesansu problematyki dziecka i dzieciństwa: powracają elementarne pytania: kim jest dziecko, na czym polega jego rozwój, co oznacza godność dziecka, prawa dziecka i dziecięce obywatelstwo w rodzinie, w środowisku lokalnym, w instytucjach społeczno-edukacyjnych, wreszcie – w społeczeństwie i państwie. Tym kwestiom towarzyszy nieustannie refleksja nad relacjami między dziećmi a dorosłymi, opartymi na miłości, wzajemnym szacunku, a także dialogu, tworzącym pomost między starszym a młodszym pokoleniem. Ostatecznym wnioskiem i finalną konsekwencją jest odkrywanie oraz redefiniowanie uniwersalnych idei i przesłań pedagogicznych, zawartych w dziele Korczaka, adresowanych do różnych grup społecznych, środowisk i kultur.

Korczakowskie narracje pedagogiczne są próbą współczesnego odczytania spuścizny pedagogicznej Janusza Korczaka, przepuszczonej przez pryzmat dzisiejszych wyzwań i wątpliwości, towarzyszących tak badaczom, jak i praktykom. Czytelnik nie znajdzie tu prostych rad, zasad czy powierzchownych uogólnień, od których Korczak zawsze stronił. Jest to książka pokazująca pewien model pedagogiki praktycznej, ale jednocześnie refleksyjnej, opartej na miłości do dziecka, mądrości wychowawczej i ciągłym namyśle nad rozwijającym się dzieckiem i dorosłym, który uczy się dziecka, razem z dzieckiem i od dziecka.

Korczakowskie narracje pedagogiczne łączą wymiar praktyczny i akademicki. Pokazują idee pedagogiczne wielkiego myśliciela, przedstawiają unikalny system wychowawczy, dokumentują sukcesy i porażki Korczaka w pracy z dziećmi. Całość wywodu osadzona jest głęboko w kontekście międzywojennej pedagogiki, z jakiej wyrastał i uczył się Korczak, a jednocześnie zakorzenia spuściznę Korczaka w dzisiejszej pedagogice humanistycznej – wielowymiarowej, opartej na uniwersalnych wartościach, interpretowanej wedle odmiennych znaczeń i kodów kulturowych.

Wstęp

Preface

Część I
KORCZAKOWSKIE RODOWODY

Rozdział I. Janusz Korczak – szkic do portretu

Rozdział II. Jean-Jacques Rousseau, John Locke, Janusz Korczak –
odkrywcy i badacze dzieciństwa

Rozdział III. Pedagogiczne transgresje Janusza Korczaka

Rozdział IV. Jak Korczak odkrywał pedagogikę
i jak pedagogika odkrywała Korczaka

Rozdział V. Janusz Korczak – lekarz i wychowawca

Rozdział VI. Janusz Korczak i Helena Radlińska –
życiorysy równoległe

Rozdział VII. Pamiętnik Janusza Korczaka z getta –
pedagogiczna lekcja dla współczesności

Rozdział VIII. Korczakowska spuścizna

Część II
Idee pedagogiczne i obszary działania

Janusza Korczaka
Rozdział IX. „Nie ma dzieci – są ludzie...”

Rozdział X. Korczakowska idea praw dziecka

Rozdział XI. Kim jest dziecko?

Rozdział XII. Kochać, rozumieć i szanować dziecko

Rozdział XIII. Janusz Korczak – nauczyciel wychowawców 

Rozdział XIV. Kolonie letnie, czas wolny, rekreacja
i zabawa dziecka 

Rozdział XV. Dziecko i bieda, dziecięca bieda

Rozdział XVI. Korczakowska utopia szkoły

Rozdział XVII. Sztuka wychowania

Zakończenie. Biograficzna narracja pedagogiczna.
Pedagogika narracyjna Janusza Korczaka

Conclusions. Biographic pedagogical narrative.
The narrative pedagogy of Janusz Korczak

Kalendarium życia i twórczości Janusza Korczaka

Bibliografia