Konstruowanie umysłowej reprezentacji świata / Joanna Głodkowska

Pedagogika specjalna w swoich poszukiwaniach ma szacunek dla dorobku poprzedników. Poczucie ciągłości ważnych zadań przejawia się w uznawaniu roli tradycji w teraźniejszości i docenianiu znaczenia przeszłości dla przyszłości. Ponadczasowe idee w starciu z nowymi myślami, wynikami badań i procesami społecznymi dają nową jakość edukacji, rehabilitacji i terapii.

Autorka, wychodząc naprzeciw tak nakreślonym zadaniom współczesnej pedagogiki specjalnej, podejmuje próbę rozpoznania możliwości i ograniczeń uczniów z lekką niepełnosprawnością intelektualną rozpoczynających naukę szkolną. Buduje tym samym modele diagnostyczne i terapeutyczne, by na podstawie dotychczasowych koncepcji i wyników ba- dań własnych opracować pewien konstrukt łączący wybrane aspekty tego, co stałe i zmienne w pedagogice specjalnej.

[...] W wyniku wzajemnych relacji i działań pomocowych świat dziecięcy i świat dorosłego przenikają się w realnych sytuacjach edukacyjnych. Proces przenikania się tych dwóch światów może być wzmocniony istotnym przekaźnikiem, jakim są treści wyobrażone, nierealne, baśniowe – tak bliskie dziecku, nasycające jego umysł i uczucia oraz dające poczucie bezpiecznego uczestniczenia w wypełnianiu zadań edukacyjnych.

Wychodząc naprzeciw tak nakreślonym zadaniom współczesnej pedagogiki specjalnej, rozpoznanie możliwości i ograniczeń uczniów z lekką niepełnosprawnością intelektualną rozpoczynających naukę szkolną, uczyniłam wyzwaniem do opracowania własnego modelu diagnostycznego i terapeutycznego.

Zaprezentowana autorska metoda baśniowych spotkań jest więc nie tylko próbą wykorzystania naturalnych warunków rozwojowych dziecka, ale także swoistym kostruktem łączącym wybrane aspekty tego, co stałe i zmienne w pedagogice specjalnej.

Joanna Głodkowska

Wprowadzenie; 15

Rozdział 1

Reprezentacje umysłowe świata a edukacja dzieci – koncepcje psychologiczne implikacjami dla pedagogiki; 23

Dzieci doświadczają świata i nad nim panują

Wybrane poglądy konstruktywistów; 27

Rozwój dzieci wpisuje się w ekologiczny model rzeczywistości

Rozpoznawanie kontekstów rozwoju człowieka; 36

Dzieci tworzą skrypty i plany

Schematy poznawcze jako typowa struktura znanego doświadczenia; 41
Dzieci spełniają zadania rozwojowe

Warunki i wskaźniki doświadczania przez dziecko otoczenia; 46

Dzieci skupiają uwagę i przejawiają aktywność

Źródła motywacji dziecka do uczenia się; 49

Wybrane teorie psychologiczne inspirują pedagoga specjalnego

Piramida konstruowania przez dziecko umysłowej reprezentacji świata; 52

Rozdział 2

Pedagogika i psychologia – wzajemne relacje, rozpoznawanie stałości i zmienności; 59

Pedagogika czerpie z psychologicznych koncepcji rozwoju umysłowego dzieci

W poszukiwaniu implikacji; 60

Pedagogika odczytuje stałości i zmienności

U źródeł tendencji rozwoju nauk; 73

Rozdział 3

Stałość i zmienność w pedagogice specjalnej – edukacja wczesnoszkolna dziecka z lekką

niepełnosprawnością intelektualną; 79

Budowanie uogólnień w pedagogice specjalnej – tworzenie społecznego wizerunku osoby z niepełnosprawnością intelektualną; 84

Nazywanie, definiowanie, metodologia badań – niepełnosprawność intelektualna w teorii i

interpretacjach empirycznych; 92

Niektóre koncepcje rozwoju dziecka z niepełnosprawnością intelektualną – rozwój jako sztuka

pokonywania przeszkód; 108

Konstruowanie umysłowego obrazu siebie i świata przez dziecko z lekką niepełnosprawnością intelektualną w wieku wczesnoszkolnym – ciekawość poznawcza, komunikacja, eksploracja i spełnianie zadań rozwojowych; 112

Uczeń z lekką niepełnosprawnością intelektualną spełnia zadania rozwojowe – uczenie się „na sposób szkolny”; 122

Kształcenie specjalne uczniów z lekką niepełnosprawnością intelektualną – rzeczywistość edukacyjna; 127

Rozdział 4

Umysłowe konstruowanie obrazu świata przez dziecko z lekką niepełnosprawnością intelektualną – założenia diagnostyczne; 139

Nazywanie, definiowanie sytuacji dzieci z lekką niepełnosprawnością intelektualną rozpoczynających naukę szkolną – dojrzałość szkolna czy wrażliwość edukacyjna; 142

Rozpoznawanie sytuacji dzieci z lekką niepełnosprawnością intelektualną rozpoczynających naukę szkolną – założenia modelowe; 155

Diagnozowanie osiągnięć ucznia z lekką niepełnosprawnością intelektualną w budowaniu umysłowego obrazu świata – konstrukt diagnostyczny; 163

Rozdział 5
Konstruowanie umysłowej reprezentacji świata przez dziecko z lekką niepełnosprawnością intelektualną – diagnoza dziecięcego widzenia siebie i otoczenia; 173

Wiara we własne siły i ciekawość świata – potrzeba rozwojowa dziecka; 178

Potrzeba kontaktu z otoczeniem – komunikacja na poziomie werbalnym i niewerbalnym; 213

Kompetencje eksploracyjne – poznawanie i dokonywanie zmian w otoczeniu; 227

Kompetencje zadaniowe – pełnienie roli ucznia szkoły specjalnej; 246

Kompetencje uczniów szkoły specjalnej – analiza możliwości i dynamiki rozwojowej; 272

Rozdział 6

Treści wyobrażone w kształtowaniu umysłowej reprezentacji świata realnego – zabawa dziecka w świecie baśni, inspiracje pedagogiczne w kolorach; 291

Świat baśni jako pokarm dla rozwoju dziecka i odpowiedź na jego potrzeby; 291

Uczestniczenie dziecka w świecie baśni jako propozycja metodyczna w edukacji początkowej szkoły specjalnej; 307

Podstawy teoretyczne i metodyczne zajęć korekcyjno-usprawniających z wykorzystaniem metody baśniowych spotkań; 309
Skuteczność metody baśniowych spotkań w świetle wyników eksperymentu; 320

Kompetencje pedagoga specjalnego jako łącznika między światem realnym a wyobrażonym; 33

Zakończenie; 345

Bibliografia; 349

Aneksy; 361

Aneks I. Narzędzia diagnostyczne; 363

Aneks II. Wykresy; 387

Aneks III. Tabele; 409