Italiano vero. Leksyka włoska w polszczyźnie XXI wieku / Łukasz Jan Berezowski, Joanna Ciesielka

Italiano vero. Leksyka włoska w polszczyźnie XXI wieku […] jest obszerną pracą naukową […] poświęconą zapożyczeniom z języka i kultury włoskiej pojawiającym się na różnych poziomach – łącznie z popularnym i niekontrolowanym – w polszczyźnie ostatnich dekad. Jest to zjawisko, z którym stykamy się w literaturze, środkach masowego przekazu, podczas robienia zakupów czy wizyty w kawiarni. Autorzy wzięli więc na warsztat zjawisko częste i znaczące zarówno z perspektywy funkcjonowania społecznego, jak i na płaszczyźnie kulturowej. Dokładne porównanie z kilkoma wcześniejszymi publikacjami o podobnym profilu – przedstawione w części teoretycznej opracowania – dowodzi wyraźnie, że jest to monografia nowatorska zarówno pod względem doboru materiału, wcześniej niezarejestrowanego, jak i sposobu jego ujęcia.

Z recenzji prof. dr. hab. Piotra Salwy

Mimo licznych prac na temat italianizmów w języku polskim, brakuje wśród nich opracowania tak wszechstronnego, jak prezentowana publikacja. Autorzy podsumowują dotychczasowe badania w tym zakresie, uwzględniając opracowania nie tylko leksykograficzne, lecz także z socjolingwistyki, etnolingwistyki, stylistyki, kultury języka, glottodydaktyki oraz ze studiów nad dwujęzycznością […]. Na tle dostępnej literatury przedmiotu książka stanowi wyjątkowe, bo całościowe ujęcie na temat wpływów języka włoskiego na polszczyznę – nie ma w nim braków, nie ma też powtórzeń. […] W dobie dużego oddziaływania szeroko rozumianej „włoskości” na życie codzienne w Polsce, ale również w innych krajach publikacja jest więc ze wszech miar potrzebna na polskim rynku wydawniczym.

Z recenzji dr hab. Elżbiety Wierzbickiej-Piotrowskiej, prof. UW

Wprowadzenie 7

Część I: Teoretyczno-analityczna 9

1. Definicje, korpus i metodologia 13

1.1 Założenia wstępne, zarysowanie przedmiotu badania, definicje i taksonomia 15

1.2 Stan badań, charakterystyka źródeł literatury przedmiotu i sposób ich wykorzystania 19

1.2.1 Świat 20

1.2.2 Polska 22

1.3 Metodologia badawcza, cel pracy i zakres materiału badawczego 27

1.3.1 Cel pracy 27

1.3.2 Zakres analizowanego materiału badawczego, sposób jego zebrania i opracowania 28

1.3.3 Konstrukcja artykułu hasłowego w leksykonie 30

1.3.4 Charakterystyka źródeł literatury podmiotu i sposób ich doboru 30

1.3.5 Konfrontacja wyekscerpowanego materiału badawczego z wybranymi źródłami leksykograficznymi i zasobem Narodowego Korpusu Języka Polskiego 39

1.4 Analiza ilościowa i jakościowa składników materiału badawczego 44

1.4.1 Właściwości formalno-genetyczne jednostek leksykalnych 44

1.4.2 Właściwości gramatyczne jednostek leksykalnych 48

1.4.3 Kategorie tematyczne jednostek leksykalnych 49

1.4.4 Kategorie atematyczne jednostek leksykalnych 55

1.5 Odnotowane zjawiska towarzyszące asymilacji wybranych składników materiału badawczego 57

1.5.1 Poziom fonologiczny: zjawiska fonetyczne w obrębie głosek i akcentu 58

1.5.2 Poziom morfologiczny: demorfologizacja, depluralizacja i wariantywność deklinacyjna 64

1.5.3 Poziom ortograficzny: dualizm asymilacyjny na poziomie pisowni 80

1.5.4 Poziom semantyczny: resemantyzacja (zawężenie i rozszerzenie zakresu znaczeniowego italianizmu), neosemantyzacja, faux amis oraz deitalianizacja 89

1.5.5 Poziom słowotwórczy: pseudoitalianizmy, formy hybrydalne i inne derywaty wtórne 100

1.5.6 Inne zaobserwowane problemy: anomalia przekładowe w obszarze italianizmów 112

1.6 Podsumowanie 117

Część II: Praktyczna. Leksykon italianizmów, kulturemów włoskich, pseudoitalianizmów, form hybrydalnych oraz innych niezasymilowanych jednostek leksykalnych pochodzenia włoskiego w polszczyźnie XXI wieku 119

Aneks 1: Jednostki deantroponimiczne pochodzenia włoskiego w polszczyźnie (zestawienie) 423

Aneks 2: Jednostki toponimiczne pochodzenia włoskiego w polszczyźnie (zestawienie) 443

Aneks 3: Jednostki leksykalne w porządku tematycznym (zestawienie) 487

Aneks 4: Jednostki leksykalne w Narodowym Korpusie Języka Polskiego (zestawienie) 507

Aneks 5: Italianizmy w wybranych polskich źródłach leksykograficznych (zestawienie) 525

Aneks 6: Jednostki leksykalne uporządkowane według kryterium zbiegu ich występowania z analizowanymi źródłami leksykograficznymi (zestawienie) 551

Aneks 7: Ikonografia (zestawienie) 563

Bibliografia przedmiotu 581

Bibliografia podmiotu 599

Summary in English 693