Książki Lecha Witkowskiego o autorytecie to imponujące mozaiki poglądów, ogarniające tysiące lat myśli ludzkiej. Dopiero „stając na ramionach olbrzymów”, jak określał taką postawę w nauce Isaac Newton, Witkowski ostrożnie i skromnie kreśli własne stanowisko filozoficzne i pedagogiczne. W ten godny zalecenia sposób sam staje się autorytetem od autorytetów.
Piotr Sztompka, członek rzeczywisty PAN
Książka Lecha Witkowskiego jest w stanie dać satysfakcję chyba największym „smakoszom” języka polskiego. Nie będę ukrywał, że czytanie 750 stron tekstu naukowego zwykle wiąże się z wysiłkiem, zwykle czujemy się znużeni monotonią używanych słów, jednowątkową tematyką, spakowaniem zbyt dużej ilości myśli w kolejnych akapitach. W przypadku omawianej pracy tego nie ma. Jeśli język przyrównamy do klawiatury fortepianu, to można powiedzieć, że Lech Witkowski jako pianista wykorzystuje wszystkie klawisze. Dzięki temu potrafi wydobyć najdrobniejsze niuanse w analizowanych stanowiskach odnoszących się do sposobów ujmowania autorytetu.
[…] czytanie tego dzieła prowokuje nie tylko do myślenia o naszej kondycji umysłowej, ale również wywołuje ferment emocjonalny, skłania do samooceny. Jest to więc moje osobiste świadectwo, że Lech Witkowski nie pracował daremnie. Jestem przekonany, że jego znaczący tekst będzie prowokował do refleksji wielu innych czytelników. A przy okazji będzie także uczył szacunku do humanistyki, a więc skłaniał do czytania, myślenia, czytania i znów do myślenia, czyli odnajdywania przyjemności w poznawaniu dawnej i współczesnej kultury symbolicznej.
Stanisław Zbigniew Kowalik
O tym jest ta książka. O tym, że zanika zdolność mierzenia się z lepszymi od nas samych, że wielu wręcz takiej możliwości nie przyjmuje do wiadomości albo się nią nie przejmuje, ścigając się w ustanowieniu władczym, po którym nikt już „nie może mi podskoczyć”. Tymczasem uniwersytet jako miejsce, gdzie możliwe jest spotkanie z najlepszymi duchami, choćby i z przeszłości albo innych światów niż nasz lokalny, coraz częściej staje się miejscem sankcjonowania typowych patologii władzy, układów, pozorów i jałowości poznawczej, gdzie wielkość duchowa się nie liczy, dokładniej nie jest brana pod uwagę, ponieważ traktuje się ją jako zbędną zarówno w wyposażeniu przykrawanym do rynku pracy, jak i odnoszonym do układów władczych i ich machinacji. Coraz częściej piastujących pozycje władcze czy zasiadających w radach wydziałowych czy instytutowych nie obowiązują wymogi mądrości jako odpowiedzialności za wartość prawdy i sprawiedliwości respektującej powagę autorytetu i misji uniwersytetu, gdy mają poczucie, że fakt ich władczości i „samodzielności” duchowej rozumianej jako prawo do głosowania i decydowania wedle widzimisię zwalnia z odpowiedzialności właśnie. Zanurzając się w mądrość cudzego myślenia, usiłuję też wyrwać się z okowów lokalnie dominującego barbarzyństwa duchowego ubranego w togi akademickie i posiadającego stopnie naukowe, których słabości, a nawet nędzy i nihilizmu nikt już zwykle nie bierze pod uwagę.
Podziękowania...17
Wprowadzenie...19
Jak to jest robione?...20
Efekt normatywny książki...30
Część I
Wydziedziczenie i imponderabilia kulturowe
Rozdział I
Ukryte przekleństwo wydziedziczenia z kultury...35
Wstęp. Książka jako wyrzut sumienia...35
„Czytaj albo giń!”...39
O trudności chwytania zjawiska autorytetu...42
O autorytarnym odrzuceniu autorytetu...50
Dlaczego szukać obrony dla autorytetu?...57
Fragmenty kulturowego świadectwa w sprawie autorytetu...62
W miejsce czy w miejscu autorytetu?...67
Rozdział II
Spór o autorytet jako beznadziejna walka
o imponderabilia kulturowe...71
Wstęp...71
O „doksycznym” fałszu obrony autorytetu: jak nie bronić „autorytetu” Jana Pawła II oraz znaczenia intelektualistów...2
Błędy logiki i psychologii ataku na zjawisko autorytetu – dwa typowe przykłady uchybienia...79
Współmyślenie z Frankiem Furedim przeciw dominacji filisterstwa myślowego...82
W stronę ontologii wdzięczności przeciw pretensjonalności – ujęcie Gabriela Marcela...91
Jak się przedrzeć do kontaktu z historią: przypadek Giorgio Agambena pod wpływem Waltera Benjamina i problemu Geniuszu...102
Troska o duchowość jako warunek odzyskania Europy – Jan Patočka i dziedzictwo filozofii dla kultury i edukacji: o nowy autorytet Sokratesa i filozofii...105
Część II
Preliminaria, zdrady i maski
Rozdział III
Przekroje, przechadzki, przypadki, problemy: próba przeglądu historycznych świadectw, tropów i inspiracji...115
Wstęp...115
O świadectwie Jerzego Stempowskiego...117
Niewdzięczne rysowanie mapy – przypadek Stefana Morawskiego...120
Marii Ossowskiej podejście do normatywności autorytetu: między aksjologiczną chłonnością i obojętnością...122
Autorytet historyka w obliczu historycznej (nie)doli uznania: Jerzy W. Borejsza o Henryku Wereszyckim i o przykładzie Adama Mickiewicza...134
Autorytet przeszłości między wiarą, wiedzą oraz duchowo wyzwalającą i zakorzeniającą erudycją – z inspiracji historycznymi badaniami i rozważaniami Krzysztofa Pomiana wokół napięć wiara – rozum
oraz procesu koniecznej „dezintegracji kartezjanizmu”...138
Rozdział IV
Spory o sytuację autorytetu duchowości wobec pięciu postaci „zdrady klerków” – Julien Benda i pokłosie jego diagnozy...153
Wstęp...153
Intelektualiści pomiędzy kulturą i polityką i kontekst polskiej
„zdrady klerków” w ujęciu Jerzego Szackiego...161
Przejawy „zdrady klerków” jako patologie postaw autorytetów
według Gustawa Herlinga-Grudzińskiego...166
Pierwsza zdrada klerków: rasa, klasa i naród – pragmatyczna służba
interesom doraźnym...175
Druga zdrada klerków: porządek, ewolucja świata, zaangażowanie...197
Trzecia zdrada klerków – uwiedzenie postmodernizmem, poprawność
polityczna, relatywizm: intelektualiści w narcystycznym duchu
nieodpowiedzialności spektaklu młodości...210
Czwarta zdrada klerków – przeciętność, formalizm proceduralny,
rynek usług konsumenckich, w trosce o globalność, masowość
i równorzędność...220
Zakończenie: piąta zdrada klerków – wertykalny najazd ofiar
wydziedziczenia z kultury, sankcjonujących pozór, cynizm i wygodę
kosztem instytucji kultury, której służba miała być ich powinnością...223
Rozdział V
Ubu król jako uniwersalne lustro prawdy. O świecie bez autorytetów...227
Wstęp...227
W stronę pozapolitycznego myślenia o dokonaniu Alfreda Jarry’ego...230
Teksty o teatrze u Jarry’ego jako preteksty dla pedagogiki...245
Zamiast zakończenia...253
Część III
Historie filozoficzne
Rozdział VI
Między redukcją i rehabilitacją. Problem filozofii analitycznej
z autorytetem jako kategorią badawczą i praktyczną...257
Wstęp...257
Problematyczność autorytetu (z) historii filozofii w samej filozofii...258
Martha Nussbaum jako przykład wąskiej stereotypizacji
autorytetu i tradycji...259
Analiza Richarda B. Brandta jako próba redukcji obecności
autorytetu w etyce...273
Kapitał sugestii między rezonansem, magią i kompensacją –
autorytet w kontekście analitycznego dyskursu filozofii prawa
Czesława Znamierowskiego...280
Rozdział VII
W poszukiwaniu autorytetu jako źródła i partnera wielkości ducha:
przypadek Hegla...303
Wstęp...303
Autorytet w porządku uczoności i nauczania...307
Czy odrzucenie „zewnętrznego autorytetu” znosi problem autorytetu?
Przypadek odniesień do wiedzy i wiary...311
Dwie pułapki w historyczno-genetycznym traktowaniu autorytetu...314
Stosunek Hegla do „wielkich” i ich autorytetu...319
Spór Hegla z oświeceniem i światem wywyższającego się
martwego ducha...322
Autorytet i dzieło – kwestia mechanizmu znikania i oszustwa...330
Autorytet między śladem obiektywności w obliczu obłudy
i etycznością...333
O perypetiach recepcji autorytetu Hegla...335
Zakończenie...340
Rozdział VIII
Myśliciel istotny jako paradoksalne wyzwanie dla autorytetu
i inne komplikacje u Martina Heideggera...343
Wstęp...343
Paradoksy myśliciela istotnego...346
Martin Heidegger i stosunek do techniki jako model stosunku
do autorytetu oraz ograniczenia i paradoksy tej analogii...351
Rozdział IX
Między onieśmielającym słowem władczym a ośmielającą myślą znaczącą:
autorytet według ujęcia Karla Jaspersa...359
Wstęp...359
Znaczące piętna współczesności...364
Pułapki autorytetu nauki, techniki i Zachodu
oraz wyzwanie autorytetu w historii...366
Próba konfrontacji z autorytetem Jaspersa...370
O symetrii i synergii wolności i prawdziwego autorytetu...373
Autorytet w obliczu „wiary filozoficznej” w kontekście „objawienia”:
o historyczności i destrukcyjności rozszczepienia autorytetu i wolności...377
Zakończenie...386
Rozdział X
Przeciw zredukowanym postaciom autorytetu w „wojnie hermeneutyk”:
Paul Ricoeur w obliczu depozytu władzy...389
Wstęp...389
Autorytet jako „przedmiot gry z czasem”...394
Socjologiczna redukcja autorytetu w polityce i teologii...397
Autorytet między piedestałem, świadectwem i patosem...399
Autorytet jako źródło długu wdzięczności i zobowiązania oraz szans
służących rozwojowi do ciągłego odzyskiwania w historii myśli...401
Autorytet i jego gubienie w edukacji uniwersyteckiej...408
Autorytet w perspektywach: pionowej i poziomej...412
Powrót do autorytetu dzieł kultury
jako ciągle ułomny powrót do siebie...417
Część IV
Nauki społeczne i historia instytucji
Rozdział XI
Autorytet i Kościół: między diakonią i hierarchią
W walce o źródłową tradycję i tożsamość chrześcijaństwa
(konteksty polski i reformacji)...423
Wstęp...423
Paradoksy historycznego autorytetu Kościoła w Polsce
z perspektywy badań Janusza Tazbira...424
Jana Kracika ogląd pułapek w walce o autorytet Kościoła...430
Historyczne odsłony i uwarunkowania autorytetu Kościoła
w Polsce w ujęciu Bohdana Cywińskiego: zabór rosyjski...433
Rysy na autorytecie Kościoła i próby jego obrony: Holokaust, pedofilia...441
Hans Küng i jego krytycyzm reformacyjny w obrębie katolicyzmu –
teologiczny problem autorytetu przeciw dominującym teologom...442
Thomasa Mertona wizja kierownictwa duchowego...462
Zamiast zakończenia...467
Rozdział XII
Autorytet Marksa w kontekście ekonomii pedagogicznej:
dwoistość wartości i użyteczności. Z inspiracji Kapitałem
przeciw patologiom urzędowych/obiegowych postaci marksizmu...469
Wstęp...469
O fenomenie autorytetu samego Marksa według Schumpetera i innych...472
Wartość pracy przez pracę wartości jako metamorfozę
i dwoistość wiedzy jako towaru w procesie cyrkulacji edukacyjnej...477
Problem dwoistości pracy w kontekście pedagogicznym...480
Konsekwencje dla obecności autorytetu w pracy pedagogicznej...483
Rozdział XIII
Autorytety w historii socjologii (założyciele, pokolenie przełomu wieku
i ostatni wielcy)...485
Wstęp...485
Autorytet w socjologii między mistrzem szkoły i klasykiem dyscypliny:
uściślenia Jerzego Szackiego i problem degradacji tradycji...488
Autorytet w pułapkach ruchliwości i nieruchliwości społecznej
u Sorokina...494
Raymond Aron. Postawy badawcze, wzory autorytetu i zaangażowania...501
Pierre Bourdieu. O instrumentalnym funkcjonowaniu autorytetu
w analizie strukturalnej walki o dystynkcję z wykorzystaniem blefu...510
Ralf Dahrendorf. O groźbie autorytaryzmu bez autorytetu
oraz o potrzebie podstawowego impulsu ze struktury autorytetu:
o pęknięciu establishmentu i elitarności...519
Piotr Sztompka. Autorytet zamiast przemocy jako trudniejszy proces
oddziaływania niż akty jego destrukcji...527
Zakończenie
Zaloguj się
0,00zł
Dodano do koszyka