Wierność trudności. Hermeneutyka radykalna Johna D. Caputo a poezja Aleksandra Wata, Tadeusza Różewicza i Stanisława Bara / Patryk Szaj

Patryk Szaj swobodnie porusza się po trudnej do określenia granicy między hermeneutyką i dekonstrukcją. Rekonstruuje hermeneutyczny rys dekonstrukcji jako radykalizacji hermeneutyki i odkrywa w niej twórczy potencjał interpretacyjny poezji Aleksandra Wata, Tadeusza Różewicza i Stanisława Barańczaka. Dominujące w książce rozważania o nierozstrzygalności podkreślają wyraźne pęknięcia w fundamentalnej konstytucji ludzkiego bycia-w-świecie. Podobnie jak dekonstrukcji nie da się sprowadzić do metody uprawiania filozofii, radykalnohermeneutyczna lektura poezji nie jest metodą uprawiania teorii literatury, ale tym, co za Martinem Heideggerem można nazwać wydarzeniem (Ereignis): rozumienie poezji to wydarzenie, które wydarza się wewnątrz niej samej.

Szczegółowe analizy twórczości Wata, Różewicza i Barańczaka świadczą o znakomitym warsztacie badawczym Autora. Każde odwołanie do konkretnego wiersza, ale też do plejady istniejących interpretacji, zarówno tekstów poetyckich, jak i hermeneutyczno-krytycznych, można czytać jako zaproszenie do rozmowy o tym, co w danym momencie ważne.

Książka Patryka Szaja jest erudycyjnie znakomicie zrealizowanym pomysłem odczytania powojennej poezji polskiej poprzez pryzmat hermeneutyki krytycznej. Biegle orientując się w skomplikowanej filozoficzno-literackiej mapie świata, Autor dyskretnie, a przez to tym mocniej pokazuje, że radykalnohermeneutyczna lektura poezji jest jego własną drogą docierania do rozumienia problemu badawczego, a tym samym – do siebie.

Prof. dr hab. Andrzej Wierciński

Patryk Szaj – ur. 1989 r., doktor nauk humanistycznych, literaturoznawca. Interesuje się teorią literatury, związkami między literaturą a filozofią, ekokrytyką. Publikował m.in. w „Pamiętniku Literackim”, „Czasie Kultury”, „Analizie i Egzystencji”, „Kulturze Współczesnej”.

Wstęp

Podstawowe wątki hermeneutyki radykalnej Johna D. Caputo

Pierwotna trudność życia

Wobec metafizyki
Lekcja dekonstrukcji
Upływ

Powtórzenie

Kierkegaard: powtórzenie egzystencjalne
Heidegger: powtórzenie hermeneutyczne
Derrida: powtórzenie jako iteracja

Zimna hermeneutyka

Metafizyka i zasada pocztowa
Czy Hermes musi stracić pracę?

Faktyczność jako pierwotna trudność życia – konteksty egzystencjalne i etyczne

Hermeneutyka faktyczności
Ku bardziej faktycznej faktyczności
Ciało jako body, ciało jako flesh
Między prawem a sprawiedliwością

Zwi(ch)nięte koło radykalnohermeneutyczne

Nowoczesne koło hermeneutyczne – metoda i struktura rozumienia
Radykalne koło hermeneutyczne
Etyczno-polityczne implikacje koła radykalno-hermeneutycznego

Hermeneutyka radykalna i literatura

Śledzenie (śladów) sensu. Tekst i lektura w hermeneutyce radykalnej

„Dać sobie coś powiedzieć” – tekst w hermeneutyce Gadamerowskiej
„Skupić całość tekstu w prawdę sensu” – Derridiańska krytyka hermeneutyki
Kontrowersja Derrida-Gadamer: powtórzenie (z przemieszczeniem)
„Posunąć rozumienie możliwie jak najdalej” – hermeneutyka po dekonstrukcji
Śledzenie śladu – ontologia tekstu, ontologia lektury
Dotkliwość

Hermeneutyka radykalna jako język interpretacji literatury nowoczesnej

Po/nowoczesność? Hermeneutyka radykalna i Verwindung modernizmu
Radykalnohermeneutyczna tematyka tekstów literackich
Radykalnohermeneutyczna praktyka interpretacyjna – wnioski

Poezja jako pismo katastrofy

Poetyka zobowiązania i pismo katastrofy
Katastrofa poezji
Pasja niemożliwego: nie/powtarzalność poezji

„Imperatywny znak zapytania” – powojenna poezja Aleksandra Wata w perspektywie radykalno-hermeneutycznej

Aleksander Wat i hermeneutyka radykalna

Hipoteza: dyskursy sobowtórze
Pomiędzy
Powtórzenie

Dotkliwość

Badacze o Wacie: pomiędzy nadawaniem sensu cierpieniu a bezwolnością podmiotu
Konanie
„Ja” z jednej strony i „ja” z drugiej strony granicy skóry
Dotkliwość

„Nie będę kłamał / nie stanowię całości” – zimna hermeneutyka Tadeusza Różewicza

Zawsze fragment

Od poetyki do implikacji radykalno-hermeneutycznych
Upływ
Radykalne koło hermeneutyczne Różewicza
„Teraz wszyscy czekają na listonosza”: brak tajemnicy, tajemnica braku

Poezja nie-do-skonała

Śmierć poezji
Widma (z) przeszłości
Widma (z) przy-szłości

Poetyka zobowiązania w poezji Różewicza

Wobec nihilizmu
Dziedzictwo
Pilność zobowiązania
Ucieczka przed zobowiązaniem
Między prawem a sprawiedliwością

„Żeby w kwestii tej nocy była pełna jasność” – radykalnohermeneutyczne wątki poezji Stanisława Barańczaka

Stanisław Barańczak i dekonstrukcja

Historia kontrowersji
Teoria poezji Barańczaka i jej wątki radykalno-hermeneutyczne
Kwestia „prawdy”
Faktyczność

Kondycja radykalnohermeneutyczna w poezji Barańczaka

Kwestia sensu
Rzucenie w świat
Przygodność
Barańczak a zasada pocztowa

Barańczak i etyka

Etyka Bez Autorytetów – perspektywa body
„gdybym chciał wam powiedzieć to wszystko, o czym milczę” – perspektywa flesh
Kwestia wspólnoty

Zakończenie

Nota edytorska

Bibliografia

Indeks nazwisk

Streszczenie

Summary