Krzyżacy w Ziemi Świętej 1190–1291 / Nicholas Morton

Polskiemu czytelnikowi Krzyżacy kojarzą się jednoznacznie jako armia z czarnymi krzyżami na białych płaszczach pokonana pod Grunwaldem w akcie dziejowej sprawiedliwości. Ta wizja zakonu krzyżackiego zdominowana jest przez agresywną ekspansję, konflikt interesów i jednoznacznie negatywną ocenę.

Tym bardziej interesująca może się więc okazać najnowsza pozycja wydawnicza dotycząca zakonu przede wszystkim w jego pierwotnej formie – nie armii środkowoeuropejskiego państwa zakonnego, ale zakonu rycerskiego służącego chrześcijaństwu w Lewancie w okresie krucjat. Autor skupia się w niej na zagadnieniach mniej znanych, czyli na genezie małego domu zakonnego, który w okresie piątej krucjaty gwałtownie się rozrósł, osiągając wpływy i znaczenie równe dwóm starszym zgromadzeniom: templariuszom i joannitom. Ta niezwykła ekspansja możliwa była dzięki wsparciu papieża i cesarza, stanowiąc owoc zgody między dwoma głównymi ośrodkami władzy ówczesnego chrześcijaństwa.

Ta perspektywa z pewnością skłoni czytelnika do skonfrontowania czasem subiektywnego, tradycyjnego wyobrażenia o krzyżakach z tym, jak zakon postrzegany jest przez inną szkołę historyczną, i być może odpowiedzi na pytanie, czy krzyżaków da się jednoznacznie ocenić zgodnie z ich własną paletą barw: w kategoriach czarnego i białego.

Dr Nicholas Morton jest specjalistą historii krucjat i historii średniowiecza basenu Morza Śródziemnego. Koncentruje się także na relacjach między chrześcijaństwem a islamem w tym regionie. Jest autorem szeregu monografii i artykułów naukowych. W pracy zawodowej bada także wpływ Mongołów na świat Bliskiego Wschodu w XIII stuleciu. Opublikował obszerne studium w Cambridge University Press pt. Encountering Islam on the First Crusade (Spotkanie z islamem podczas pierwszej krucjaty). Nicholas Morton jest wykładowcą w Nottingham Trent University od 2009 roku. Wcześniej pracował w Queen Mary University, Royal Holloway i Swansea University.

Podziękowania

Nota wydawnicza

Wstęp

ROZDZIAŁ 1. Powstanie zakonu krzyżackiego, 1190–1215

Cesarstwo

Kościół

Magnaci łacińskiego Wschodu

Welfowie i Hohenstaufowie

ROZDZIAŁ 2. Piąta krucjata i rozwój zakonu krzyżackiego, 1216–1223

ROZDZIAŁ 3. Przygotowania do wyprawy Fryderyka II

Małżeństwo Fryderyka II i obietnica Hermanna von Salzy

Relacje z Armenią i templariuszami

Rozdział 4. Od wyprawy krzyżowej cesarza Fryderyka II do śmierci Hermanna von Salzy, 1227–1239

Zakon z perspektywy Kościoła

Zakon z perspektywy cesarstwa

Działania mediacyjne

Cesarstwo, papiestwo i Ibelinowie 1229–1239

Hermann von Salza

ROZDZIAŁ 5. Konrad z Turyngii, krucjata baronów i zmiana polityki

Rycerze krzyżaccy we wschodnim obszarze basenu Morza Śródziemnego, 1239–1243

Relacje ze szpitalnikami

ROZDZIAŁ 6. Zależność i niezależność

Rozwój frakcji wewnętrznych i krucjata Ludwika IX

Niemieckie pielgrzymki do Ziemi Świętej

Odbudowa zakonu w Ziemi Świętej

Wnioski

ROZDZIAŁ 7. Podział zasobów pomiędzy Ziemią Świętą i Bałtykiem

Ekspansja w Inflantach czy obrona Ziemi Świętej?

Mongołowie, mamelucy i polityka Anna von Sangershausena

Rozwiązanie długoterminowe

ROZDZIAŁ 8. Polityka w Lewancie

Pomiędzy władcami Cypru i Andegawenami

Wzrost zaangażowania papieskiego w Ziemi Świętej

Stosunki pomiędzy zakonami rycerskimi

Upadek Akki 1291

Rozdział 9. Wojskowa organizacja zakonu krzyżackiego w Ziemi Świętej

Statuty zakonu krzyżackiego

Urząd marszałka i armia polowa zakonu krzyżackiego

Wielkość armii polowej zakonu krzyżackiego w Lewancie

Twierdze zakonu krzyżackiego we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego

ROZDZIAŁ 10. Kontrola, koordynacja i zaopatrzenie

Wielki mistrz

Kapituła generalna

Najwyżsi dostojnicy zakonu

„Kwatera główna” zakonu krzyżackiego w latach 1190–1291

Synteza

Komunikacja i administracja w lewantyńskich obszarach wiejskich

Dochody miejskie

Zaopatrzenie zza morza

Podsumowanie

Dodatki

Dodatek A. Miejsca przebywania mistrzów w latach 1210–1291

Dodatek B. Wiejskie posiadłości zakonu krzyżackiego1

Dodatek C. Mistrzowie zakonu w latach 1210–12961

Dodatek D. Uprawy i rolnicze zaplecze zakonu

Dodatek E1. Marszałkowie zakonu 1208–1300

Dodatek E2. Wielcy komturowie zakonu, 1215–1291

Skróty

Bibliografia